Chronologizacja
1. otwór
Definicja
Pochodzenie
psł. *gǫba 'miękka, mięsista narośl; grzyb, huba; warga, policzek, pysk, twarz, usta'
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego części ciała, elementy i substancje składowe
Połączenia
- z cygarem, z papierosem, z petem w gębie
- zamknąć; otworzyć, rozdziawić/rozdziawiać gębę
Cytaty
|
Bez przerwy poruszali gębami i wyrzucali z siebie dźwięki, które nie miały sensu. źródło: NKJP: Olga Tokarczuk, Prawiek i inne czasy, 1996 |
|
|
Na ławce pod wierzbą siedział rozczochrany dozorca z petem w gębie. źródło: NKJP: Mariusz Sieniewicz, Rebelia, 2007 |
|
|
Pani, już żem prawie trup był. Łyżki nie mogłem donieść do gęby. źródło: NKJP: Wiesław Myśliwski: Widnokrąg, 1996 |
|
|
Na drugim łóżku chrapał ojciec, spał na wznak z otwartą gębą. źródło: NKJP: Marek Soból: Mojry, 2005 |
|
|
Do otwartej gęby mogłaby mu wlecieć teraz wrona. źródło: NKJP: Hanna Kowalewska: Tego lata, w Zawrociu, 1998. |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | gęba |
gęby |
|
| D. | gęby |
gąb gęb |
|
| C. | gębie |
gębom |
|
| B. | gębę |
gęby |
|
| N. | gębą |
gębami |
|
| Ms. | gębie |
gębach |
|
| W. | gębo |
gęby |
2. twarz
Definicja
Pochodzenie
Od: gęba w zn. 'usta'.
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego części ciała, elementy i substancje składowe
Połączenia
- końska, kwadratowa, pucułowata, tłusta; uśmiechnięta gęba
- blady, czerwony, rumiany na gębie
- bić, dać, lać; dostać, oberwać po gębie
Cytaty
|
Z kambuza wychyla się uśmiechnięta gęba kucharza. źródło: NKJP: Pacyfik w ogniu, CKM, 2000 |
|
|
Mam dosyć pospolitą gębę, na ulicy wręcz nieciekawą. źródło: NKJP: Nie walę głową w mur, Dziennik Polski, 2003-03-29 |
|
|
Zbiegiem okoliczności napatoczył się również kierownik składu opałowego, przyszedł z obwiązaną gębą i ropniem pod prawą dolną siódemką [...]. źródło: NKJP: Włodzimierz Kowalewski: Excentrycy, 2007 |
|
|
Miał dwa metry wzrostu, klatkę piersiową goryla i kilkudniowy zarost na gębie, wielkiej niczym szaflik. źródło: NKJP: amk: Tylko do konsumpcji, Dziennik Polski, 2001-03-03 |
|
|
Przedstawiali sobą obraz nędzy i rozpaczy - wymiętoszeni, niewyspani, z bladymi gębami i podkrążonymi oczami. źródło: NKJP: Grzegorz Mathea: IV Rzeczpospolita, 2005 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | gęba |
gęby |
|
| D. | gęby |
gąb gęb |
|
| C. | gębie |
gębom |
|
| B. | gębę |
gęby |
|
| N. | gębą |
gębami |
|
| Ms. | gębie |
gębach |
|
| W. | gębo |
gęby |
3. osoba
Definicja
Pochodzenie
Od: gęba w zn. 'usta'.
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Relacje międzyludzkie określenia osób wchodzących w relacje międzyludzkie
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | twarz |
Połączenia
- nowa, znajoma gęba
- gęba do karmienia, do wykarmienia, do wyżywienia, do żywienia
Cytaty
|
Zbyt skąpa racja posiłku, podzielonego na trzy głodne gęby, tylko rozdrażniła żołądki domagające się obiadu. źródło: NKJP: Edmund Niziurski: Księga urwisów, 1954 |
|
|
Brakowało żywności, ciotka dokonywała cudów, żeby ją zdobyć. A gęb do żywienia przybywało. źródło: NKJP: Maria Nurowska: Panny i wdowy: czyściec, 1993 |
|
|
Zresztą, jaka wieś, pięć domów i w każdym oknie pięć gąb. źródło: NKJP: Andrzej Stasiuk: Biały kruk, 1996 |
|
|
W rolnictwie teoretycznie przybyło 500 tys. pracowników. Ale nie wzięło się to z rozwoju tego sektora - w rzeczywistości tam już i tak było za dużo rąk do pracy i gęb do wyżywienia. źródło: NKJP: Wojciech Staszewski: Za dziesięć lat będzie chciało pracować o 1, 7 mln osób więcej niż dziś, Gazeta Wyborcza, 1997-06-14 |
|
|
W świetle naszego prawa, każda publicznie wypowiadająca się gęba, może być cytowana. źródło: NKJP: Jeśli mogę w czymś pomóc, Usenet -- pl.sci.psychologia, 2004-02-18 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | gęba |
gęby |
|
| D. | gęby |
gąb gęb |
|
| C. | gębie |
gębom |
|
| B. | gębę |
gęby |
|
| N. | gębą |
gębami |
|
| Ms. | gębie |
gębach |
|
| W. | gębo |
gęby |
4. wizerunek
Definicja
Pochodzenie
Zaczerpnięte z powieści Witolda Gombrowicza "Ferdydurke" (1938).
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie
Połączenia
- druga, inna, prawdziwa gęba
- gęba biznesmena, dealera, demokraty, dygnitarza, działacza, liberała, menedżera, posła, reformatora; antyfeministy, egocentryka, nieudacznika, poczciwca...; narodu, wsi...
- (jakaś) gęba przylgnęła, przyrosła do kogoś
Cytaty
|
[...] okazuje się, że znów jakaś parszywość nas zalewa, że pojawia się nam oto sparszywiała polska gęba. Nowe jej wcielenie, inne od tamtych, peerelowskich. Powstaje gęba biznesmena, menedżera, dealera, posła, działacza, dygnitarza - te gęby łączą się z różnymi zajęciami, które powinny być teraz pozytywne, a bywają znów ohydą podszyte... źródło: NKJP: Ryszard Marek Groński: Spóźniona Walentynka, Polityka, 2000-02-26 |
|
|
A dziennik, w którym pisarz świadomie objawia się jako człowiek, z własnymi małościami i słabościami, ma być świadectwem jego gry z życiem. Jest to także próba zabezpieczenia się przed pośmiertnym stanięciem na piedestale. Próba ucieczki przed gębą poczciwca ze szkolnej czytanki. źródło: NKJP: Stanisław Nowicki: 2 marca minęło 15 lat od śmierci Jarosława Iwaszkiewicza. Z Andrzejem ZAWADĄ, autorem monografii Iwaszkiewicza, Gazeta Wyborcza - Dodatek, 1995-03-15 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | gęba |
gęby |
|
| D. | gęby |
gąb gęb |
|
| C. | gębie |
gębom |
|
| B. | gębę |
gęby |
|
| N. | gębą |
gębami |
|
| Ms. | gębie |
gębach |
|
| W. | gębo |
gęby |
Składnia
|
+ | gęba | + |
KOGO/CZEGO
|