UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

pęknąć

Chronologizacja

XVIII w., Bańk

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	pęknę	pękniemy
2 os.	pękniesz	pękniecie
3 os.	pęknie	pękną

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	pękłem +(e)m pękł	pękłam +(e)m pękła	pękłom +(e)m pękło	pękliśmy +(e)śmy pękli	pękłyśmy +(e)śmy pękły
2 os.	pękłeś +(e)ś pękł	pękłaś +(e)ś pękła	pękłoś +(e)ś pękło	pękliście +(e)ście pękli	pękłyście +(e)ście pękły
3 os.	pękł	pękła	pękło	pękli	pękły

bezosobnik: pęknięto

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		pęknijmy
2 os.	pęknij	pęknijcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	pękłbym bym pękł	pękłabym bym pękła	pękłobym bym pękło	pęklibyśmy byśmy pękli	pękłybyśmy byśmy pękły
2 os.	pękłbyś byś pękł	pękłabyś byś pękła	pękłobyś byś pękło	pęklibyście byście pękli	pękłybyście byście pękły
3 os.	pękłby by pękł	pękłaby by pękła	pękłoby by pękło	pękliby by pękli	pękłyby by pękły

bezosobnik: pęknięto by

bezokolicznik: pęknąć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: pękłszy

gerundium: pęknięcie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	pęknięcie	pęknięcia
D.	pęknięcia	pęknięć
C.	pęknięciu	pęknięciom
B.	pęknięcie	pęknięcia
N.	pęknięciem	pęknięciami
Ms.	pęknięciu	pęknięciach
W.	pęknięcie	pęknięcia

odpowiednik aspektowy: pękać

Pochodzenie

Zob. pękać

1. o szybie

Definicja

przestać być całym na skutek utworzenia się rys lub szczelin na powierzchni

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii stan skupienia, trwałość materii

Relacje znaczeniowe

	synonimy:	trzasnąć
	hiperonimy:	rozpaść się

Połączenia

lód pękł; rura, szyba, ściana pękła; okno, szkło pękło
pęknąć pod ciężarem czegoś, pod stopami
pęknąć z trzaskiem

Cytaty

Dotarła do niego wyszlochana przez Małgorzatę wiadomość [...] o tym, że zdechł kot, że pękła szyba w oknie stołowego pokoju.

źródło: NKJP: Ewa Kujawska: Dom Małgorzaty, 2007

Chitynowy pancerz pękł z głośnym trzaskiem.

źródło: NKJP: Małgorzata Saramonowicz: Siostra, 1996

Woda do rur wydostaje się pękniętymi ścianami na klatkę schodową.

źródło: NKJP: U. Michalska: Rozbiórka, a co z nami?, Tygodnik Ciechanowski, 2007-11-02

2. o spodniach

Definicja

rozdzielić się na części w miejscu zbyt dużego naprężenia

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii stan skupienia, trwałość materii

Relacje znaczeniowe

synonimy:

strzelić, trzasnąć

Połączenia

sznurek pękł; struna pękła; spodnie pękły
pęknąć na kawałki

Cytaty

	- Czego się śmiejecie? - zawołał. - Co w tym śmiesznego, że dziecku spodnie pękły? źródło: NKJP: Marta Tomaszewska: Zorro, załóż okulary!, 2001
	A Józef grał, aż nagle struna pękła i raniła go w policzek. źródło: NKJP: Wit Szostak: Oberki do końca świata, 2007
	Po kilku sekundach opadli szczęśliwie [...] na plandekę pokrywającą naczepę ciężarówki tankującej benzynę. Plandeka pękła, ale złagodziła upadek. źródło: NKJP: Piotr Niklewicz: Niezwykła kariera Antoniego K, 2006
	I wtedy, w czasie podniosłej ceremonii zawarcia związku małżeńskiego cioci Mechowej na środku kościoła pękła gumka w majtkach. źródło: NKJP: Jacek Dehnel: Lala, 2006

3. o pocisku

Definicja

rozerwać się z hukiem

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii stan skupienia, trwałość materii

Relacje znaczeniowe

	synonimy:	eksplodować
	hiperonimy:	wybuchnąć

Połączenia

balon, granat, pocisk pękł

Cytaty

	Znalazł granat na polu i dłubał coś przy nim czy co, w każdym razie granat pękł i to on go tak urządził. źródło: NKJP: Wiesław Dymny: Opowiadania zwykłe, 1997
	Kilka żarówek rozwieszonych w korytarzu pękło z głośnym hukiem. źródło: NKJP: Dawid Zieliński: Manuskrypt, Esensja, 2008, nr 02 (LXXIV)
	Gdzieś w oddali zaterkotał granatnik automatyczny, a kilka sekund później, jak echo, pękło pięć pocisków. źródło: NKJP: Artur Baniewicz: Afrykanka, 2005
	Powtórzył to kilkakrotnie, był niewymownie szczęśliwy, jak Kłapouchy w Kubusiu Puchatku, chowający pęknięty balonik w baryłce po miodzie. źródło: NKJP: Leon Pawlik: Ankara, 1998

4. o normach

Definicja

przestać istnieć lub funkcjonować

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii jakość i intensywność

Połączenia

ustrój, system pękł; normy, zasady pękły

Cytaty

Była jakby niepisana umowa, że na uniwersytecie nam dokuczają, ale nas nie unicestwiają, a my nie wychodzimy na zewnątrz. Ten układ pękł dopiero w 1968 roku.

źródło: NKJP: Adam Michnik, Józef Tischner, Jacek Żakowski: Między Panem a Plebanem, 1995

Kiedy już pęknie pierwsza bariera, naturalna obawa przed obcym znika i pojawia się równie naturalna ciekawość.

źródło: NKJP: Marek Soból: Mojry, 2005

W ich czasach pękło coś w socjalizmie, ale nie do końca.

źródło: NKJP: Wojciech Stamm: Czarna matka, 2008

5. z dumy

Definicja

bardzo intensywnie odczuć określony stan emocjonalny

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka zachowania emocjonalne

Relacje znaczeniowe

synonimy:

spuchnąć

Połączenia

pęknąć z dumy, z radości, ze złości

Cytaty

Wiktor mało nie pękł ze złości, że Ula nocowała u pani Cydzikowej.

źródło: NKJP: Irena Jurgielewiczowa: Ten obcy, 1961

- Ale numer! Jędrek pęknie z radości, kiedy to usłyszy.

źródło: NKJP: Ariadna Lewańska: Sonata dla Natalii, 1965

Składnia

pęknąć

z CZEGO

6. poddać się

Definicja

pot.

w sytuacji trudnej zrezygnować z podejmowania wcześniej zamierzonych działań lub z dążenia do przeciwstawienia się trudnościom

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka zachowania emocjonalne

Cytaty

	Młodzian z początku kręcił. Pękł po spotkaniu [...] 16 października. źródło: NKJP: Okradł świętego Antoniego, Tygodnik Ciechanowski, 2007-01-04
	Liczył, że pęknę, przycisnę męża i zmuszę go, by sprzedał te resztki. źródło: NKJP: Artur Baniewicz: Drzymalski przeciw Rzeczpospolitej, 2004
	- Na koniec zostawimy sobie Kostecką, bo to twarda sztuka, która nie pęknie przy pierwszym podchwytliwym pytaniu. źródło: NKJP: Irena Matuszkiewicz: Czarna wdowa atakuje, 2009
	- Można na nim polegać? - [...] Nie pęknie? źródło: NKJP: Artur Baniewicz: Kisuny, 2008

7. pękło parę butelek

Definicja

pot.

zostać zużytym lub wydanym

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii jakość i intensywność

Połączenia

ileś butelek, flaszek pękło; stówka pękła na coś

Cytaty

[...] byłam na zakupach. Nic konkretnego nie kupiłam, troszkę w lodówce jest, a stówa pękła [...]

źródło: Internet: familie.pl

Wszystkie proponowane potrawy okazały się zjawiskowe. A wino, tutaj zamilknę, bo kilka zacnych butelek pękło.

źródło: Internet: tripadvisor.com

8. pękły trzy miliony

Definicja

pot.

została osiągnięta lub przekroczona wartość liczbowa, która jest podana

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Ilość, liczby i liczenie ogólne określenia ilości

Cytaty

Pękło 3,5 mln! Nowy rekord Zniewolonej 18.08 - 3,51 mln.

źródło: Internet: twitter.com/KurskiPL

Pomimo różnych nieszczęśliwych wpadek, które w zeszłym roku dotknęły pioniera polskiej bankowości internetowej, miesięczny przyrost kont jest tam bardzo dynamiczny. Trochę bardziej niż klientów, ale i tutaj wkrótce ma pęknąć milion [...]

źródło: NKJP: Dziennik Internautów, 2005-02-16

Przyzwyczaisz się, Dorotko. My wszyscy imigranci przechodzimy to samo. Nie obejrzysz się, jak pęknie pięć lat, potem będzie ci lżej. Zasymilujesz się, poszukasz sobie znajomych, korzenie same ci wyrosną, czas wygoi tęsknotę.

źródło: NKJP: Rafał Klunder: Bezdomność na sprzedaż, Akant, 2007-03

Frazeologizmy

bomba wybuchła
bomba pękła
choćby ktoś pękł
choćby ktoś miał pęknąć
coś pękło
ktoś nie pękł na robocie
rozbiła się bania z czymś
pękła bania z czymś
serce pękło komuś

Data ostatniej modyfikacji: 19.08.2019