Chronologizacja
Pochodzenie
psł. *světъlo 'to, co emanuje światło; jasność, oświetlenie'
Urzeczownikowiony pierwotny przymiotnik (r.n.) *světъlo ‘emanujące światłem, świecące, jasne’.
Por. światły
1. jasność
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kolory i światło
Połączenia
- anemiczne, chybotliwe, intensywne, jaskrawe, łagodne, mdłe, migotliwe, ostre, przyciemnione; barwne, białe, bladożółte, czerwone, jasne, kolorowe, krwawe, miodowe, różowe, rumiane, zielone, żółte; księżycowe, naturalne, słoneczne, sztuczne; ciepłe światło
- światło gwiazd, księżyca, słońca; jarzeniówek, lampki, latarki, latarni, reflektorów, sygnalizacji, neonów, ogniska, szczap, świecy, żarówki, żyrandola
- światło z lampy, z latarki, z latarni, z żarówki; z okna, z otworów okiennych, z pokoju; światło zza drzwi, zza okna, zza sceny
- światło między gałęziami, między okiennicami
- światło na powierzchni czegoś; światło o jakiejś barwie; światło w tle czegoś
- światło i ciemność, światło i cień, światło i ciepło, światło i dźwięk, światło i kolor, światło i lasery, światło i mrok, światło i ogień, światło i powietrze, światło i przestrzeń, światło i wilgoć, światło i woda; światła i barwy
- blask, błysk, cętki, pasmo, plama, plamka, promień, refleksy, słup, smuga, snop, spirala, stożek; barwa, kolor; dopływ, dostęp, emisja, niedobór, obecność, strumień, wiązka, wpływ, źródło; feeria, gra, kompozycja, kula światła
- gra, terapia światłem
- dostęp do światła
- odporność, reakcja na światło
- gra, kontakt ze światłem
- światło bije z czegoś, dociera do kogoś/czegoś, odbija się od czegoś, pada na coś, przechodzi, przenika przez coś, rozchodzi się, wpada gdzieś
- działanie, natężenie światła
- absorbować, dawać, odbić/odbijać, przepuszczać, rozpraszać, wchłaniać, wpuszczać; lubić, zobaczyć światło
- buchać, emanować, drgać, operować, płonąć, promieniować, prześwietlić, wypełniać, zajaśnieć; leczenie, malowanie, sterowanie światłem
- reagować, uczulenie na światło
- chronić, uciekać przed światłem; eksperymentować ze światłem
- błyszczeć, migotać w świetle czegoś
Cytaty
|
Zdjęcia są świetne: weźmy pierwszy z brzegu kadr, gdzie jaskrawe światło neonów spotyka się z brzmieniem klasycznych chórów - trudno o lepszy skrót kulturowej degrengolady. źródło: NKJP: Paweł Mossakowski: Zew forsy, Gazeta Wyborcza, 1996-03-07 |
|
|
W maju o tej porze jest jeszcze jasno, więc nie ma potrzeby, by dzielnicę oświetlało dodatkowo światło z żarówek. źródło: NKJP: Światło przed zmrokiem, Dziennik Polski, 2002-05-15 |
|
|
[...] zwierzę winno mieć zapewniony naturalny dobowy cykl światła i ciemności. źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 06.06.2002 |
|
|
Pomieszczenie po brzegi wypełniła ciemność. Szare światło przenikało jedynie przez niewielką szparę u dołu i unosiło się nad gładką powierzchnią wody. źródło: NKJP: Bronisław Świderski: Słowa obcego, 1998 |
|
|
Szyby okienne nie chronią przed światłem długim ultrafioletowym i promieniowaniem widzialnym. U osób wyjątkowo uczulonych na światło słoneczne pokrzywka może pojawiać się pod wpływem białego światła jarzeniowego [...]. źródło: NKJP: Danuta Myłek: Alergie, 2001 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: n2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | światło |
światła |
|
| D. | światła |
świateł |
|
| C. | światłu |
światłom |
|
| B. | światło |
światła |
|
| N. | światłem |
światłami |
|
| Ms. | świetle |
światłach |
|
| W. | światło |
światła |
2. źródło
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kolory i światło
CZŁOWIEK I TECHNIKA Urządzenia i maszyny rodzaje urządzeń i maszyn
Połączenia
- elektryczne; górne, tylne; zapalone, zgaszone światło; światła halogenowe; awaryjne, odblaskowe, przeciwmgielne, przeciwmgłowe, samochodowe; estradowe
- światła opla, samochodu, tankowca; wieżowca
- światło wewnątrz kabiny, wewnątrz pokoju, wewnątrz samochodu; światła do jazdy dziennej;
- światło na baterię
- światło nad krzesłami, nad kuchnią, nad lustrem, nad miastem, nad sceną, nad stołem; światło pod sufitem; światła nad windą; światła pod okapami
- światło na kamerze, na klatce, na korytarzu, na suficie; światło w teatrze, w domu, w hali, w lodówce, w łazience, w mieszkaniu, w pokoju, w pomieszczeniu, w sypialni; światła w pojazdach, w rowerze, w samochodzie
- światła i kierunkowskazy, światła i lusterko, światła i wycieraczki; światła oraz drzwi
- jazda, rower, żegluga bez świateł
- łódki, pojazdy ze światłami
- światło gaśnie, świeci, zapala się
- gasić, pogasić, skierować na coś, włączyć, wyłączyć, zapalić/zapalać, zaświecić, zgasić światło
- błyskać, świecić, zamigać światłem; mrugnąć/mrugać światłami
- jechać/jeździć bez świateł
- czytać przy świetle; jechać/jeździć na światłach
Cytaty
|
Smugi zapachów płynęły nad plecami biesiadników. Elektryczne światła wirowały w rytm jazz bandu. źródło: NKJP: Roman Praszyński: Jajojad, 1998 |
|
|
Anna Korcz z trójką dzieci została przy świetle na baterię i wiadrem wody noszonym od sąsiadki. źródło: NKJP: Komin jeszcze jest, Dziennik Polski, 2001-11-03 |
|
|
Elektrownia ruszała o zmroku i pracowała do dziesiątej wieczorem. Później światło gasło. Kto nie szedł spać, używał świecy albo lamp naftowych. źródło: NKJP: Zdzisław Morawski: Gdzie ten dom, gdzie ten świat, 1994 |
|
|
Na Zachodzie samochody jeżdżą na światłach cały rok. U nas można światła wyłączać. źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 10.03.2004 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: n2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | światło |
światła |
|
| D. | światła |
świateł |
|
| C. | światłu |
światłom |
|
| B. | światło |
światła |
|
| N. | światłem |
światłami |
|
| Ms. | świetle |
światłach |
|
| W. | światło |
światła |
3. dzienne
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kolory i światło
CZŁOWIEK I PRZYRODA Niebo i wszechświat słońce i księżyc, pory dnia
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | światłość |
Połączenia
- dzienne, poranne, wieczorne światło
- światło poranka, wieczoru
Cytaty
|
Miasto, leżące w środkowej Szwecji [...] o tej porze roku cieszy się dziennym światłem zaledwie pięć do sześciu godzin na dobę. źródło: NKJP: (sem): W środku szwedzkiej zimy, Nowiny Raciborskie, 2003-02-26 |
|
|
Jasne światło poranka wypełniło cały pokój. źródło: NKJP: Marek Miller: Pierwszy milion..., 1999 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: n2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | światło |
światła |
|
| D. | światła |
świateł |
|
| C. | światłu |
światłom |
|
| B. | światło |
światła |
|
| N. | światłem |
światłami |
|
| Ms. | świetle |
światłach |
|
| W. | światło |
światła |
4. prąd elektryczny
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I TECHNIKA Energia elektryczność
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | elektryczność, elektryka, energia, prąd |
Połączenia
- światło w domu
- światło i gaz; czynsz i światło
- awaria światła
- opłata, rachunek za światło
- problemy ze światłem
- odciąć światło
- żyć bez światła
- płacić, zapłacić za światło
Cytaty
|
Dobry nastrój popsuła tylko na chwilę awaria światła. - Może jakiś Francuz z hotelu wykręcił nam korki - żartowali [...]. źródło: NKJP: To Senegal tak gra?!, Dziennik Polski, 2002-06-01 |
|
|
Wojsko nie płaci rachunków za światło, więc elektrownie wyłączają prąd w stacjach radarowych i punktach dowodzenia obroną przeciwlotniczą. źródło: NKJP: Bartosz Węglarczyk, Gazeta Wyborcza, 1995-11-13 |
|
|
W ostatnich dniach dostaliśmy kilka pism od komorników, którzy chcą zająć zasiłki społeczne na konto zaległości za mieszkanie w spółdzielniach. Ludzie nie płacą za światło i gaz. źródło: NKJP: (DOK): To nie patologia, to bieda, Echo Dnia, 2005-01-24 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: n2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | światło |
światła |
|
| D. | światła |
świateł |
|
| C. | światłu |
światłom |
|
| B. | światło |
światła |
|
| N. | światłem |
światłami |
|
| Ms. | świetle |
światłach |
|
| W. | światło |
światła |
5. otwór
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości przestrzeni miejsce i jego usytuowanie w przestrzeni
Połączenia
- światło jelita, naczyń (jelita, krwionośnych, przewodu pokarmowego, przewodu pęcherzykowego); kanału; bramki
- światło ma jakąś średnicę
- zwężać światło czegoś
Cytaty
|
Błona wchłaniania na powierzchni komórki zwróconej do światła przewodu pokarmowego [...] jest wciąż przedmiotem intensywnych badań fizjologicznych i chemicznych. źródło: NKJP: Leokadia Kłyszejko-Stefanowicz: Cytobiochemia : biochemia niektórych struktur komórkowych, 1995 |
|
|
Delikatna, łatwa do przeniknięcia tkanka dziąseł jest „otwartą bramą” dla bakterii, które przez nią przedostają się do krwiobiegu. Mogą powodować zwężanie światła naczyń krwionośnych, co w konsekwencji prowadzi do schorzeń serca. źródło: NKJP: Paulina Karolak: Zdrowie, 2001, prasa |
|
|
Wyjąłem z niego rdzeń, otrzymując w ten sposób plastikową, sześciokątną, pustą wewnątrz rurę. Światło miało średnicę zaledwie jedenaście milimetrów, toteż żadna normalna strzykawka by się tam nie zmieściła [...]. źródło: NKJP: Mirosław Sokołowski: Gady, 2007 |
|
|
[...] ich strzały mijały minimalnie światło bramki lub były blokowane przez obrońców Hetmana, grających z ogromnym poświęceniem, a czasem nawet zbyt ostro. źródło: NKJP: Jerzy Strzembosz: Blisko ekstraklasy, Gazeta Radomszczańska, 2009-05-27 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: n2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | światło |
światła |
|
| D. | światła |
świateł |
|
| C. | światłu |
światłom |
|
| B. | światło |
światła |
|
| N. | światłem |
światłami |
|
| Ms. | świetle |
światłach |
|
| W. | światło |
światła |
Składnia
|
+ | światło | + |
CZEGO
|
6. w tekście
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Język pisanie
Połączenia
- minimalne światło
- światło między wyrazami
- światło w tekście
Cytaty
|
Nieprzypadkowa jest jego wysokość, a także użyta czcionka. Jedynym odstępstwem jest minimalne światło między wyrazami , którego w starożytności nie stosowano. źródło: NKJP: Marcin Baczyński: Wydawnictwo z duszą, Gazeta Wyborcza, 1996-10-11 |
|
|
Akapity, odstępy, światło w tekście !!!! Bo się trudno czyta taki szczelny blok. źródło: NKJP: www.forum.michalkiewicz.pl, 2008-02-25 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: n2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | światło |
światła |
|
| D. | światła |
świateł |
|
| C. | światłu |
światłom |
|
| B. | światło |
światła |
|
| N. | światłem |
światłami |
|
| Ms. | świetle |
światłach |
|
| W. | światło |
światła |