UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

spać

Chronologizacja

SStp, SKN, SJPXVII, STR, SL, SWil, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

Pochodzenie

psł. *sъpati, *sъp'ǫ

1. w nocy

Definicja

być pogrążonym we śnie

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego czynności i stany fizjologiczne

CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt budowa i funkcjonowanie organizmów zwierzęcych

Relacje znaczeniowe

synonimy:

chrapać, kimać, lulać, lulu, spaciać, spaćkać

Połączenia

spać na boku, na brzuchu; na łóżku, na kanapie, na karimacie, na materacu, na pryczy, na sianie, na styropianie; na dworcu, na dworze, na ławce, na plaży
spać po obiedzie
spać pod kołdrą, pod kocem
spać w piżamie; w hamaku, w namiocie, w śpiworze
spać długo, dobrze, głęboko, kamieniem, kamiennym snem, krótko, lekko, mocno, słodko, spokojnie, twardo, źle; na wznak; na waleta, pokotem; nago; pod gołym niebem
spać jak aniołek, jak dziecko, jak kamień, jak kłoda, jak niemowlę, jak suseł, jak zabity, jak zając (pod miedzą), jak zarżnięty
kłaść się, położyć się spać; nie dawać komuś spać; nie móc spać; komuś chce się spać
spać i śnić, spać i spać; jeść, pić i spać

Cytaty

	Kiedy Marek skończył czytać, Marta już spała. źródło: NKJP: Cezary Michalski: Siła odpychania, 2002
	Od dawna nie spała tak mocno i tak spokojnie. źródło: NKJP: Krystyna Kofta: Wielką miłość tanio sprzedam, 2003
	Udając, że śpi, obserwował spod rzęs jej spokojny profil, zwrócony ku sufitowi. źródło: NKJP: Włodzimierz Kowalewski: Światło i lęk. Opowiadania starej daty, 2003
	Wśród antycznych ruin powstało miasteczko pielgrzymów. Większość spała pod gołym niebem w śpiworach, niektórzy rozstawili namioty. źródło: NKJP: M. Barwicka: Ostatnia pielgrzymka Jana Pawła II. Długie pożegnanie, Tygodnik Ciechanowski, 2005-04-08
	W czasie rejsów spał w ubraniu i w butach, zawsze gotowy do wyjścia na pokład w momencie zagrożenia. źródło: NKJP: Mariusz Zaruski, Wojciech Szatkowski: Mariusz Zaruski - szkic do portretu człowieka (cz. 2), Tygodnik Podhalański, nr 22, 1999

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	śpię	śpimy
2 os.	śpisz	śpicie
3 os.	śpi	śpią

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	spałem +(e)m spał	spałam +(e)m spała	spałom +(e)m spało	spaliśmy +(e)śmy spali	spałyśmy +(e)śmy spały
2 os.	spałeś +(e)ś spał	spałaś +(e)ś spała	spałoś +(e)ś spało	spaliście +(e)ście spali	spałyście +(e)ście spały
3 os.	spał	spała	spało	spali	spały

bezosobnik: spano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę spał będę spać	będę spała będę spać	będę spało będę spać	będziemy spali będziemy spać	będziemy spały będziemy spać
2 os.	będziesz spał będziesz spać	będziesz spała będziesz spać	będziesz spało będziesz spać	będziecie spali będziecie spać	będziecie spały będziecie spać
3 os.	będzie spał będzie spać	będzie spała będzie spać	będzie spało będzie spać	będą spali będą spać	będą spały będą spać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		śpijmy
2 os.	śpij	śpijcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	spałbym bym spał	spałabym bym spała	spałobym bym spało	spalibyśmy byśmy spali	spałybyśmy byśmy spały
2 os.	spałbyś byś spał	spałabyś byś spała	spałobyś byś spało	spalibyście byście spali	spałybyście byście spały
3 os.	spałby by spał	spałaby by spała	spałoby by spało	spaliby by spali	spałyby by spały

bezosobnik: spano by

bezokolicznik: spać

imiesłów przysłówkowy współczesny: śpiąc

gerundium: spanie

rodzaj gramatyczny: ndk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	spanie	spania
D.	spania	spań
C.	spaniu	spaniom
B.	spanie	spania
N.	spaniem	spaniami
Ms.	spaniu	spaniach
W.	spanie	spania

imiesłów przymiotnikowy czynny: śpiący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	śpiący	śpiący	śpiący	śpiące	śpiąca
D.	śpiącego	śpiącego	śpiącego	śpiącego	śpiącej
C.	śpiącemu	śpiącemu	śpiącemu	śpiącemu	śpiącej
B.	śpiącego	śpiącego	śpiący	śpiące	śpiącą
N.	śpiącym	śpiącym	śpiącym	śpiącym	śpiącą
Ms.	śpiącym	śpiącym	śpiącym	śpiącym	śpiącej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	śpiący	śpiący	śpiące	śpiące
D.	śpiących	śpiących	śpiących	śpiących
C.	śpiącym	śpiącym	śpiącym	śpiącym
B.	śpiących	śpiących	śpiących	śpiące
N.	śpiącymi	śpiącymi	śpiącymi	śpiącymi
Ms.	śpiących	śpiących	śpiących	śpiących

Składnia

Rz _żywotny

spać

2. współżyć

Definicja

pot.

utrzymywać z kimś stosunki seksualne

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego seksualność

Połączenia

spać z chłopakiem, z dziewczyną, z kobietami, z szefem, z żoną

Cytaty

	Holmes, który podobno spał z 3 tysiącami kobiet, stanie w jednym rzędzie z Casanovą, dwóch bohaterów naszej kultury, współczesna personifikacja starożytnego bożka Priapa. źródło: NKJP: Viagra, Dziennik Polski, 1998-06-05
	Spanie z własnym szefem, wspólnikiem czy kolegą z biura może zabić intymność. źródło: NKJP: Razem w domu i w pracy, Naj nr 40, 2003
	Tak zaczęła się kariera „Playboya” - najpopularniejszego w historii pisma dla mężczyzn - oraz kariera playboya Hugh Hefnera, człowieka, który jak sam twierdzi, spał z tysiącem kobiet. źródło: NKJP: Katarzyna Surmiak-Domańska, Gazeta Wyborcza, 1997-09-18
	Kiedy dziewczyny rozmawiały o chłopcach, ona tylko obserwowała. Była wśród nich jedyną, która tylko raz spała z chłopakiem. źródło: NKJP: Beata Pawlak, Gazeta Wyborcza, 1996-09-27

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	śpię	śpimy
2 os.	śpisz	śpicie
3 os.	śpi	śpią

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	spałem +(e)m spał	spałam +(e)m spała	spałom +(e)m spało	spaliśmy +(e)śmy spali	spałyśmy +(e)śmy spały
2 os.	spałeś +(e)ś spał	spałaś +(e)ś spała	spałoś +(e)ś spało	spaliście +(e)ście spali	spałyście +(e)ście spały
3 os.	spał	spała	spało	spali	spały

bezosobnik: spano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę spał będę spać	będę spała będę spać	będę spało będę spać	będziemy spali będziemy spać	będziemy spały będziemy spać
2 os.	będziesz spał będziesz spać	będziesz spała będziesz spać	będziesz spało będziesz spać	będziecie spali będziecie spać	będziecie spały będziecie spać
3 os.	będzie spał będzie spać	będzie spała będzie spać	będzie spało będzie spać	będą spali będą spać	będą spały będą spać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		śpijmy
2 os.	śpij	śpijcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	spałbym bym spał	spałabym bym spała	spałobym bym spało	spalibyśmy byśmy spali	spałybyśmy byśmy spały
2 os.	spałbyś byś spał	spałabyś byś spała	spałobyś byś spało	spalibyście byście spali	spałybyście byście spały
3 os.	spałby by spał	spałaby by spała	spałoby by spało	spaliby by spali	spałyby by spały

bezosobnik: spano by

bezokolicznik: spać

imiesłów przysłówkowy współczesny: śpiąc

gerundium: spanie

rodzaj gramatyczny: ndk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	spanie	spania
D.	spania	spań
C.	spaniu	spaniom
B.	spanie	spania
N.	spaniem	spaniami
Ms.	spaniu	spaniach
W.	spanie	spania

imiesłów przymiotnikowy czynny: śpiący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	śpiący	śpiący	śpiący	śpiące	śpiąca
D.	śpiącego	śpiącego	śpiącego	śpiącego	śpiącej
C.	śpiącemu	śpiącemu	śpiącemu	śpiącemu	śpiącej
B.	śpiącego	śpiącego	śpiący	śpiące	śpiącą
N.	śpiącym	śpiącym	śpiącym	śpiącym	śpiącą
Ms.	śpiącym	śpiącym	śpiącym	śpiącym	śpiącej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	śpiący	śpiący	śpiące	śpiące
D.	śpiących	śpiących	śpiących	śpiących
C.	śpiącym	śpiącym	śpiącym	śpiącym
B.	śpiących	śpiących	śpiących	śpiące
N.	śpiącymi	śpiącymi	śpiącymi	śpiącymi
Ms.	śpiących	śpiących	śpiących	śpiących

Składnia

Rz _osobowy

spać

z KIM

3. nic nie robić

Definicja

pot. pejorat.

nie podejmować koniecznych działań

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia

Połączenia

minister, prokuratura, rząd, sejm śpi

Cytaty

	Prokuratura śpi, jeśli chodzi o tę sprawę, nic nie robi. źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 30.07.2003
	Istnieje prawo obywatelskie do bardzo zdecydowanej [...] obrony praw narodu i praw państwa polskiego, wtedy kiedy śpią ustawodawcy i kiedy śpi rząd. źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 11.09.2003
	Należałoby domagać się większej aktywności ze strony śpiącej obecnie inspekcji sanitarnej. źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 21.09.1995
	Chcę zapewnić o tym, że szukamy rozwiązań alternatywnych, nie śpimy, nie czekamy z założonymi rękami. źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 27.03.2001

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	śpię	śpimy
2 os.	śpisz	śpicie
3 os.	śpi	śpią

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	spałem +(e)m spał	spałam +(e)m spała	spałom +(e)m spało	spaliśmy +(e)śmy spali	spałyśmy +(e)śmy spały
2 os.	spałeś +(e)ś spał	spałaś +(e)ś spała	spałoś +(e)ś spało	spaliście +(e)ście spali	spałyście +(e)ście spały
3 os.	spał	spała	spało	spali	spały

bezosobnik: spano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę spał będę spać	będę spała będę spać	będę spało będę spać	będziemy spali będziemy spać	będziemy spały będziemy spać
2 os.	będziesz spał będziesz spać	będziesz spała będziesz spać	będziesz spało będziesz spać	będziecie spali będziecie spać	będziecie spały będziecie spać
3 os.	będzie spał będzie spać	będzie spała będzie spać	będzie spało będzie spać	będą spali będą spać	będą spały będą spać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		śpijmy
2 os.	śpij	śpijcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	spałbym bym spał	spałabym bym spała	spałobym bym spało	spalibyśmy byśmy spali	spałybyśmy byśmy spały
2 os.	spałbyś byś spał	spałabyś byś spała	spałobyś byś spało	spalibyście byście spali	spałybyście byście spały
3 os.	spałby by spał	spałaby by spała	spałoby by spało	spaliby by spali	spałyby by spały

bezosobnik: spano by

bezokolicznik: spać

imiesłów przysłówkowy współczesny: śpiąc

gerundium: spanie

rodzaj gramatyczny: ndk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	spanie	spania
D.	spania	spań
C.	spaniu	spaniom
B.	spanie	spania
N.	spaniem	spaniami
Ms.	spaniu	spaniach
W.	spanie	spania

imiesłów przymiotnikowy czynny: śpiący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	śpiący	śpiący	śpiący	śpiące	śpiąca
D.	śpiącego	śpiącego	śpiącego	śpiącego	śpiącej
C.	śpiącemu	śpiącemu	śpiącemu	śpiącemu	śpiącej
B.	śpiącego	śpiącego	śpiący	śpiące	śpiącą
N.	śpiącym	śpiącym	śpiącym	śpiącym	śpiącą
Ms.	śpiącym	śpiącym	śpiącym	śpiącym	śpiącej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	śpiący	śpiący	śpiące	śpiące
D.	śpiących	śpiących	śpiących	śpiących
C.	śpiącym	śpiącym	śpiącym	śpiącym
B.	śpiących	śpiących	śpiących	śpiące
N.	śpiącymi	śpiącymi	śpiącymi	śpiącymi
Ms.	śpiących	śpiących	śpiących	śpiących

Frazeologizmy

coś nie daje spać komuś
licho nie śpi
diabeł nie śpi
złe nie śpi
ktoś chodzi spać z kurami
ktoś idzie spać z kurami
ktoś kładzie się spać z kurami
ktoś może spać spokojnie
ktoś nie śpi
ktoś nie śpi, nie je
ktoś śpi na pieniądzach
ktoś śpi na forsie
ktoś śpi snem sprawiedliwego
ktoś śpi snem wiecznym
ktoś śpi snem nieprzespanym
ktoś śpi w grobie
ktoś śpi z otwartymi oczami
ktoś śpi jak zając
ktoś śpi jak zając pod miedzą
ktoś/coś idzie spać
ktoś/coś poszedł/poszło spać
ktoś/coś smacznie śpi
licho nie śpi
diabeł nie śpi
złe nie śpi
nie śpiąc, nie jedząc
śpiąca królewna
śpiący policjant

Przysłowia

Gdy kot śpi, (to) myszy harcują
Kto śpi, (ten) nie grzeszy

Data ostatniej modyfikacji: 28.01.2013