Chronologizacja
Pochodzenie
internac.
ang. theater
fr. théâtre
ros. teátr
z łac. theātrum
< gr. théātron 'widownia'
1.a instytucja
Definicja
Noty o użyciu
Używane w nazwach własnych, np. Teatr Muzyczny "Roma" , Teatr imienia Juliusza Słowackiego .
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka teatr
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Edukacja i oświata organizacje/placówki opiekuńcze i kulturalne
Relacje znaczeniowe
| hiperonimy: | instytucja |
Połączenia
- moskiewski, warszawski, zakopiański...; amatorski, studencki, szkolny teatr; prowincjonalne teatry; teatry objazdowe, ogródkowe, uliczne
- teatr lalek, marionetek, pantomimy, tańca
- teatr dla dzieci
- teatr i filharmonia, teatr i opera; teatry i biblioteki, teatry i galerie, teatry i muzea; kina i teatry
- aktor, aktorka, artyści, dyrektor, gwiazda; dyrekcja, zespół; repertuar, spektakl teatru
- scenografia dla teatru; abonament, bilety, wejściówki, zaproszenie; wycieczka, wyjazd; nabór do teatru; aktorzy, tancerze z teatru
- współpraca z teatrem
- prapremiera, premiera, przedstawienie, spektakl w teatrze
- teatr wystawia coś
- założyć; prowadzić teatr
- chodzić, pójść/iść, przybyć, przyjść/przychodzić, uczęszczać; przyciągnąć kogoś; trafić, wrócić/wracać do teatru; wyrzucić kogoś; odejść; wypożyczyć coś z teatru
- współpracować z teatrem;
- związany z teatrem
- grać, występować, zagrać; wyreżyserować, wystawić/wystawiać coś; pracować w teatrze
Cytaty
|
[...] najlepszy teatr dramatyczny w Polsce stał się teatrem wodewilowym [...] w rękach plajtującej firmy. źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 06.06.1992 |
|
|
Z tych środków dofinansowanie otrzymają teatry, centra kultury i sztuki oraz muzea. źródło: NKJP: M.Barwicka: Samorząd dopłaci do teatrów i muzeów. Miliony na kulturę, Tygodnik Ciechanowski, 2007-02-25 |
|
|
W części artystycznej wystąpią aktorzy teatru Logos z Niska oraz grupa estradowa NCK Sokół. źródło: NKJP: /TDM/: Pamiętają o rocznicy, Echo Dnia, 2006-12-13 |
|
|
W 1800 Wojciech Bogusławski założył teatr. źródło: NKJP: Włodzimierz Łęcki: Wielkopolska: przewodnik, 1989 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | teatr |
teatry |
|
| D. | teatru |
teatrów |
|
| C. | teatrowi |
teatrom |
|
| B. | teatr |
teatry |
|
| N. | teatrem |
teatrami |
|
| Ms. | teatrze |
teatrach |
|
| W. | teatrze |
teatry |
1.b budynek
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka teatr
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Edukacja i oświata organizacje/placówki opiekuńcze i kulturalne
Relacje znaczeniowe
| hiperonimy: | budynek |
Połączenia
- duży, kameralny, mały; piękny teatr
- teatr i filharmonia, teatr i opera; teatr i restauracja; teatry i biblioteki, teatry i galerie, teatry i muzea; kawiarnia i teatr; kina i teatry
- galeria, kulisy, mury, scena, ściana, widownia; remont teatru
- wejście do teatru
- teatr stoi, znajduje się gdzieś
- budować teatr
- wyjść/wychodzić z teatru
Cytaty
|
Zmieniliśmy kolorystykę całego teatru, nawiązując do istniejącego wcześniej foyer. Teraz w teatrze jest zielono, niczym w morskich głębinach. źródło: NKJP: Zielone odcienie „Groteski”, Dziennik Polski, 2001-09-14 |
|
|
Pierwotny teatr zbudowano w 1599, a zburzono w 1644 roku. źródło: NKJP: Londyński teatr The Globe ma dyrektora, Gazeta Wyborcza, 1995-08-02 |
|
|
Jem gdzieś okropne śniadanie, do teatru taksówką, jest wciąż wcześnie rano. Pod teatrem stoi kolejka. źródło: NKJP: Krystyna Janda: Gwiazdy mają czerwone pazury, 1998 |
|
|
Wnętrze teatru odznaczało się klasyczną prostotą i brakiem ozdób, amfiteatralna widownia nawiązywała do układu teatrów antycznych [...] źródło: NKJP: Małgorzata Leyko: Reżyser masowej wyobraźni: Max Reinhardt i jego teatr dla pięciu tysięcy, 2002 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | teatr |
teatry |
|
| D. | teatru |
teatrów |
|
| C. | teatrowi |
teatrom |
|
| B. | teatr |
teatry |
|
| N. | teatrem |
teatrami |
|
| Ms. | teatrze |
teatrach |
|
| W. | teatrze |
teatry |
1.c zespół ludzi
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka teatr
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Edukacja i oświata organizacje/placówki opiekuńcze i kulturalne
Połączenia
- młodzieżowy teatr
- występ teatru
- teatr przybył, przyjechał; wystąpi
- wyjechać gdzieś z teatrem
Cytaty
|
[...] ojciec z matką pojechali zaraz po południu do Święcian, gdyż przyjechał teatr z Wilna [...] źródło: NKJP: Wiesław Paweł Szymański: Niedźwiedź w katedrze, 1979 |
|
|
Dopóki ziemie te podlegały administracyjnie Szczecinowi, dopóty od czasu do czasu pojawiały się w większych miastach Pomorza afisze oznajmiające przybycie teatru szczecińskiego. źródło: NKJP: Lesław Bartelsk: Wczoraj pustynia, dziś..., Wieś, 1953 |
|
|
Wadowicki teatr wystąpił na festiwalu obok 50 innych zespołów - gównie krakowskich. źródło: NKJP: (BEA): Sukces Sokoła, Dziennik Polski, 2001-05-02 |
|
|
[...] szkolne teatry zaprezentują się w przeglądzie Małych Form Teatralnych. źródło: NKJP: (mix): Chojeńskie Dni Młodości, Gazeta Chojeńska, Wieś, 1998 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | teatr |
teatry |
|
| D. | teatru |
teatrów |
|
| C. | teatrowi |
teatrom |
|
| B. | teatr |
teatry |
|
| N. | teatrem |
teatrami |
|
| Ms. | teatrze |
teatrach |
|
| W. | teatrze |
teatry |
1.d zdarzenie
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka teatr
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Edukacja i oświata organizacje/placówki opiekuńcze i kulturalne
Połączenia
- przed teatrem
- po teatrze
Cytaty
|
[...] trzeba się przebrać przed teatrem, no i przemyć twarz musisz, kochanie... źródło: NKJP: Ireneusz Iredyński: Dzień oszusta. Człowiek epoki, 1995 |
|
|
U Michalików zatrzymywały się lub przynajmniej wpadały po teatrze na kawę takie sławy, jak: Mariusz Maszyński, Stefan Jaracz, Mira Modzelewska, Józef Węgrzyn... źródło: NKJP: Z „Jamy” do Pyrlandii, Dziennik Polski, 2002-03-30 |
|
|
Hrabia Apponyi zapisał, że po teatrze towarzystwo udało się na zakupy [...] źródło: NKJP: Krzysztof Rutkowski: Pasaż z koszykiem piknikowym, Gazeta Wyborcza, 1996-07-03 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | teatr |
teatry |
|
| D. | teatru |
teatrów |
|
| C. | teatrowi |
teatrom |
|
| B. | teatr |
teatry |
|
| N. | teatrem |
teatrami |
|
| Ms. | teatrze |
teatrach |
|
| W. | teatrze |
teatry |
2. sztuka
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka literatura
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka teatr
Relacje znaczeniowe
| hiperonimy: | sztuka |
Połączenia
- klasyczny, nowoczesny, tradycyjny teatr; teatr barokowy, romantyczny; grecki, europejski, francuski, niemiecki; szekspirowski; jezuicki; teatr lalkowy, muzyczny, tragiczny; plenerowy; poetycki; ludowy, masowy
- teatr Szekspira, Wyspiańskiego; absurdu, cieni
- teatr i aktorstwo, teatr i balet, teatr i estrada, teatr i film, teatr i kinematografia, teatr i muzyka, teatr i plastyka, teatr i taniec, teatr i telewizja; dramat i teatr, literatura i teatr, radio i teatr
- sztuka; arcydzieło; gwiazda; miłośnicy teatru
- przygoda, romans z teatrem
- znać; kochać, lubić, uwielbiać teatr
- interesować się teatrem
Cytaty
|
Bardzo lubię teatr. W szkole chętnie uczestniczyłem w różnych przedstawieniach [...] źródło: NKJP: A. Melnicka: Burmistrz w roli Poncjusza, Tygodnik Ciechanowski, 2004-03-17 |
|
|
- Od początku mówiliśmy, że jeżeli robić, to coś wielkiego. Stąd połączenie muzyki, teatru i tańca – wyjaśnia kompozytor. źródło: NKJP: Beata Mońka: Młodzi ludzie szukali swojego Betlejem, Tygodnik Rybnicki, 2008-01-08 |
|
|
Projekt polega na współpracy artystów niepełnosprawnych z twórcami profesjonalnie zajmującymi się teatrem, plastyką i fotografią. źródło: NKJP: W skrócie, Nowiny Raciborskie, 2006-08-16 |
|
|
Pierwsza część zawierała ogólną charakterystykę „świata, idei, postaw” Wyspiańskiego, poetyki jego dramatów i ich relacji ze sztuką teatru. źródło: NKJP: Jerzy Starnawski: Słownik badaczy literatury polskiej, 2001 |
|
|
Wtedy, w końcu lat trzydziestych, ukazywały się szkice zarówno romantyków, jak ich adwersarzy, stawiające pytania o rangę romantycznego teatru, o hierarchię nazwisk autorów. źródło: NKJP: NKJP: Alina Kowalczykowa: Dramat i teatr romantyczny, 1997 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | teatr |
teatry |
|
| D. | teatru |
teatrów |
|
| C. | teatrowi |
teatrom |
|
| B. | teatr |
teatry |
|
| N. | teatrem |
teatrami |
|
| Ms. | teatrze |
teatrach |
|
| W. | teatrze |
teatry |
Inne uwagi
Zwykle lp
Składnia
|
+ | teatr | + |
(JAKI)
|
3. konkretne widowisko
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka teatr
Połączenia
- poniedziałkowy, wieczorny; ciekawy, fajny teatr
Cytaty
|
W drugim dniu świąt wszyscy wypoczywają, chcieliby więc na pewno zobaczyć ciekawy teatr w polskiej telewizji. źródło: NKJP: Sprawozdanie z 71. posiedzenia Senatu RP w dniu 25 kwietnia 1996 r. |
|
|
- [...] tam, za pałacem pokazywali teatr. [...] źródło: NKJP: Krystian Lupa: Podglądania, 2003 |
|
|
Niedawno w TV był fajny teatr na TVP1 pt. „Willa szczęścia”, o stosunkach polsko-sowieckich przed 1941 r. źródło: NKJP: Internet |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | teatr |
teatry |
|
| D. | teatru |
teatrów |
|
| C. | teatrowi |
teatrom |
|
| B. | teatr |
teatry |
|
| N. | teatrem |
teatrami |
|
| Ms. | teatrze |
teatrach |
|
| W. | teatrze |
teatry |
4. wojny
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
ATEMATYCZNY
Połączenia
- teatr działań (wojennych), walk, wojny, wydarzeń
Cytaty
|
Ocean Spokojny i Azję Seward traktował jako główny teatr wydarzeń światowych. źródło: NKJP: Longin Pastusiak: Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki, 1999 |
|
|
Ziemia sandomierska, w której Piekarski zamieszkiwał, była głównym teatrem wypadków związanych z rokoszem Zebrzydowskiego. źródło: NKJP: Przypadek Michała P., Dziennik Polski, 2001-11-10 |
|
|
Gdy [...] von Kluge ponowił swe poprzednie wnioski o realizację manewru odwrotowego w wielkim stylu (od południa do północy teatru wojny na Zachodzie), Hitler zdjął go ze stanowiska naczelnego dowódcy frontu „West”. źródło: NKJP: Kazimierz Moczarski: Rozmowy z katem, 1977 |
|
|
Trudna sytuacja Szwedów uległa pewnej poprawie, gdy na teatr działań wojennych przybyły ochotnicze oddziały z Dalarna pod dowództwem Gustafa Mauritza Armfelta. źródło: NKJP: Zbigniew Anusik: Dyplomacja szwedzka wobec kryzysu monarchii we Francji w latach 1787-1792, 2000 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | teatr |
teatry |
|
| D. | teatru |
teatrów |
|
| C. | teatrowi |
teatrom |
|
| B. | teatr |
teatry |
|
| N. | teatrem |
teatrami |
|
| Ms. | teatrze |
teatrach |
|
| W. | teatrze |
teatry |
Inne uwagi
Zwykle lp
Składnia
|
|
+ | teatr | + |
CZEGO
|
5. udawanie
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka zachowania emocjonalne
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | gra, inscenizacja, przedstawienie, spektakl |
Połączenia
- teatr polityczny
- odgrywać/odegrać, odstawić/odstawiać teatr
Cytaty
|
Uświadomiła sobie, że przesiadywanie przy biurku będzie już tylko marnym teatrem, tchórzliwym uspokajaniem sumienia. źródło: NKJP: Jerzy Sosnowski: Prąd zatokowy, 2003 |
|
|
Te słowa nijak się mają do rzeczywistości. Ten teatr odgrywany przed oczami społeczeństwa, także z tej mównicy, kompletnie rozmija się z warstwą faktyczną. źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 03.12.2002 |
|
|
[...] wszystko było niebywałym aktem politycznego hochsztaplerstwa, teatrem dla Polski i całego świata, aby świadomie zastraszyć kraje zachodnie ze Stanami Zjednoczonymi na czele [...] źródło: NKJP: Stanisław Lem: Pamiętnik znaleziony w wannie, 1961 |
|
|
- Będziesz przesyłał dane? Słuchaj, ja wiem, że... - i zaczął się mieszać [...], aż musiałem odstawić teatr na wizji, żeby się uspokoił. źródło: NKJP: Jacek Dukaj: W kraju niewiernych, 2000 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | teatr |
teatry |
|
| D. | teatru |
teatrów |
|
| C. | teatrowi |
teatrom |
|
| B. | teatr |
teatry |
|
| N. | teatrem |
teatrami |
|
| Ms. | teatrze |
teatrach |
|
| W. | teatrze |
teatry |
Inne uwagi
Zwykle lp