posąg - Wielki słownik języka polskiego PAN

Definicja

rzeźba przedstawiająca całą sylwetkę człowieka lub zwierzęcia

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA

Działalność artystyczna człowieka

sztuki plastyczne

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

rzeźba

Połączenia

biały; stary; brązowy, drewniany, gipsowy, gliniany, marmurowy, spiżowy, złoty; imponujący, monumentalny, olbrzymi, wielki, wysoki; iluś metrowy; konny; gotycki, grecki posąg
dwa posągi
posąg faraona, króla; cielca, lwa, orła; Apolla/Apollina, Ateny, Buddy, Dawida, Chrystusa, Madonny, Matki Boskiej, Zeusa; św./świętego Floriana, Jana Nepomucena, Mikołaja, Pawła, Piotra; posągi aniołów, bóstw
posągi z bazaltu, z brązu, z gipsu, z kamienia, z marmuru, ze spiżu; z Wyspy Wielkanocnej
posągi i obeliski; kolumny i posągi
posąg stanął/stoi, znajduje się gdzieś
piękny, śliczny jak posąg; nieruchomy jak posąg
nieruchomo jak posąg
być jak posąg, wyglądać jak/niby posąg

Cytaty

Wanda z Wańkowiczów Tyszkiewiczowa umarła młodo, przeżywszy zaledwie 34 lata. Jej prześliczny posąg z białego marmuru, wykonany we Florencji, jest ozdobą kościoła w Białym Dworze, gdzie została pochowana.

źródło: NKJP: Jolanta Wachowicz-Makowska: Świat zapamiętany, 2002

Wielu badaczy utrzymuje, że posągi na Wyspie Wielkanocnej przedstawiały przodków wyspiarzy, a ich kult łączył się nierozerwalnie z ich czcią.

źródło: NKJP: Artur Cieślar: Tajemnicza Wyspa Wielkanocna, 2009

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	posąg	posągi
D.	posągu	posągów
C.	posągowi	posągom
B.	posąg	posągi
N.	posągiem	posągami
Ms.	posągu	posągach
W.	posągu	posągi

Pochodzenie

psł. *posǫgъ

Forma prasłowiańska jest rzeczownikiem odczasownikowym od przedrostkowego *posęgti 'sięgnąć ręką po coś, dotknąć, wziąć coś do ręki' (który od psł. *sęgti 'wyciągnąć rękę w celu wzięcia, chwycenia, dotknięcia czegoś'), z właściwą tego typu archaicznym rzeczownikom wymianą samogłoski rdzennej *ę > *ǫ; pierwotne znaczenie to być może 'dotknięcie, chwycenie czegoś ręką', stąd 'to, czego się dotyka ręką, co się bierze do ręki (zapewne przy składaniu uroczystej przysięgi)'; mimo archaicznej budowy wyraz powstał być może już w okresie chrześcijaństwa i nie musiał oznaczać jakichś świętych dla pogan przedmiotów, lecz mógł od razu odnosić się do przedmiotów świętych dla chrześcijan (jak krucyfiks czy podobizny świętych), na których kładła rękę osoba składająca uroczyste ślubowanie, przysięgę (Bor); zob. sięgać