Chronologizacja
Inne znaczenie: 'powinność utrzymania panującego i jego dworu'
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | stan |
stany |
|
| D. | stanu |
stanów |
|
| C. | stanowi |
stanom |
|
| B. | stan |
stany |
|
| N. | stanem |
stanami |
|
| Ms. | stanie |
stanach |
|
| W. | stanie |
stany |
Pochodzenie
psł. *stanъ, *stanu 'stanie, położenie; miejsce postoju, przebywania; to, co stoi, nieruchoma część czegoś'
Rzeczownik z przyrostkiem *-nъ należący pierwotnie do dawnej deklinacji na -*ŭ- (czego dowodem są m.in. liczne wyrazy pochodne z przyrostkiem -ow-, por. stanowić ) od psł. *stati, *stanǫ.
Zob. stać (stanę)
1. zdrowia
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
ATEMATYCZNY
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | kondycja |
Połączenia
- aktualny, obecny; ówczesny, poprzedni; podobny; czysty; naturalny; dobry, nienaruszony; pożądany stan; stan faktyczny, rzeczywisty; końcowy, pierwotny, początkowy, pośredni; depresyjny, emocjonalny, psychiczny, uczuciowy; podgorączkowy, zapalny; majątkowy; liczebny
- stan człowieka; ducha, świadomości, umysłu, zdrowia; śmierci (klinicznej, mózgowej); medytacji; gotowości, napięcia, równowagi, rozwoju, zawieszenia; oblężenia, wojny; oskarżenia; kraju, państwa; badań, wiedzy; finansów; atmosfery
- stan i sytuacja
- powód; zmiana; osiągnięcie stanu
- przejście do stanu
- przejście od stanu
- przejście ze stanu
- wpływ na stan
- informacja o stanie
- stan pogorszył się
- doświadczać stanu
- odpowiadać stanowi
- osiągnąć; przywrócić; przeżywać; opisywać stan
- przechodzić w stan
- pozostawać w stanie
Cytaty
|
Aura człowieka w przeciwieństwie, np. do aury kamienia jest bajecznie kolorowa. Odzwierciedla aktywność naszych organów, zdrowie, aktywność mentalną i stan emocjonalny. źródło: NKJP: (Jed.): Dobre myśli lub złe samopoczucie Pole energetyczne w kolorach tęczy, Express Ilustrowany, 2001-11-23 |
|
|
Przy obecnym stanie badań ustalenie pełnej listy polskich modernistów napotyka trudności. źródło: NKJP: Daniel Olszewski: Dzieje chrześcijaństwa w zarysie, 1996 |
|
|
Mózg funkcjonuje normalnie, ogólny stan zdrowia dobry. źródło: NKJP: Małgorzata Saramonowicz: Siostra, 1996 |
|
|
W przeciągu kilku dni mieszkanie doprowadzono do stanu względnej używalności, czyli stanu mu właściwego, po czym ciotki stanęły przed straszliwym widmem braku pracy. źródło: NKJP: Jacek Dehnel: Rynek w Smyrnie, 2007 |
|
|
Niezwykle trudno jest ustalić stan liczebny łódzkiego harcerstwa wiosną 1921 r., gdy rodziły się nowe struktury organizacyjne. źródło: NKJP: Krzysztof Jurek: Lilijka i łódka - Historia harcerstwa łódzkiego do 1939 roku, 2006 |
Składnia
|
+ | stan | + |
CZEGO
|
|
|
+ | stan | + |
JAKI
|
Skróty
2. część państwa
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Przynależność i podział terytorialny typy terytoriów, podział administracyjny
Połączenia
- stan Nowy Jork
- niektóre stany
- gubernator, mieszkaniec; władze; część; granica stanu
Cytaty
|
Pozew został złożony w imieniu wszystkich mieszkańców stanu Kalifornia, dotkniętych tym samym problemem. źródło: NKJP: Michał Chudziński: Chce 5 mln dolarów, bo gra się zawiesza, Dziennik Internautów, 2007-11-27 |
|
|
Pozostał sentyment do pierwszego polskiego gniazda w lasach opodal granicy stanu Bahia, gdzie od czasu do czasu wędrują Polacy z bliska i z daleka. źródło: NKJP: Olgierd Budrewicz: Piekło w kolorach, 1997 |
Skróty
3. rycerski
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego stosunki, grupy i organizacje społeczne
Połączenia
- stan rycerski, mieszczański, szlachecki
- człowiek (niskiego, wysokiego) stanu
Cytaty
|
Zracjonalizowane w okresie walki z pruską kolonizacją majątki opierały się zwycięsko kryzysowi rolnemu, wspólna walka doprowadziła do większej niż gdzie indziej solidarności między szlachtą i stanem chłopskim. źródło: NKJP: Jerzy Stempowski: Szkice literackie. Klimat życia i klimat literatury: 1948-1967, 2001 |
|
|
Przedstawimy ponad dwadzieścia kobiecych ubiorów, które będą reprezentowały wszystkie stany i warstwy społeczne dawnej Europy – mówi Elżbieta Bimler–Mackiewicz z rybnickiego Muzeum, czuwająca nad organizacją ekspozycji. źródło: NKJP: Iza Salamon: Stara skrzynia pełna fatałaszków, Tygodnik Rybnicki, 2007-01-02 |
|
|
Znamienne, że w języku potocznym powstały, a właściwie zostały przejęte z francuskiego, aż dwa słowa na określenie człowieka niskiego stanu usiłującego dostać się do wyższych sfer, mianowicie „nuworysz” i „parweniusz”: źródło: NKJP: Irena Domańska-Kubiak: Zakątek pamięci:. Życie w XIX-wiecznych dworkach kresowych, 2004 |
4. nauczycielski
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego stosunki, grupy i organizacje społeczne
Połączenia
- stan kapłański, nauczycielski, urzędniczy
Cytaty
|
Można też domyślać się, że szefowie resortu z naiwnością rewolucjonistów spodziewali się, iż stan nauczycielski z zapałem rzuci się do pracy w wolnej i niepodległej ojczyźnie. źródło: NKJP: Wojciech Staszewski, Wszyscy byli odwróceni, Gazeta Wyborcza, 1996-10-14 |
|
|
Nakazany pośpiech szybkiego przeglądu lekarskiego i administracyjnych czynności ewidencyjnych, postawiony na nogi cały stan urzędniczy Arbeitsamtu. Badanie, segregacja trwa wieczór i noc. źródło: NKJP: Stefan Ernest: O wojnie wielkich Niemiec z Żydami Warszawy : 1939-1943, 2003 |
5. małżeński
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego stosunki, grupy i organizacje społeczne
Połączenia
- stan duchowny; kawalerski, panieński; małżeński; bezżenny
Cytaty
|
Otwarcie stanu duchownego dla zamężnych mężczyzn zwiększyłoby szeregi księży i uczyniło ich bliższymi ludziom. źródło: NKJP: (pap): Znieść celibat, Gazeta Pomorska, 2002-04-10 |
|
|
Ale opłaci mu się to – w trakcie rozwiązywania zagadki pozna bowiem kobietę, która zafascynuje go do tego stopnia, że zacznie się nawet zastanawiać nad porzuceniem stanu kawalerskiego. źródło: NKJP: Sebastian Chosiński, Najlepsze dzierlatki są na Forum Romanum, Esensja, 2009-05-11 |
6.a talia
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego części ciała, elementy i substancje składowe
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | talia |
Cytaty
|
Ale jeżeli zastanawiał się przez chwilę i, odwracając głowę od Tuni, aby przepchnąć czółno przez tatarak i trzcinę, spostrzegał, co mu z kokieterii, miłości może, ofiarowywała dawniej Fela, to spoglądając z powrotem na swoją towarzyszkę, widział znowu jej uśmiech, jej zęby, jej prześliczne oczy i smukły stan, smuklejszy od stanu Feli. źródło: NKJP: Jarosław Iwaszkiewicz: Brzezina i inne opowiadania Panny, 2006 |
|
|
Jego muskuły napinały materiał rękawów, kiedy unosił Sabinę Schönmyth wysoko nad podłogą. Trzymał ją w talii, obejmując prawie złączonymi dłońmi szczupły stan . źródło: NKJP: Krystyna Kofta: Złodziejka pamięci, 1998 |
6.b w sukni
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Ubranie rodzaje i części ubrań
Cytaty
|
Sukienka odcięta pod biustem w stylu empire. Gorset posiada zebrane plisowanie. ( bez wiązania z tyłu) Dół delikatnie marszczony w stanie, dzięki czemu pięknie się układa na sylwetce. źródło: Internet: decobazaar.com |
7.a od pasa do ramion
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Określenia fizyczności człowieka wygląd
Cytaty
|
Kiedy my przychodzimy, płaskie pole pod nasypem pstrzy się już od pracujących kobiet. Poznajemy je z daleka wszystkie. Ten malinowy słupek, drobiący tak szybko między rzędami - to Muslima. Ta chuda, wysoka, o za długim stanie i nisko w biodrach przepasana sznurkiem - to żona Sali, Husnija. źródło: NKJP: Beata Obertyńska: W domu niewoli, 2005 |
|
|
Suknie są skromne, ale jak znakomicie podkreślają figurę, zwłaszcza Katarzyny, która jest najwyższa z sióstr i ma długi, wąski stan. źródło: Małgorzata Duczmal: Czterej królowie Katarzyny. Tom 1, 1988 (books.google.pl) |
7.b w sukni
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Ubranie rodzaje i części ubrań
Połączenia
- niski, wysoki; dopasowany stan
Cytaty
|
Z trzech rzeczy poznasz zawsze elegantkę z drugiego i trzeciego dziesięciolecia. Uwolniona z krótkiego stanu sukien noszonych w epoce Cesarstwa, kocha się w ogromnych, bufiastych rękawach i nosi jako pamiątkę po Kongresie Wiedeńskim - szal kaszmirowy albo jego imitację. źródło: NKJP: Stanisław Wasylewski: Życie polskie w XIX wieku, 2008 |
|
|
W klasycznej wersji angielskiej garnitur męski ma zazwyczaj dwa boczne rozcięcia, które umożliwiają włożenie rąk do kieszeni spodni, ramiona marynarki mają niewielkie poduszki, jej stan jest dość wysoki [...] źródło: NKJP: ławomir Dąblewski,: Szata zdobi agenta, Gazeta Ubezpieczeniowa, 2008-11-25 |
|
|
Bardzo dużo tiulu i dopasowany stan z haftem. Odkryte ramiona. Całość niespecjalnie mi się podoba ale to rzecz gustu. źródło: Internet: wpina.pl/pin/5099 |
8. w spodniach
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Ubranie rodzaje i części ubrań
Połączenia
- podwyższony, przedłużony; wysoki, średni, niski stan
- spodnie z jakim stanem
- długość stanu
Cytaty
|
W czasie ciąży możesz również spać w staniku, który będzie trzymał piersi na swoim miejscu, jak również myśląc przyszłościowo skorzystać ze „stanikowej” oferty dla mam karmiących. Dobrze jeśli majtki będą bawełniane z wysokim stanem podtrzymującym brzuch. źródło: NKJP: Izabela Jabłonowska, Ubierz się w uśmiech Stylowo i modnie, 2010 |
|
|
W klasycznej wersji angielskiej garnitur męski ma zazwyczaj dwa boczne rozcięcia, które umożliwiają włożenie rąk do kieszeni spodni [...] spodnie mają podwyższony stan . źródło: NKJP: Sławomir Dąblewski,: Szata zdobi agenta, Gazeta Ubezpieczeniowa, 2008-11-25 |