finalizm

Finalizm ukształtował się przede wszystkim na gruncie chrześcijaństwa - największe znaczenie miał tu św. Augustyn, który sformułował filozoficznie nową, liniową koncepcję czasu, wywodzącą się z dogmatów chrześcijańskich.

źródło: NKJP: Internet

Jednakże doktryna teleologiczna, wiara w doskonałą celowość, jak u Leibniza, to nic innego jak odwrócony mechanicyzm; zakłada on również, że wszystko jest gotowe, że ewolucja polega na budowaniu form z góry zaplanowanych, a więc niczego nie tworzy. Finalizm tego rodzaju unicestwia nowość i unieważnia czas, który przy tym założeniu służyłby temu tylko, by rozwijać program narysowany od początku [...].

źródło: NKJP: Leszek Kołakowski: Bergson, 1985

Często analogicznie do finalizmu historiozoficznego sądzi się, że ten sam cel mają przed sobą także natura i świat jako całość.

źródło: NKJP: Internet

Homoseksualizm jest [...] nieodłączną częścią przyrody, stanowi przejaw życia, które w ten właśnie sposób stawia tamę nadmiernemu wzrostowi jakiegoś gatunku. Seksualne przyciąganie się tej samej płci, uniemożliwiające zapłodnienie i rozrodczość, stanowi więc objaw przyrodniczej celowości i, w perspektywie finalizmu, daje się całkowicie wytłumaczyć.

źródło: NKJP: Jerzy Adamski: Świat jako niespełnienie albo Samobójstwo Don Juana, 2000