Chronologizacja
Pochodzenie
psł. *noga 'kończyna zwierzęcia, dolna kończyna czlowieka'
1. kończyna
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego części ciała, elementy i substancje składowe
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt budowa i funkcjonowanie organizmów zwierzęcych
Relacje znaczeniowe
| hiperonimy: | kończyna |
Połączenia
- lewa, prawa; bezwładna, chora, sztywna, zdrowa, złamana; drewniana, sztuczna noga; przednie, tylne, zadnie; długie, krótkie; chude, piękne, smukłe, szczupłe, zgrabne; krzywe; gołe; zmęczone nogi
- jedna noga; cztery, dwie, obie, obydwie nogi; sześć nóg
- nogi bramkarza, golkipera, napastnika, obrońcy, piłkarza, pomocnika, zawodnika...
- strzał (lewą, prawą) nogą
- noga w gipsie; nogi w rajstopach
- nogi i ręce, nogi i tułów; ręce, nogi i głowa, ręce, nogi i twarz
- kikut, kolano, palec, stopa; amputacja; kontuzja, uraz, złamanie; proteza nogi; mięśnie, stawy; niedowład, obrażenia; praca; para; gąszcz nóg
- inwalida bez nogi; palec u nogi
- postrzał w nogę
- rany, żylaki na nogach; kość, mięśnie, ścięgno, wiązadła/więzadła; ból w nodze; czucie w nogach
- ranny w nogę
- nogi bolą, drętwieją, drżą, puchną, trzęsą się
- skręcić, zwichnąć (w kostce), złamać nogę; zakładać, założyć nogę na nogę; dołożyć, dostawić, przyłożyć, przystawić nogę do piłki; podciągnąć, podkurczyć, podwinąć, skrzyżować, stawiać, ugiąć/uginać, rozprostować, wyciągnąć, wyprostować, zgiąć (w kolanach); moczyć, myć, umyć, wymoczyć; depilować, golić; odmrozić (sobie) nogi
- kopnąć, obronić, odbić, strzelić, uderzyć, wybić (piłkę); powłóczyć; zaczepić nogą
- przestępować z nogi na nogę
- dźwignąć się, podnieść się na nogi; (kot) ociera się o nogi; patrzeć, spojrzeć; rzucać coś pod nogi; kopnąć, postrzelić, postrzelić się, ranić, trafić, ugodzić, ugryźć, coś wbiło się, zranić się w nogę; wziąć kogoś, złapać kogoś za nogi
- przepuścić (piłkę) pod nogą
- podskakiwać, skakać, stać/stanąć na jednej nodze; stać, trzymać się, ustać, utrzymać się; chwiać się, słaniać się na nogach; deptać, kopać, uderzać (kijem) po nogach
- na (szeroko) rozstawionych, na własnych nogach
Cytaty
|
[...] po powrocie do domu Marek zachorował. Bolała go noga, pewnie na zmianę pogody, chociaż żadnego deszczu nie zapowiadali. źródło: NKJP: Paulina Grych: Schiza, 2008 |
|
|
Okazało się, że zwichnięcie nogi było efektem osłabienia organizmu. źródło: NKJP: M. Barwicka: Czy można zarazić się sepsą? Epidemia strachu, Tygodnik Ciechanowski, 2007-12-07 |
|
|
Tylko kot, zapominając o złym humorze, ocierał się o jej nogi i głośno domagał się pełnej miski. źródło: NKJP: Anna Bolecka: Concerto d'amore, 2004 |
|
|
Nadal ma nogę w gipsie, po zerwaniu torebki stawowej. źródło: NKJP: Tylko 15 albo o 4 za dużo, Dziennik Polski, 2001-03-17 |
|
|
Mężczyznę ze złamaną nogą przewieziono do szpitala. źródło: NKJP: 997, Nowiny Raciborskie, 2007-08-07 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | noga |
nogi |
|
| D. | nogi |
nóg |
|
| C. | nodze |
nogom |
|
| B. | nogę |
nogi |
|
| N. | nogą |
nogami |
|
| Ms. | nodze |
nogach |
|
| W. | nogo |
nogi |
2. stopa
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego części ciała, elementy i substancje składowe
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | stopa |
Połączenia
- lewa, prawa noga; nogi obute w gumiaki
- odciski na nogach
- wsunąć nogi (w klapki, gumofilce)
- nadepnąć na coś; tupnąć nogą
- dopasować (buta) do nogi
- wsunąć (buty) na nogi
- mieć na nogach buty, (sportowe) obuwie; adidasy, buciki, buciory, gumofilce, klapki, lakierki, pepegi, półbuty, sandały, tenisówki, trampki, trapery...; narty
- wprost na nogę
Cytaty
|
Po pokonaniu 300 m nadepnął kolcem na kamień tak niefortunnie, że złamał dwa palce w lewej nodze. źródło: NKJP: Sławomir Łaniecki: Sportowa kariera Klemensa Biniakowskiego - 1902-1986, Nakielski Czas, 2004-08-18 |
|
|
Nowa, napięta siatka chrzęściła, gdy wsuwaliśmy czubki nóg w jej oka. źródło: NKJP: Włodzimierz Kowalewski: Światło i lęk, 2003 |
|
|
Kultowym stokiem dla polskich snowboarderów jest Biały Krzyż w Szczyrku. To tutaj, mniej więcej dziesięć lat temu, pierwsi zapaleńcy przypinali do nóg pojedyncze dechy, najpierw zresztą samodzielnie wykonane z... drzwi od szafy. źródło: NKJP: Precz z boazerią!, Dziennik Polski, 2000-12-02 |
|
|
Kociak zauważa, że kobieta ma paznokcie u nóg pomalowane na lilaróż. źródło: NKJP: Marek Kochan: Plac zabaw, 2007 |
|
|
Był bez kurtki, rękawiczek, czapki, na nogach miał tylko adidasy. źródło: NKJP: (KS): Uratowany w ostatniej chwili, Dziennik Polski, 2003-02-26 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | noga |
nogi |
|
| D. | nogi |
nóg |
|
| C. | nodze |
nogom |
|
| B. | nogę |
nogi |
|
| N. | nogą |
nogami |
|
| Ms. | nodze |
nogach |
|
| W. | nogo |
nogi |
3. podpora
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Najbliższe środowisko życia człowieka meble i wystrój wnętrz
Połączenia
- drewniana; stołowa noga
- noga fotela, kanapy, krzesła, pryczy, stolika, stołka...
- noga od krzesła, od stołu
- blat i nogi
- fotel, stolik... na jednej nodze; stoły na rzeźbionych nogach; stoły o rzeźbionych nogach
- (konstrukcja) wsparta na czterech nogach
Cytaty
|
Łyżka oraz noga stołowa posłużyły 23-letniemu włamywaczowi z Rumunii do wydostania się na początku października z celi więzienia śledczego [...]. źródło: NKJP: (PAP): Samochodami strażników, Dziennik Polski, 2000-10-31 |
|
|
Chwyciłem krzesło za nogę i zamachnąłem się. źródło: NKJP: Jarosław Maślanek: Haszyszopenki, 2008 |
|
|
Z trzeciego piętra niemalże cudem uszedł wychowawca, który pełnił dyżur. Po drodze oberwał nogą od stołu. źródło: NKJP: Krzysztof Maciejak: Bunt stłumiony, Dziennik Polski, 2001-03-20 |
|
|
Cztery krzesła z rzeźbionymi nogami, pochodzące z lat 30. XX wieku, oferowano za 600 zł. źródło: NKJP: (MAJER): Kosztowna renowacja, Dziennik Polski, 2002-07-29 wydawca |
|
|
I nagle słyszy takie „psssst” i brzdęk. A to przez okno wpadł odłamek, zrobił dziurę w gazecie i wbił się w mosiężną nogę wysokiej lampy, tuż nad głową Julka. źródło: NKJP: Jacek Dehnel: Lala, 2008 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | noga |
nogi |
|
| D. | nogi |
nóg |
|
| C. | nodze |
nogom |
|
| B. | nogę |
nogi |
|
| N. | nogą |
nogami |
|
| Ms. | nodze |
nogach |
|
| W. | nogo |
nogi |
Składnia
|
+ | noga | + |
CZEGO
|
4. niedołęga
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka określenia człowieka ze względu na jego działalność intelektualną
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie słownictwo oceniające
Połączenia
- noga z chemii, z historii, z fizyki, z matematyki, z matmy, z polskiego, z wf...
Cytaty
|
Na tym się nie znam, Asiu, z fizyki i chemii byłem zawsze noga. źródło: NKJP: W. Giełżyński: Asia kosmiczna, Tygodnik Ciechanowski, 2004-03-01 |
|
|
Jędrek, noga absolutna, beznadziejny, niczym się nie przejmuje źródło: NKJP: Krystyna Janda: Moja Droga B. |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | noga |
nogi |
|
| D. | nogi |
nóg |
|
| C. | nodze |
nogom |
|
| B. | nogę |
nogi |
|
| N. | nogą |
nogami |
|
| Ms. | nodze |
nogach |
|
| W. | nogo |
nogi |
Składnia
|
|
+ | noga | + |
(z CZEGO)
|
5. gra
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Sport dyscypliny, imprezy i rozgrywki sportowe
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | futbol, piłka nożna | |
| hiperonimy: | gra |
Połączenia
- boisko, piłka; spodenki do nogi
- gra w nogę
- grać; pograć w nogę
Cytaty
|
To cząsteczki chemiczne o niezwykłej urodzie. [...] W żargonie chemików mówi się o nich buckyball, bo przypominają łaciatą piłkę do nogi. źródło: NKJP: Edwin Bendyk: Pochłonie nas szara breja?, Polityka, 2005-06-25 |
|
|
Podstawa piramidy Cheopsa jest równa pow. 8 boisk do nogi - 230x230m. źródło: NKJP: Starożytność - ciekawostki, forum.historia.org.pl, 2007-07-06 |
|
|
Zawsze lubiłem grać w nogę, teraz uczę dzieci jak mają to robić, żeby krzywda im się nie stała i marzę żeby zostali kiedyś piłkarzami [...]. źródło: NKJP: (EMKA): Dziennik Polski, 2001-08-07 |
|
|
Od ratowników można pożyczyć deski do pływania, koła ratunkowe, ringo, piłkę do siatkówki i do gry w nogę, badmintona. źródło: NKJP: I. Koba: Pułtusk: Tłumy na plaży miejskiej, Tygodnik Ciechanowski, 2006-07-30 |
|
|
Dziewczęta grały w piłkę ręczną w pobliskiej hali sportowej, chłopcy tradycyjnie woleli pokopać w nogę. źródło: NKJP: Magia i piłka: Dziennik Polski, 2002-05-25 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | noga |
nogi |
|
| D. | nogi |
nóg |
|
| C. | nodze |
nogom |
|
| B. | nogę |
nogi |
|
| N. | nogą |
nogami |
|
| Ms. | nodze |
nogach |
|
| W. | nogo |
nogi |