żądać

  • domagać się czegoś zdecydowanie, używając ostrych i stanowczych sformułowań
  • CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA

    Ocena i wartościowanie

    wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia

  • hiperonimy:  domagać się
    • klient, porywacz, prokurator, terrorysta żąda; obywatele, pielęgniarki, pracownicy, rolnicy, strajkujący, związkowcy żądają
    • żądać dowodów, dymisji, gwarancji, informacji, interwencji, kary, łapówki, obniżenia podatków, odpowiedzi, odszkodowania, okazania, okupu, podwyżki, potwierdzenia, przeprosin, rekompensaty, sprawiedliwości, szacunku, umorzenia, unieważnienia, wycofania, wypłaty, zadośćuczynienia, zwrotu
    • żądać czegoś od dłużnika, od państwa, od pracowników, od szpitala, od władzy
  • Biali plantatorzy żądali coraz głośniej wypędzania tubylczych plemion daleko na Zachód.

    źródło: KWSJP: Zbigniew Teplicki: Wielcy Indianie Ameryki Północnej, 1994

    Żądano ode mnie coraz to nowych zaświadczeń i zapewnień, że po operacji powrócę natychmiast do kraju.

    źródło: KWSJP: Halina Poświatowska: Opowieść dla przyjaciela, 1967

    Związkowcy żądają ochrony polskiego rynku wewnętrznego.

    źródło: KWSJP: Chłopi chcą do Unii, Dziennik Polski, 1998-03-05

    [...] papież przez nuncjusza domagał się sprawiedliwości u króla polskiego. Żądał, by Zygmunt Waza, jako katolik, wierny syn Kościoła, ukarał należycie niesłychaną zbrodnię i pomścił zniewagę.

    źródło: KWSJP: Zofia Kossak: Błogosławiona wina, 1953

    Żądają od nas, abyśmy składali ofiary ich bogom i uwielbiali ich mędrców!

    źródło: KWSJP: Teodor Jeske-Choiński: Gasnące słońce, 1958

  • część mowy: czasownik

    aspekt: niedokonany

    Tryb oznajmujący

    Czas teraźniejszy

    liczba pojedyncza liczba mnoga
    1 os. żądam
    żądamy
    2 os. żądasz
    żądacie
    3 os. żąda
    żądają

    Czas przeszły

    liczba pojedyncza liczba mnoga
    m ż n mo -mo
    1 os. żądałem
    +(e)m żądał
    żądałam
    +(e)m żądała
    żądałom
    +(e)m żądało
    żądaliśmy
    +(e)śmy żądali
    żądałyśmy
    +(e)śmy żądały
    2 os. żądałeś
    +(e)ś żądał
    żądałaś
    +(e)ś żądała
    żądałoś
    +(e)ś żądało
    żądaliście
    +(e)ście żądali
    żądałyście
    +(e)ście żądały
    3 os. żądał
    żądała
    żądało
    żądali
    żądały

    bezosobnik: żądano

    Czas przyszły

    liczba pojedyncza liczba mnoga
    m ż n mo -mo
    1 os. będę żądał
    będę żądać
    będę żądała
    będę żądać
    będę żądało
    będę żądać
    będziemy żądali
    będziemy żądać
    będziemy żądały
    będziemy żądać
    2 os. będziesz żądał
    będziesz żądać
    będziesz żądała
    będziesz żądać
    będziesz żądało
    będziesz żądać
    będziecie żądali
    będziecie żądać
    będziecie żądały
    będziecie żądać
    3 os. będzie żądał
    będzie żądać
    będzie żądała
    będzie żądać
    będzie żądało
    będzie żądać
    będą żądali
    będą żądać
    będą żądały
    będą żądać

    Tryb rozkazujący

    liczba pojedyncza liczba mnoga
    1 os. żądajmy
    2 os. żądaj
    żądajcie

    Tryb warunkowy

    liczba pojedyncza liczba mnoga
    m ż n mo -mo
    1 os. żądałbym
    bym żądał
    żądałabym
    bym żądała
    żądałobym
    bym żądało
    żądalibyśmy
    byśmy żądali
    żądałybyśmy
    byśmy żądały
    2 os. żądałbyś
    byś żądał
    żądałabyś
    byś żądała
    żądałobyś
    byś żądało
    żądalibyście
    byście żądali
    żądałybyście
    byście żądały
    3 os. żądałby
    by żądał
    żądałaby
    by żądała
    żądałoby
    by żądało
    żądaliby
    by żądali
    żądałyby
    by żądały

    bezosobnik: żądano by

    bezokolicznik: żądać

    imiesłów przysłówkowy współczesny: żądając

    gerundium: żądanie

    imiesłów przymiotnikowy czynny: żądający

    imiesłów przymiotnikowy bierny: żądany

    odpowiednik aspektowy: zażądać

  • Rzosobowy + żądać +
    (od KOGO) + CZEGO
    Rzosobowy + żądać +
    (od KOGO) + żeby ZDANIE
  • psł. *žędati 'pragnąć czegoś, łaknąć, prosić'

CHRONOLOGIZACJA:
2 połowa XIV w., SStp
Data ostatniej modyfikacji: 21.10.2022