UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

uczyć

Chronologizacja

2 połowa XIV w., SStp

Pochodzenie

psł. *učiti 'sprawiać, że ktoś nabiera przyzwyczajeń, nawyków, umiejętności; wprawiać, przyuczać do czegoś'

1. mówić

Definicja

przekazywać komuś jakieś wiadomości lub umiejętności tak, żeby przyswoił je sobie i umiał wykorzystać

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Edukacja i oświata

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Rodzina relacje rodzinne

Połączenia

matka, nauczyciel, ojciec, samica uczy; rodzice uczą
uczyć dziecko, młode, młodszych kolegów, młodzież, rekrutów
uczyć anatomii, angielskiego, dobrych manier, dykcji, fachu, magii, pacierza, podstaw geometrii, rysunku, śpiewu, jakiegoś zawodu, zachowania przy stole, zasad działania czegoś
uczyć o historii miasta, o początkach świata, o powstaniach, o skutkach czegoś
cierpliwie, systematycznie uczyć
uczyć chodzić, czytać, mówić, obchodzić się z końmi, pisać, śpiewać, tańczyć; aportować, służyć
umieć; zacząć uczyć
uczyć i wychowywać

Cytaty

	Opowiadałam Cioci i Tatusiowi o nauczycielach i koleżankach, o tym, jak uczono nas dobrych manier. źródło: KWSJP: Zofia Solarzowa: Mój pamiętnik, 1985
	Zdaniem mieszkających we wsi myśliwych, najpewniej wadera (samica) uczyła polować urodzone w zeszłym roku młode. źródło: KWSJP: Krzysztof Potaczała: Wilki urządziły rzeź, prasa, 2006
	Od dzieciństwa uczono nas, że zazdrość jest czymś złym. źródło: KWSJP: Skazana na zazdrość, Cosmopolitan, 1999
	[...] dziewczyna zapoznawała swego towarzysza ze zwierzęcymi ścieżkami, pokazywała jadalne rośliny i uczyła, jak korzystać ze wszelkich bogactw lasu. źródło: NKJP: Ewa Białołęcka: Naznaczeni błękitem. Kamień na szczycie. Kroniki Drugiego Kręgu, Księga I, cz 2, 2005
	[...] o Annie Achmatowej uczą w szkołach, nareszcie jest szeroko wydawana, ma wreszcie to, o czym śniła - milion czytelników. źródło: NKJP: Wojciech Żukrowski: Za kurtyną mroku. Zabawa w chowanego, 1995

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	uczę	uczymy
2 os.	uczysz	uczycie
3 os.	uczy	uczą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	uczyłem +(e)m uczył	uczyłam +(e)m uczyła	uczyłom +(e)m uczyło	uczyliśmy +(e)śmy uczyli	uczyłyśmy +(e)śmy uczyły
2 os.	uczyłeś +(e)ś uczył	uczyłaś +(e)ś uczyła	uczyłoś +(e)ś uczyło	uczyliście +(e)ście uczyli	uczyłyście +(e)ście uczyły
3 os.	uczył	uczyła	uczyło	uczyli	uczyły

bezosobnik: uczono

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę uczył będę uczyć	będę uczyła będę uczyć	będę uczyło będę uczyć	będziemy uczyli będziemy uczyć	będziemy uczyły będziemy uczyć
2 os.	będziesz uczył będziesz uczyć	będziesz uczyła będziesz uczyć	będziesz uczyło będziesz uczyć	będziecie uczyli będziecie uczyć	będziecie uczyły będziecie uczyć
3 os.	będzie uczył będzie uczyć	będzie uczyła będzie uczyć	będzie uczyło będzie uczyć	będą uczyli będą uczyć	będą uczyły będą uczyć

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		uczmy
2 os.	ucz	uczcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	uczyłbym bym uczył	uczyłabym bym uczyła	uczyłobym bym uczyło	uczylibyśmy byśmy uczyli	uczyłybyśmy byśmy uczyły
2 os.	uczyłbyś byś uczył	uczyłabyś byś uczyła	uczyłobyś byś uczyło	uczylibyście byście uczyli	uczyłybyście byście uczyły
3 os.	uczyłby by uczył	uczyłaby by uczyła	uczyłoby by uczyło	uczyliby by uczyli	uczyłyby by uczyły

bezosobnik: uczono by

bezokolicznik: uczyć

imiesłów przysłówkowy współczesny: ucząc

gerundium: uczenie

rodzaj gramatyczny: ndk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	uczenie	uczenia
D.	uczenia	uczeń
C.	uczeniu	uczeniom
B.	uczenie	uczenia
N.	uczeniem	uczeniami
Ms.	uczeniu	uczeniach
W.	uczenie	uczenia

imiesłów przymiotnikowy czynny: uczący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	uczący	uczący	uczący	uczące	ucząca
D.	uczącego	uczącego	uczącego	uczącego	uczącej
C.	uczącemu	uczącemu	uczącemu	uczącemu	uczącej
B.	uczącego	uczącego	uczący	uczące	uczącą
N.	uczącym	uczącym	uczącym	uczącym	uczącą
Ms.	uczącym	uczącym	uczącym	uczącym	uczącej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	uczący	uczący	uczące	uczące
D.	uczących	uczących	uczących	uczących
C.	uczącym	uczącym	uczącym	uczącym
B.	uczących	uczących	uczących	uczące
N.	uczącymi	uczącymi	uczącymi	uczącymi
Ms.	uczących	uczących	uczących	uczących

imiesłów przymiotnikowy bierny: uczony

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	uczony	uczony	uczony	uczone	uczona
D.	uczonego	uczonego	uczonego	uczonego	uczonej
C.	uczonemu	uczonemu	uczonemu	uczonemu	uczonej
B.	uczonego	uczonego	uczony	uczone	uczoną
N.	uczonym	uczonym	uczonym	uczonym	uczoną
Ms.	uczonym	uczonym	uczonym	uczonym	uczonej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	uczeni	uczeni	uczone	uczone
D.	uczonych	uczonych	uczonych	uczonych
C.	uczonym	uczonym	uczonym	uczonym
B.	uczonych	uczonych	uczonych	uczone
N.	uczonymi	uczonymi	uczonymi	uczonymi
Ms.	uczonych	uczonych	uczonych	uczonych

odpowiednik aspektowy: nauczyć

Składnia

+	uczyć	+	KOGO/CO + CZEGO
+	uczyć	+	KOGO/CO + BEZOKOLICZNIK
+	uczyć	+	KOGO/CO + że ZDANIE \| ZDANIE PYTAJNOZALEŻNE
+	uczyć	+	KOGO + o CZYM

2. w szkole

Definicja

być nauczycielem jakiegoś przedmiotu

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Edukacja i oświata

Połączenia

uczyć chłopców, dzieci, dziewczęta
uczyć angielskiego, geografii, historii, matematyki, niemieckiego, polskiego, rosyjskiego, rysunków
uczyć w gimnazjum, w liceum, w podstawówce, w technikum, w szkole zawodowej

Cytaty

	Z ukraińskiej stolicy przeniósł się niebawem do Żytomierza, gdzie w miejscowej szkole elementarnej uczył dzieci fizyki, matematyki, literatury, a nawet – mimo swej choroby – wychowania fizycznego. źródło: NKJP: Sebastian Chosiński: Kino totalitarne: Na czerwoną Ukrainę – prowadź, towarzyszu Szczors!, Esensja, 2009-07-02
	Wiedziała, że Elwira nie jest aktorką; nie dostała się do szkoły teatralnej, skończyła polonistykę i uczy w szkole na przedmieściu. źródło: NKJP: Paulina Grych: Numer zerowy, 2007
	[...] zawsze uczył klasy siódme i ósme, gdzie wykładał romantyzm i modernizm. źródło: NKJP: Marek Krajewski: Głowa Minotaura, 2009
	[...] Karol przestał go zniechęcać i powtarzać w kółko, że będzie uczył dzieci w szkole za głodową pensję... źródło: NKJP: Kinga Dunin: Tabu, 1998

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	uczę	uczymy
2 os.	uczysz	uczycie
3 os.	uczy	uczą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	uczyłem +(e)m uczył	uczyłam +(e)m uczyła	uczyłom +(e)m uczyło	uczyliśmy +(e)śmy uczyli	uczyłyśmy +(e)śmy uczyły
2 os.	uczyłeś +(e)ś uczył	uczyłaś +(e)ś uczyła	uczyłoś +(e)ś uczyło	uczyliście +(e)ście uczyli	uczyłyście +(e)ście uczyły
3 os.	uczył	uczyła	uczyło	uczyli	uczyły

bezosobnik: uczono

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę uczył będę uczyć	będę uczyła będę uczyć	będę uczyło będę uczyć	będziemy uczyli będziemy uczyć	będziemy uczyły będziemy uczyć
2 os.	będziesz uczył będziesz uczyć	będziesz uczyła będziesz uczyć	będziesz uczyło będziesz uczyć	będziecie uczyli będziecie uczyć	będziecie uczyły będziecie uczyć
3 os.	będzie uczył będzie uczyć	będzie uczyła będzie uczyć	będzie uczyło będzie uczyć	będą uczyli będą uczyć	będą uczyły będą uczyć

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		uczmy
2 os.	ucz	uczcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	uczyłbym bym uczył	uczyłabym bym uczyła	uczyłobym bym uczyło	uczylibyśmy byśmy uczyli	uczyłybyśmy byśmy uczyły
2 os.	uczyłbyś byś uczył	uczyłabyś byś uczyła	uczyłobyś byś uczyło	uczylibyście byście uczyli	uczyłybyście byście uczyły
3 os.	uczyłby by uczył	uczyłaby by uczyła	uczyłoby by uczyło	uczyliby by uczyli	uczyłyby by uczyły

bezosobnik: uczono by

bezokolicznik: uczyć

imiesłów przysłówkowy współczesny: ucząc

gerundium: uczenie

rodzaj gramatyczny: ndk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	uczenie	uczenia
D.	uczenia	uczeń
C.	uczeniu	uczeniom
B.	uczenie	uczenia
N.	uczeniem	uczeniami
Ms.	uczeniu	uczeniach
W.	uczenie	uczenia

imiesłów przymiotnikowy czynny: uczący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	uczący	uczący	uczący	uczące	ucząca
D.	uczącego	uczącego	uczącego	uczącego	uczącej
C.	uczącemu	uczącemu	uczącemu	uczącemu	uczącej
B.	uczącego	uczącego	uczący	uczące	uczącą
N.	uczącym	uczącym	uczącym	uczącym	uczącą
Ms.	uczącym	uczącym	uczącym	uczącym	uczącej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	uczący	uczący	uczące	uczące
D.	uczących	uczących	uczących	uczących
C.	uczącym	uczącym	uczącym	uczącym
B.	uczących	uczących	uczących	uczące
N.	uczącymi	uczącymi	uczącymi	uczącymi
Ms.	uczących	uczących	uczących	uczących

imiesłów przymiotnikowy bierny: uczony

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	uczony	uczony	uczony	uczone	uczona
D.	uczonego	uczonego	uczonego	uczonego	uczonej
C.	uczonemu	uczonemu	uczonemu	uczonemu	uczonej
B.	uczonego	uczonego	uczony	uczone	uczoną
N.	uczonym	uczonym	uczonym	uczonym	uczoną
Ms.	uczonym	uczonym	uczonym	uczonym	uczonej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	uczeni	uczeni	uczone	uczone
D.	uczonych	uczonych	uczonych	uczonych
C.	uczonym	uczonym	uczonym	uczonym
B.	uczonych	uczonych	uczonych	uczone
N.	uczonymi	uczonymi	uczonymi	uczonymi
Ms.	uczonych	uczonych	uczonych	uczonych

Składnia

Rz_osobowy

uczyć

(KOGO) + CZEGO + GDZIE

3. tolerancji

Definicja

powodować, że ktoś przyswaja sobie jakieś cechy lub uświadamia sobie coś

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Edukacja i oświata

Połączenia

Biblia, doświadczenie, Ewangelia, film, historia, książka, nieszczęście, praca społeczna, wspólna edukacja uczy czegoś
uczyć cierpliwości, patriotyzmu, pokory, posłuszeństwa, jakiejś postawy, szacunku, tolerancji, samokontroli, systematyczności, wrażliwości na krzywdę, życzliwości; agresji, dwulicowości, zakłamania

Cytaty

	Wspólna edukacja, zabawa, wypoczynek, przeciwdziała izolacji i wyobcowaniu dzieci z padaczką, a zdrowe dzieci uczy tolerancji i życzliwości wobec niepełnosprawnych. źródło: KWSJP: Helena Noskowicz-Bieroniowa: Zmagania z padaczką, 2000
	Uczył nas miłości do książek, zachęcał do czytania. źródło: KWSJP: Jan Paulas, Cezary Sękalski: Oni nas stworzyli, 2002
	Pamiętajmy, że bicie zawsze uczy agresji, nawet jeżeli w założeniu ma jej oduczyć. źródło: NKJP: Wojciech Eichelberger: O co pytają dzieci? O miłości i wychowaniu, 1999
	Jan Czartoryski był już wówczas duchowym przewodnikiem, uczącym, jak żyć blisko Boga. źródło: NKJP: Jan Grzegorczyk: O bogatym młodzieńcu, który nie odszedł zasmucony, 2007
	[...] doświadczenie uczy, że osłabioną czy nawet zerwaną więź można odbudować, jeśli obie strony tego chcą. źródło: NKJP: Elżbieta Hajnicz: Przekraczając światło, 1996

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	uczę	uczymy
2 os.	uczysz	uczycie
3 os.	uczy	uczą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	uczyłem +(e)m uczył	uczyłam +(e)m uczyła	uczyłom +(e)m uczyło	uczyliśmy +(e)śmy uczyli	uczyłyśmy +(e)śmy uczyły
2 os.	uczyłeś +(e)ś uczył	uczyłaś +(e)ś uczyła	uczyłoś +(e)ś uczyło	uczyliście +(e)ście uczyli	uczyłyście +(e)ście uczyły
3 os.	uczył	uczyła	uczyło	uczyli	uczyły

bezosobnik: uczono

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę uczył będę uczyć	będę uczyła będę uczyć	będę uczyło będę uczyć	będziemy uczyli będziemy uczyć	będziemy uczyły będziemy uczyć
2 os.	będziesz uczył będziesz uczyć	będziesz uczyła będziesz uczyć	będziesz uczyło będziesz uczyć	będziecie uczyli będziecie uczyć	będziecie uczyły będziecie uczyć
3 os.	będzie uczył będzie uczyć	będzie uczyła będzie uczyć	będzie uczyło będzie uczyć	będą uczyli będą uczyć	będą uczyły będą uczyć

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		uczmy
2 os.	ucz	uczcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	uczyłbym bym uczył	uczyłabym bym uczyła	uczyłobym bym uczyło	uczylibyśmy byśmy uczyli	uczyłybyśmy byśmy uczyły
2 os.	uczyłbyś byś uczył	uczyłabyś byś uczyła	uczyłobyś byś uczyło	uczylibyście byście uczyli	uczyłybyście byście uczyły
3 os.	uczyłby by uczył	uczyłaby by uczyła	uczyłoby by uczyło	uczyliby by uczyli	uczyłyby by uczyły

bezosobnik: uczono by

bezokolicznik: uczyć

imiesłów przysłówkowy współczesny: ucząc

gerundium: uczenie

rodzaj gramatyczny: ndk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	uczenie	uczenia
D.	uczenia	uczeń
C.	uczeniu	uczeniom
B.	uczenie	uczenia
N.	uczeniem	uczeniami
Ms.	uczeniu	uczeniach
W.	uczenie	uczenia

imiesłów przymiotnikowy czynny: uczący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	uczący	uczący	uczący	uczące	ucząca
D.	uczącego	uczącego	uczącego	uczącego	uczącej
C.	uczącemu	uczącemu	uczącemu	uczącemu	uczącej
B.	uczącego	uczącego	uczący	uczące	uczącą
N.	uczącym	uczącym	uczącym	uczącym	uczącą
Ms.	uczącym	uczącym	uczącym	uczącym	uczącej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	uczący	uczący	uczące	uczące
D.	uczących	uczących	uczących	uczących
C.	uczącym	uczącym	uczącym	uczącym
B.	uczących	uczących	uczących	uczące
N.	uczącymi	uczącymi	uczącymi	uczącymi
Ms.	uczących	uczących	uczących	uczących

imiesłów przymiotnikowy bierny: uczony

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	uczony	uczony	uczony	uczone	uczona
D.	uczonego	uczonego	uczonego	uczonego	uczonej
C.	uczonemu	uczonemu	uczonemu	uczonemu	uczonej
B.	uczonego	uczonego	uczony	uczone	uczoną
N.	uczonym	uczonym	uczonym	uczonym	uczoną
Ms.	uczonym	uczonym	uczonym	uczonym	uczonej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	uczeni	uczeni	uczone	uczone
D.	uczonych	uczonych	uczonych	uczonych
C.	uczonym	uczonym	uczonym	uczonym
B.	uczonych	uczonych	uczonych	uczone
N.	uczonymi	uczonymi	uczonymi	uczonymi
Ms.	uczonych	uczonych	uczonych	uczonych

odpowiednik aspektowy: nauczyć

Składnia

	+	uczyć	+	KOGO + CZEGO
	+	uczyć	+	KOGO + że ZDANIE \| ZDANIE PYTAJNOZALEŻNE

Frazeologizmy

ktoś uczy moresu kogoś

Przysłowia

Człowiek uczy się na błędach
Obyś / bodajbyś cudze dzieci uczył!
Ucz się i pracuj, a garb ci sam wyrośnie
Ucz się, ucz, a garb ci sam wyrośnie
Uczeń bez dwói to jak żołnierz bez karabinu
Uczył Marcin Marcina, a sam głupi jak świnia
Uczył Marcin Marcina

Data ostatniej modyfikacji: 24.06.2014