Chronologizacja
Odmiana
część mowy: przyimek
Pochodzenie
psł. *vъ 'w'
1. w pudełku
Definicja
Noty o użyciu
W połączeniu z zaimkiem osobowym ja oraz z zaimkiem on w formie poprzyimkowej nieakcentowanej występuje wariant we . W połączeniu z innymi wyrazami, w szczególności zaczynającymi się od co najmniej dwóch spółgłosek, może wystąpić wariant we , takie użycie może być nacechowane stylistycznie.
Warianty
- rzadziej we
Kategoria znaczeniowa
wykładnik lokalizacji przestrzennej
Relacje znaczeniowe
| (quasi)synonimy: | wewnątrz II | |
| (quasi)antonimy: | na zewnątrz, poza II |
Cytaty
|
– Stereotypy, stereotypy... W Europie to już nie wypada. źródło: NKJP: Witold Jabłoński: Dzieci nocy, 2001 |
|
|
Także na dworcu w Kopenhadze przywitała go wilgotna ciemność. źródło: NKJP: Bronisław Świderski: Słowa obcego, 1998 |
|
|
Powinni, gamonie, hodować yorki. Takie co się mieszczą w pudełku po butach. źródło: NKJP: Mariusz Cieślik: Śmieszni kochankowie, 2004 |
|
|
W zlewie piętrzył się stos brudnych naczyń, zamówiła w sklepie kolejkę po mięso, trzeba biec. źródło: NKJP: Teresa Bojarska: Świtanie, przemijanie, 1996 |
|
|
Honnefelder został zabity we własnym mieszkaniu. źródło: NKJP: Marek Krajewski: Koniec świata w Breslau, 2003 |
Składnia
| w KIM/CZYM w pozycji prawostronnej: Rz. oznaczający obiekty wyznaczające przestrzenne granice, np. w pokoju , w szklance , w pociągu ; nazwy państw: w Polsce , w Czechach |
|||
|
ograniczenia zakresu użycia:
nie: w Zd. z Cz. ruchu ukierunkowanego
|
|||
| szyk: względem frazy czasownikowej zmienny: neutralna postpozycja względem frazy rzeczownikowej stały: bezpośrednia antepozycja |
|||
2. w pudełko
Definicja
Noty o użyciu
W połączeniu z wyrazami zaczynającymi się od zbitek spółgłoskowych może wystąpić wariant we , takie użycie może być nacechowane stylistycznie.
Warianty
- we
Kategoria znaczeniowa
wykładnik relacji przestrzennej
Cytaty
|
Krzysiek wybiera się do Warszawy na leśnictwo, a potem pojedzie w Bieszczady i będzie hodował zwierzęta. źródło: NKJP: Agnieszka Wróblewska: Na wsi matura: Gazeta Wyborcza, 1995-05-20 |
|
|
Kotek był owinięty szmatkami, ciągle spał i nie chciał pić podsuwanych mu na palcu kropli mleka. Przypominał jej ukochaną babcię - rodzice włożyli go w pudełko i też zakopali, bo śmierdział i się rozpadał. źródło: NKJP: Manuela Gretkowska: Podręcznik do ludzi, tom 1 i ostatni - Czaszka, 1996 |
|
|
Tomek nalał wrzątku w szklankę. źródło: NKJP: Alfred Szklarski: Tajemnicza wyprawa Tomka, 1996 |
|
|
Tyle spokoju, co czasem wyrwał się z domu i poleciał w las albo w miasto. źródło: NKJP: Irena Matuszkiewicz: Nie zabijać pająków, 2007 |
|
|
Na tych, którzy zdecydowali się przyjść do restauracji Brasiliana czekały m.in. wyjazdy narciarskie we francuskie Alpy i włoskie Dolomity źródło: NKJP: (MIM): Zgubiony kupon: Dziennik Zachodni, 2005-12-03 |
Składnia
| w KOGO/CO w Zd. z Cz. ruchu ukierunkowanego w pozycji prawostronnej: Rz. oznaczający obiekty wyznaczające przestrzenne granice, np. w pudełko , w szklankę , w pociąg ; nazwy państw: w Polskę , w Czechy |
|||
|
ograniczenia zakresu użycia:
nie: przed grupą spółgłosek zaczynającą się na w / f
|
|||
| szyk: względem frazy czasownikowej zmienny: neutralna postpozycja względem frazy rzeczownikowej stały: bezpośrednia antepozycja |
|||
3. w folii
Definicja
Noty o użyciu
W połączeniu z wyrazami zaczynającymi się od zbitek spółgłoskowych może wystąpić wariant we , takie użycie może być nacechowane stylistycznie.
Warianty
- rzadziej we
Kategoria znaczeniowa
wykładnik relacji: obiekt - opakowanie
Cytaty
|
Stefan podchodzi do Julii, wyjmuje z torby bilety lotnicze w okładce i kładzie przed nią, po czym wychodzi. źródło: NKJP: Radosław Figura: Teraz albo nigdy! Odcinek 01, 2007 |
|
|
W menu nie znajdziemy trufli ani kawioru, jest za to klasyczny polski obiad z rosołem i filetem z kurczaka w migdałach. źródło: NKJP: Agnieszka Trojanowicz: Dobrana para: Słowo Polskie Gazeta Wrocławska, 2005-07-11 |
|
|
Kupowaliśmy też cukierki w papierkach zwane raczkami, kogutki gliniane, które były też piszczałkami, i wianki obwarzanków. źródło: NKJP: Zdzisław Morawski: Gdzie ten dom, gdzie ten świat, 1994 |
|
|
Weselne dzwony... wchodzi Ala w sukni ślubnej, w welonie. źródło: NKJP: Sławomir Mrożek: Tango, 1964 |
|
|
Były też pasztety w galaretce żurawinowej, w otoczce smalcu, czy we francuskim cieście, jak w eleganckim kubraczku. źródło: NKJP: Juliusz PODOLSKI: Pasztet nasz wykwintny: Gazeta Poznańska, 2004-01-14 |
Składnia
| w KIM/CZYM w pozycji prawostronnej: Rz. konkr. |
||
| szyk: względem frazy czasownikowej zmienny: neutralna postpozycja względem frazy rzeczownikowej stały: antepozycja |
4. w papier
Definicja
Noty o użyciu
W połączeniu z wyrazami zaczynającymi się od zbitek spółgłoskowych może wystąpić wariant we , takie użycie może być nacechowane stylistycznie.
Warianty
- rzadziej we
Kategoria znaczeniowa
wykładnik relacji: obiekt - opakowanie
Relacje znaczeniowe
| (quasi)antonimy: | z |
Cytaty
|
Po czym owinął dziewczynkę w kocyk i ułożył w wózku. źródło: NKJP: Bronisław Świderski: Słowa obcego, 1998 |
|
|
Czelcow przestaje jeść kanapkę, zawija ją z powrotem w papier i wkłada kanapkę do otwartej walizki. źródło: NKJP: Sławomir Mrożek: Teatr 1 (Miłość na Krymie 1993, Wdowy 1992, Portret 1987, Kontrakt 1986), 1986 |
|
|
Dobry funcik słodkich marcepanków owiniętych w złotka. źródło: NKJP: Marian Pilot: Na odchodnym, 2002 |
|
|
Z zakąsek warto zwrócić uwagę na „paszteciki” z mięsa krabów zawijanego we francuskie ciasto. źródło: NKJP: RYSZARD PARKA: ABC turysty - MAROKO: Trybuna Śląska, 2002-06-28 |
Składnia
| w KOGO/CO w pozycji prawostronnej - Rz konkretny w pozycji lewostronnej Cz czynnościowy |
||
| szyk: względem frazy czasownikowej zmienny: neutralna postpozycja względem frazy rzeczownikowej stały: antepozycja |
5. ser w plasterkach
Definicja
Noty o użyciu
W połączeniu z wyrazami zaczynającymi się od zbitek spółgłoskowych może wystąpić wariant we , takie użycie może być nacechowane stylistycznie.
Warianty
- we
Kategoria znaczeniowa
wykładnik relacji: obiekt - postać
Cytaty
|
Dołożyć pomidory w plasterkach, przyprawy, a po 5 minutach cukinię wymieszaną z wiórkami. źródło: NKJP: Zbigniew Ogrodnik: Potencjalne porady czyli Wszystko o afrodyzjakach. Cz. 1, 2005 |
|
|
Przy okazji kup paczkę ementalera, w kawałku, nie w plasterkach. źródło: NKJP: Anna Onichimowska: Trzecie oko, 2009 |
|
|
W aptekach dostępny jest preparat homeopatyczny w granulkach [...]. źródło: NKJP: (ICH): Homeopatia i masaż: Dziennik Bałtycki, 1998-11-24 |
|
|
W przypadku przesadzania roślin doskonałym rozwiązaniem jest specjalny nawóz w pałeczkach , które możemy wetknąć głęboko w ziemię doniczki i pozostawić do rozpuszczenia. źródło: NKJP: karo: Zagrajmy w zielone: Trybuna Śląska, 2003-03-05 |
|
|
Z drugiej strony, konwencja „dzieła w odcinkach ” sprawdza się dziś znacznie lepiej w telewizji czy radio niż w środku przekazu, w którym się narodziła - w prasie. źródło: NKJP: Stanisław Barańczak: Poezja i duch uogólnienia: 1996 |
Składnia
| w KIM/CZYM w pozycji prawostronnej: Rz. morficzny, np. w plastrach , w kawałku |
||
| szyk: względem frazy czasownikowej zmienny: neutralna postpozycja względem frazy rzeczownikowej stały: bezpośrednia antepozycja |
6. w plastry
Definicja
Noty o użyciu
W połączeniu z wyrazami zaczynającymi się od zbitek spółgłoskowych może wystąpić wariant we , takie użycie może być nacechowane stylistycznie.
Warianty
- we
Kategoria znaczeniowa
wykładnik relacji: obiekt - postać
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | na |
Cytaty
|
Spod sufitu zwieszały się nawleczone na nitkę grzyby i powiązane w pęczki zioła. źródło: NKJP: Marek Ławrynowicz: Diabeł na dzwonnicy, 1996 |
|
|
Upieczone mięso wyjąć z brytfanny, pokroić w plastry i przechować w cieple. źródło: NKJP: Jarosław Cybulski, Adam Chrząstowski: zaprosili nas Jolanta i Bolesław Marschallowie: Kuchnia nr 5, 1998 |
|
|
Wtedy Frik wyjął stówę i zmiął ją w kulkę. źródło: NKJP: Marek Miller: Pierwszy milion..., 1999 |
Składnia
| w KOGO/CO w pozycji prawostronnej: Rz. morficzny, np. w plastry , w kłębek w pozycji lewostronnej: Cz. działania ukierunkowanego |
||
| szyk: względem frazy czasownikowej zmienny: neutralna postpozycja względem frazy rzeczownikowej stały: bezpośrednia antepozycja |
7. w proch
Definicja
Noty o użyciu
W połączeniu z wyrazami zaczynającymi się od zbitek spółgłoskowych może wystąpić wariant we , takie użycie może być nacechowane stylistycznie.
Warianty
- we
Kategoria znaczeniowa
wykładnik relacji zdarzenie - rezultat zdarzenia
Relacje znaczeniowe
| (quasi)synonimy: | na |
Cytaty
|
Pod wpływem dostępu powietrza do grobu szczątki rozpadły się w proch. źródło: NKJP: Zdzisław Morawski: Watykan bez tajemnic, 1997 |
|
|
Za to nasz prowizoryczny dom rozleciał się w kawałki, gdy nad miastem przeszła największa wichura tamtej dekady. źródło: NKJP: Krzysztof Varga: Chłopaki nie płaczą, 1996 |
Składnia
| w KOGO/CO w pozycji prawostronnej: Rz. morficzny, np. w pozycji lewostronnej: Cz. działania ukierunkowanego |
||
| szyk: względem frazy czasownikowej zmienny: neutralna postpozycja względem frazy rzeczownikowej stały: bezpośrednia antepozycja |
8. w kucyk
Definicja
Noty o użyciu
W połączeniu z wyrazami zaczynającymi się od zbitek spółgłoskowych może wystąpić wariant we , takie użycie może być nacechowane stylistycznie.
Warianty
- we
Kategoria znaczeniowa
wykładnik relacji podobieństwa
Cytaty
|
Julia patrzyła zdumiona na odbiegającą dziewczynę, włosy spięte w koński ogon powiewały raz w prawo, raz w lewo. źródło: NKJP: Ariadna Lewańska: Sonata dla Natalii, 1965 |
|
|
Do wody, oprócz porcji rosołowej kaczki, dodać, najlepiej związane w pęczek, warzywa. źródło: NKJP: Krystyna Paszkowska: Zbożówka, bawarka i żartów na pęczki: Dziennik Bałtycki, 2003-08-01 |
Składnia
| w CO w pozycji prawostronnej Rz. konkretny charakteryzujący wygląd lub zachowanie |
||
| szyk: względem frazy czasownikowej zmienny: neutralna postpozycja względem frazy rzeczownikowej stały: bezpośrednia antepozycja |
9. w plamach
Definicja
Noty o użyciu
W połączeniu z wyrazami zaczynającymi się od zbitek spółgłoskowych może wystąpić wariant we , takie użycie może być nacechowane stylistycznie.
Warianty
- rzadziej we
Kategoria znaczeniowa
wykładnik relacji: obiekt - tło
Relacje znaczeniowe
| konwersy: | na |
Cytaty
|
Ale od kilku dni na intarsjowanej masą perłową tacy leżała kartka pocztowa, cała w plamach po wilgoci [...]. źródło: NKJP: Eugeniusz Kabatc: Vinum sacrum et profanum: wino w kulturze, wino w naturze, wino na naszym stole, 2003 |
|
|
Popatrzcie - pół twarzy w piegach i (tu odwracał głowę dziewczynki) pół twarzy po użyciu kremu Halina. źródło: NKJP: Tomasz Raczek: Pies na telewizję, 1999 |
|
|
Urodziła dzidzię (nie wiem czy to ma znaczenie, ale przez cesarkę) i brzuch się zrobił cały w rozstępach . źródło: Internet |
|
|
Byłeś cały we krwi, a twarz miałeś tak pokaleczoną, poranioną, że ledwo cię poznaliśmy. źródło: NKJP: Mariusz Sieniewicz: Czwarte niebo, 2003 |
Składnia
| w KIM/CZYM w pozycji prawostronnej: Rz l.mn.; w pozycji lewostronnej: Rz oznaczający powierzchnię |
||
| szyk: względem frazy czasownikowej zmienny: neutralna postpozycja względem frazy rzeczownikowej stały: bezpośrednia antepozycja |
10. w kwiatki
Definicja
Noty o użyciu
W połączeniu z wyrazami zaczynającymi się od zbitek spółgłoskowych może wystąpić wariant we , takie użycie może być nacechowane stylistycznie.
Warianty
- rzadziej we
Kategoria znaczeniowa
wykładnik relacji: obiekt - tło
Relacje znaczeniowe
| konwersy: | na |
Cytaty
|
Po chwili wyjął męską koszulę w żółte koła. źródło: NKJP: Bronisław Świderski: Słowa obcego, 1998 |
|
|
Chusta była szeroka, kaszmirowa, w pasy białe i czarne, to był ojca tałes, a czoło i lewe ramię skrępowane miał długim rzemieniem, i to się nazywało tefilin. źródło: NKJP: Bogdan Wojdowski: Chleb rzucony umarłym, 1971 |
|
|
W jednym domu zobaczyłam nasz obrus w geometryczne żydowskie wzory. źródło: NKJP: Henryk Grynberg: Drohobycz, Drohobycz, 1997 |
|
|
Babcia Urszula to uśmiech, koronkowe serwetki, obraz z białymi piwoniami, złote widelczyki i filiżanki w maczki. źródło: NKJP: Gabriela Pewińska: KOCHANE BABCIE: Wieczór Wybrzeża, 2001-01-20 |
|
|
Może być książka, kij hokejowy, rajstopy we wzorek , koszulka z Myszką Miki, torba z lotniczą nalepką. źródło: NKJP: Ewa Nowacka: Może nie, może tak, 1976 |
Składnia
| w KOGO/CO w pozycji prawostronnej: Rz l.mn.; w pozycji lewostronnej: Rz oznaczający tło |
||
| szyk: względem frazy czasownikowej zmienny: neutralna postpozycja względem frazy rzeczownikowej stały: bezpośrednia antepozycja |
11. zamek w drzwiach
Definicja
Noty o użyciu
W połączeniu z wyrazami zaczynającymi się od zbitek spółgłoskowych może wystąpić wariant we , takie użycie może być nacechowane stylistycznie.
Warianty
- we
Kategoria znaczeniowa
wykładnik relacji: całość - część
Cytaty
|
Złodziej, nim został spłoszony, zdążył wyłamać zamek w drzwiach i stacyjkę. źródło: NKJP: (gram), Tygodnik Podhalański nr 48, 1997 |
|
|
15 stycznia w Ostrzeszowie, przypuszczalnie od zablokowanych hamulców, zapaliło się tylne koło w samochodzie star - izoterma. źródło: NKJP: Rob, 998: Czas Ostrzeszowski nr 20063, 2006 |
|
|
Idącemu obok niej małemu Damianowi właśnie pękła podeszwa w bucie. źródło: NKJP: Krzysztof Kamiński: Dlaczego idziemy: Słowo Polskie Gazeta Wrocławska, 2004-08-06 |
|
|
Eskortujący go młodzieniec miał ponadto sporo żelu we włosach, kolczyk w uchu i sygnet na palcu. źródło: NKJP: Artur Baniewicz: Drzymalski przeciw Rzeczpospolitej, 2004 |
Składnia
| w KIM/CZYM Rz - konkretny |
||
| szyk: względem frazy czasownikowej zmienny: neutralna postpozycja względem frazy rzeczownikowej stały: bezpośrednia antepozycja |
12. odlew w gipsie
Definicja
Noty o użyciu
W połączeniu z wyrazami zaczynającymi się od zbitek spółgłoskowych może wystąpić wariant we , takie użycie może być nacechowane stylistycznie.
Warianty
- we
Kategoria znaczeniowa
wykładnik relacji: wytwór - materia
Relacje znaczeniowe
| (quasi)synonimy: | z |
Cytaty
|
Wcześniej powstało Zwiastowanie, dwupostaciowa rzeźba w marmurze ... źródło: NKJP: Rozmawiała JOLANTA ANTECKA: Symbole i wędrówki: Dziennik Polski, 2006-11-17 |
|
|
Większe ubytki możemy wypełniać woskiem lub zrobić odlew w gipsie (formę robimy z masy elastomerowej, a następnie odlewamy element ramy z gipsu i przyklejamy go we właściwym miejscu). źródło: NKJP: d: Renowacja ramy do obrazu: Dziennik Łódzki, 2003-12-23 |
Składnia
| w KIM/CZYM w pozycji prawostronnej: Rz oznaczający materiał; w pozycji lewostronnej: Rz oznaczający wytwór |
||
| szyk: względem frazy czasownikowej zmienny: neutralna postpozycja względem frazy rzeczownikowej stały: bezpośrednia antepozycja |
13. w ciszy
Definicja
Noty o użyciu
W połączeniu z wyrazami zaczynającymi się od zbitek spółgłoskowych może wystąpić wariant we , takie użycie może być nacechowane stylistycznie.
Warianty
- rzadziej we
Kategoria znaczeniowa
wykładnik relacji: stan - okoliczności
Relacje znaczeniowe
| (quasi)synonimy: | na |
Cytaty
|
Ale przyjdzie taka noc bezsenna, kiedy zobaczysz jak błyskawicę w ciemności to pytanie, którego się bałeś, kiedy usłyszysz tę odpowiedź, której nie chciałeś. źródło: NKJP: Maliński Mieczysław ks.: Zamyślenia, 1998 |
|
|
W tym upale nie zje tego nawet zdechły kot. źródło: NKJP: Krystyna Boglar: Zobaczysz, że pewnego dnia..., 1996 |
|
|
Lokatorzy otwierali szeroko okna, wygrzewając w słońcu kości chudych i tłustych wspomnień. źródło: NKJP: Mariusz Sieniewicz: Czwarte niebo, 2003 |
|
|
Kolejne samochody, nie widząc we mgle i deszczu leżącej scanii, wpadały jeden na drugi. źródło: NKJP: Krystyna Boglar: Zobaczysz, że pewnego dnia..., 1996 |
Składnia
| w KIM/CZYM w pozycji prawostronnej: Rz |
||
| szyk: względem frazy czasownikowej zmienny: neutralna postpozycja względem frazy rzeczownikowej stały: bezpośrednia antepozycja |
14. w bitwie
Definicja
Noty o użyciu
W połączeniu z wyrazami zaczynającymi się od zbitek spółgłoskowych może wystąpić wariant we , takie użycie może być nacechowane stylistycznie.
Warianty
- rzadziej we
Kategoria znaczeniowa
wykładnik współwystępowania
Cytaty
|
Wprawdzie najaktywniejsi zginęli czy to w walce, czy z wyroku sądu, ale większość żyła, uważała się za niewinnych, a nawet za bohaterów. źródło: NKJP: Teresa Torańska, Oni, 1985 |
|
|
Przerwa w pisaniu tego listu wynikła z natłoku nowych wydarzeń. źródło: NKJP: Anna Bojarska, Maria Bojarska: Siostry B., 1996 |
|
|
Pan Kocowski nie majaczył we śnie. źródło: NKJP: Teresa Bojarska: Świtanie, przemijanie, 1996 |
Składnia
| w KIM/CZYM w pozycji prawostronnej: Rz oznaczający działania; w pozycji lewostronnej: Cz i Rz oznaczający zdarzenie lub stan |
||
| szyk: względem frazy czasownikowej zmienny: neutralna postpozycja względem frazy rzeczownikowej stały: bezpośrednia antepozycja |
15. w prawo
Definicja
Kategoria znaczeniowa
wykładnik relacji przestrzennej
Cytaty
|
Wieczorem wsiadł do pociągu jadącego w kierunku odwrotnym do ruchu kuli ziemskiej. źródło: NKJP: Bronisław Świderski: Słowa obcego, 1998 |
|
|
Lewa ściana nie dochodzi do samej rampy, tylko załamuje się w odległości kilku kroków od niej, na proscenium, w lewo, pod kątem prostym, i biegnie dalej w lewo, równolegle do rampy. źródło: NKJP: Sławomir Mrożek: Tango, 1964 |
|
|
Ktoś krzyknął, czyjaś mocna ręka chwyciła Lewandowskiego powyżej łokcia i gwałtownie szarpnęła go w tył. źródło: NKJP: Leon Kruczkowski: Szkice z piekła uczciwych, 1963 |
Składnia
| w KOGO/CO w pozycji prawostronnej: Rz l.mn.; w pozycji lewostronnej: Cz ruchu ukierunkowanego |
||
| szyk: względem frazy czasownikowej zmienny: neutralna postpozycja względem frazy rzeczownikowej stały: bezpośrednia antepozycja |
16. w styczniu
Definicja
Noty o użyciu
W połączeniu z wyrazami zaczynającymi się od zbitek spółgłoskowych może wystąpić wariant we , takie użycie może być nacechowane stylistycznie.
Warianty
- rzadziej we
Kategoria znaczeniowa
wykładnik lokalizacji w czasie
Cytaty
|
Urodziła się w 1908 r. w Warszawie, w rodzinie o bogatych tradycjach rewolucyjnych [...]. źródło: NKJP: Teresa Torańska: Oni, 1985 |
|
|
Klimat na Krymie jest łagodny, rzecz dzieje się w środku lata, zresztą styl tej sztuki pozwala na takie odstępstwa od naturalizmu. źródło: NKJP: Sławomir Mrożek: Teatr 1 (Miłość na Krymie 1993, Wdowy 1992, Portret 1987, Kontrakt 1986), 1986 |
|
|
W drugim dniu strajku na terenie Jastrzębia była wypuszczona ulotka antystrajkowa ówczesnego prezydenta miasta Malika. źródło: NKJP: Jarosław Józef Szczepański: Górnik polski, 2005 |
|
|
- Nie, a kiedy to było? - W osiemdziesiątym dziewiątym. źródło: NKJP: Mariusz Cieślik: Śmieszni kochankowie, 2004 |
|
|
Nawet dzisiaj stosunkowo mało ludzi wie o tym, że we wrześniu 1939 roku również Armia Czerwona zaatakowała nasz kraj. źródło: NKJP: Anna Pawełczyńska: Wartości a przemoc: zarys socjologicznej problematyki Oświęcimia, 1973 |
Składnia
| w KOGO/CO w pozycji prawostronnej: Rz określający moment w czasie |
||
| szyk: względem frazy czasownikowej zmienny: neutralna postpozycja względem frazy rzeczownikowej stały: bezpośrednia antepozycja |
17. w pięć minut
Definicja
Kategoria znaczeniowa
wykładnik lokalizacji temporalnej
Relacje znaczeniowe
| (quasi)synonimy: | przez, w ciągu, w przeciągu |
Cytaty
|
Słońce jest największym cudotwórcą. W kilka godzin znów odmieniło wszystko w naszym świecie. źródło: NKJP: Andrzej Urbańczyk: Dziękuję ci, Pacyfiku, 1985 |
|
|
Nie rozumiem, jakim cudem dotarłaś tu w dwa dni. źródło: NKJP: Artur Baniewicz: Pogrzeb czarownicy, 2003 |
|
|
Ekipa do zebrania w tydzień. źródło: NKJP: Krystyna Kofta: Złodziejka pamięci, 1998 |
|
|
Bez szybkich i poważnych reform to wszystko się rozsypie w pół roku, no może w rok! źródło: NKJP: Adam Strączek: Wyznanie lekarza-łapownika, 1995 |
Składnia
| w KOGO/CO Rz. - nazwa jednostki czasu |
18. w myślach
Definicja
Noty o użyciu
W połączeniu z wyrazami zaczynającymi się od zbitek spółgłoskowych może wystąpić wariant we , takie użycie może być nacechowane stylistycznie.
Warianty
- we
Kategoria znaczeniowa
wykładnik relacji: czynność - wytwór mentalny
Cytaty
|
Debren powtórzył to sobie w duchu raz jeszcze, choć z trochę mniejszą stanowczością, a potem spróbował wstać. źródło: NKJP: Artur Baniewicz: Smoczy pazur, 2003 |
|
|
Zamiast wybrać najkrótszą drogę i skręcić w Gothersgade, postanowił pokazać Marii to, co w myślach nazywał „swoją Kopenhagą”. źródło: NKJP: Bronisław Świderski: Słowa obcego, 1998 |
|
|
W marzeniach nie znała ograniczeń, sięgała tam, gdzie nie sposób sięgnąć, sięgała nawet po miłość Heleny. źródło: NKJP: Hanna Samson: Pułapka na motyla, 2000 |
|
|
Robert przychodził do mnie w snach i nie mogłam z tym sobie poradzić. źródło: NKJP: Danuta Błaszak: Karuzela ku słońcu, 2003 |
Składnia
| w KIM/CZYM w pozycji prawostronnej: Rz - oznaczający byt mentalny |
||
| szyk: względem frazy czasownikowej zmienny: neutralna postpozycja względem frazy rzeczownikowej stały: bezpośrednia antepozycja |
19. w gazecie
Definicja
Noty o użyciu
W połączeniu z wyrazami zaczynającymi się od zbitek spółgłoskowych może wystąpić wariant we , takie użycie może być nacechowane stylistycznie.
Warianty
- we
Kategoria znaczeniowa
wykładnik relacji: informacja - źródło informacji
Cytaty
|
Zawiadamiał o tym w dramatycznym, pisanym ołówkiem liście Zarząd Główny w Warszawie, którego obowiązkiem jest udzielanie pomocy członkowi prześladowanemu, obrabowanemu i pozbawionemu wolności. źródło: NKJP: Joanna Siedlecka: Obława: losy pisarzy represjonowanych, 2005 |
|
|
Opisywałem te fantastyczne miejsca w warszawskim „Expressie Wieczornym”, pokazywałem czytelnikom tych pasjonatów, publikowałem zdjęcia. źródło: NKJP: Jarosław Józef Szczepański: Górnik polski, 2005 |
Składnia
| w KIM/CZYM w pozycji prawostronnej: Rz oznaczający źródło informacji |
||
| szyk: względem frazy czasownikowej zmienny: neutralna postpozycja względem frazy rzeczownikowej stały: bezpośrednia antepozycja |
20. w nauczaniu
Definicja
Noty o użyciu
W połączeniu z wyrazami zaczynającymi się od zbitek spółgłoskowych może wystąpić wariant we , takie użycie może być nacechowane stylistycznie.
Warianty
- rzadziej we
Kategoria znaczeniowa
wykładnik relacji: sąd - obiekt sądu
Cytaty
|
W oświacie trzeba poprawić to, co funkcjonuje źle, np. awans zawodowy nauczycieli, czy poprawić jakość kształcenia. źródło: NKJP: Magdalena Kaszulanis: Zamach na nauczycieli?: Trybuna, 2006 |
|
|
W pisaniu autobiograficzne jest wszystko, styl i słownictwo, rymy lub ich nieobecność, narracja i składnia. źródło: NKJP: Zbigniew Kruszyński: Na lądach i morzach: opisy i opowiadania, 1999 |
|
|
Pamiętać jednak należy, że we wnioskowaniu dedukcyjnym stwierdzenie fałszywości przesłanek nie daje nam jeszcze pewności, iż wniosek jest fałszywy, lecz tylko czyni ten wniosek nieuzasadnionym. źródło: NKJP: Zygmunt Ziembiński: Logika praktyczna, 1958 |
Składnia
| w KIM/CZYM w pozycji prawostronnej: Rz oznaczający obiekt epistemiczny |
||
| korelat:
względem frazy czasownikowej zmienny: neutralna postpozycja względem frazy rzeczownikowej stały: bezpośrednia antepozycja |
21. w rozpaczy
Definicja
Noty o użyciu
W połączeniu z wyrazami zaczynającymi się od zbitek spółgłoskowych może wystąpić wariant we , takie użycie może być nacechowane stylistycznie.
Warianty
- rzadziej we
Kategoria znaczeniowa
wykładnik relacji: osoba - stan psychiczny
Cytaty
|
- Matka zawsze powtarzała - powiedziała w zamyśleniu Lone - że nasz ród ma historyczne uzasadnienie. źródło: NKJP: Bronisław Świderski: Słowa obcego, 1998 |
|
|
Zależnie od tego kolorytu zostają aktywowane struktury czynnościowe, inne więc w smutku niż w radości , inne w nastawieniu przyjaznym niż we wrogim lub lękowym. źródło: NKJP: Antoni Kępiński: Melancholia, 1974 |
|
|
Kiler zaś w euforii krzyczy, wykonując taniec radości. źródło: NKJP: Juliusz Machulski, Piotr Wereśniak, Ryszard Zatorski: Kiler, 1997 |
|
|
Komunikowanie się w ekstazie oznacza odejście od rozumowego, racjonalnego wymiaru człowieczeństwa, oznacza komunikowanie się z bytem, sobą i widzem poprzez emocję, śmiech, wściekłość, płacz - czyli we wzruszeniu, jak wielokrotnie mówił Kantor. źródło: NKJP: Marek Pieniążek: Akt twórczy jako mimesis, 2005 |
Składnia
| w KIM/CZYM Rz - nazwa stanu psychicznego |
||
| szyk: względem frazy czasownikowej zmienny: neutralna postpozycja względem frazy rzeczownikowej stały: bezpośrednia antepozycja |
22. w nim
Definicja
Noty o użyciu
W połączeniu z zaimkiem osobowym ja oraz z zaimkiem on w formie poprzyimkowej nieakcentowanej występuje wariant we .
Warianty
- rzadziej we
Kategoria znaczeniowa
wykładnik relacji: odczuwany stan - podmiot stanu
Cytaty
|
Prawdopodobnie wzbudziłyby w Józku szczery śmiech. źródło: NKJP: Andrzej Stasiuk: Opowieści galicyjskie, 1955 |
|
|
Ten widok wywołuje w niej odruch czułości: przez moment ma ochotę go przytulić, pocieszyć jak małego chłopca, który właśnie dowiedział się, że nie ma świętego Mikołaja. źródło: NKJP: Ewa Cechnicka: Znak Anny, 1997 |
|
|
Budziła się i rosła we mnie namiętność obserwacji, a nawet podglądania. źródło: NKJP: Christian Skrzyposzek: Wolna Trybuna, 1985 |
Składnia
| w KIM/CZYM w pozycji prawostronnej: Rz. nazywający osobę; w pozycji lewostronnej Rz. nazywający stany uczuciowe |
||
| szyk: względem frazy czasownikowej zmienny: neutralna postpozycja względem frazy rzeczownikowej stały: bezpośrednia antepozycja |
23. w trójkę
Definicja
Noty o użyciu
W połączeniu z wyrazami zaczynającymi się od co najmniej dwóch spółgłosek może wystąpić wariant we , jednak takie użycie może być nacechowane stylistycznie.
Warianty
- rzadziej we
Kategoria znaczeniowa
wykładnik ilości
Cytaty
|
Z pewnością w trójkę udowodnią, że to on, B., ma rację, a wówczas wszystko ułoży się tak, jak nakazuje sprawiedliwość. źródło: NKJP: Bronisław Świderski: Słowa obcego, 1998 |
|
|
Wędrujemy w pięcioro od końca sierpnia, w pięcioro przekroczyliśmy Jarugę. źródło: NKJP: Andrzej Sapkowski: Wieża Jaskółki, 1997 |
|
|
Siedzieli w dziesięciu wokół ogromnej płyty, wspartej jak stół o jednej nodze na ażurowym zbiegu dźwigarów [...] źródło: NKJP: Stanisław Lem: Fiasko, 1987 |
|
|
Zacznę myśleć o górach i będzie tak, jakbyśmy tam byli we dwoje. źródło: NKJP: Stanisław Kowalewski: Czarne okna, 1961 |
Składnia
| w KOGO/CO w pozycji prawostronnej: Rz. kolektywny oznaczający liczebność grupy |
||
| szyk: względem frazy czasownikowej zmienny: neutralna postpozycja względem frazy rzeczownikowej stały: bezpośrednia antepozycja |
24. zapłata w jajkach
Definicja
Noty o użyciu
W połączeniu z wyrazami zaczynającymi się od zbitek spółgłoskowych może wystąpić wariant we , takie użycie może być nacechowane stylistycznie.
Warianty
- rzadziej we
Kategoria znaczeniowa
wykładnik relacji: czynność - środek czynności
Relacje znaczeniowe
| konwersy: | za |
Cytaty
|
Szalapin odmawia występowania za darmo, żąda za występ równowartości 15 funtów angielskich, a kiedy trudno o żywność, żąda honorarium w mące, jajkach lub w innych produktach. źródło: NKJP: Józef Hen: Bruliony profesora T., 2006 |
|
|
Powyżej tej normy byłyby wydawane bony - np. jeśli reprywatyzacji podlegałoby 250 ha gruntów rolnych, to odszkodowanie stanowiłoby 100 ha gruntów i rekompensata w bonach za pozostałe 150 ha. źródło: NKJP: Tomasz Świderek: MIENIE ZA MIENIE: Gazeta Wyborcza, 1993-01-30 |
Składnia
| w KIM/CZYM w pozycji prawostronnej: Rz. policzalny l.mn. lub Rz. niepoliczalny |
||
| szyk: względem frazy czasownikowej zmienny: neutralna postpozycja względem frazy rzeczownikowej stały: bezpośrednia antepozycja |
25. dzień w dzień
Definicja
Kategoria znaczeniowa
wykładnik sekwencyjności zdarzeń
Cytaty
|
Rubin dzień w dzień zasiadał na schodach restauracji i z determinacją przekrzykiwał ruch uliczny. źródło: NKJP: Mariusz Sieniewicz: Czwarte niebo, 2003 |
|
|
Przyjeżdżaliśmy tu z ojcem na wakacje. Rok w rok. źródło: NKJP: Dariusz Banek: Samo życie Odcinek 208, 2010 |
|
|
Przez tydzień, wieczór w wieczór, zasiadała więc na łóżku z miską na podłodze i szczękając zębami, z nogami posiniałymi od lodowatej kąpieli, odmawiała pacierze w oczekiwaniu cudu. źródło: NKJP: Monika Piątkowska: Krakowska żałoba, 2006 |
|
|
Noc w noc w wiosce Tawade huczały bębny. źródło: NKJP: Alfred Szklarski: Tomek wśród łowców głów, 1965 |
Składnia
| w KOGO / CO w pozycji prawostronnej: Rz. identyczny z Rz. występującym w kontekście lewostronnym: Rz. określający odcinek czasu w Zd. z Cz. niedok. |
||
| szyk: względem frazy czasownikowej zmienny: neutralna postpozycja względem frazy rzeczownikowej stały: antepozycja |