UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

wstyd I

II III

rzeczownik

Chronologizacja

XVI w., Bor

Pochodzenie

psł. *stydъ

Rzeczownik od psł. czasownika *styděti (sę) ‘wstydzić się’.
Zob. wstydzić się

1. za niewłaściwe zachowanie

Definicja

stan psychiczny kogoś, kto zrobił lub powiedział coś niewłaściwego, żałuje tego i boi się, jak ocenią jego zachowanie inni ludzie, kiedy się o nim dowiedzą

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka emocje i uczucia

Połączenia

fałszywy, prawdziwy; głęboki, gorzki, ogromny, potworny, straszny, wielki; pewien; zwyczajny; własny; nagły; palący wstyd
wstyd przed gościem, przed kolegami, przed (innymi) ludźmi, przed rodziną, przed (samym) sobą, przed sąsiadami, przed światem
poczucie, uczucie; ciężar, fala, płomień; rumieniec; cień, odrobina, resztki; rodzaj; brak; kwestia wstydu
pełen wstydu
czerwony ze wstydu
wstyd ogarnia kogoś, pojawia się; pozostaje
oszczędzać komuś; uniknąć wstydu
czuć, odczuwać, poczuć; przynieść/przynosić; robić/zrobić komuś wstyd
czerwienieć, poczerwienieć, rumienić/zarumienić się ze wstydu
przyznać się/przyznawać się; wyznać/wyznawać ze wstydem

Cytaty

	Poczułem wstyd za moje dziwne myśli. Przed chwilą przecież życzyłem Musiowi śmierci. źródło: NKJP: Witold Zalewski: Pożegnanie twierdzy, 2000
	Wstyd mi przed panem i za to, i za te moje zwierzenia... źródło: NKJP: Tadeusz Dołęga-Mostowicz: Kariera Nikodema Dyzmy, 1968
	Dławił mnie wstyd, że w takiej chwili uciekam z zagrożonej stolicy. źródło: NKJP: Mieczysław Jałowiecki: Wolne miasto, 2002
	Chłopiec zarumienił się ze wstydu. Popełnił błąd i teraz dobrze to sobie zapamięta. źródło: NKJP: Więzień układu, część 4, Esensja, 2006-04
	Ja sam, wyznaję ze wstydem, niejednokrotnie skłamałem. źródło: NKJP: Edward Stachura: Fabula rasa, 2006

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	wstyd	wstydy
D.	wstydu	wstydów
C.	wstydowi	wstydom
B.	wstyd	wstydy
N.	wstydem	wstydami
Ms.	wstydzie	wstydach
W.	wstydzie	wstydy

Inne uwagi

Zwykle lp

Składnia

	+	wstyd	+	(przed KIM) + (za CO)
	+	wstyd	+	(przed KIM) + (że ZDANIE)

2. przed kolegami

Definicja

stan psychiczny kogoś, kto boi się, jak jego wygląd, zachowanie lub uczucia ocenią inni

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka emocje i uczucia

Połączenia

fałszywy, prawdziwy; głęboki, gorzki, ogromny, potworny, straszny, wielki; pewien; zwyczajny; własny; nagły wstyd
wstyd przed gościem, przed kolegami, przed (innymi) ludźmi, przed rodziną, przed sąsiadami, przed światem
poczucie, uczucie; ciężar, fala, płomień; bariera; odruch; rumieniec; cień, odrobina, resztki; rodzaj; brak; kwestia wstydu
czerwony ze wstydu
wstyd ogarnia kogoś, pojawia się; pozostaje
uniknąć; najeść się wstydu
czuć, odczuwać, poczuć; przeżyć/przeżywać; okazywać; pokonać, przełamać/przełamywać, przezwyciężyć/przezwyciężać; ukryć; coś wywołuje wstyd
czerwienieć, poczerwienieć; rumienić/zarumienić się; płakać; umrzeć/umierać ze wstydu ze wstydu

Cytaty

	Główną obawą związaną z pójściem na odwyk był wstyd przed kolegami, znajomymi, przed otoczeniem. źródło: NKJP: Anna Dodziuk, Włodzimierz Kamecki: Wyjść z matni: proste rozmowy o zgubnym nałogu, 1994
	Chciał szepnąć: kochanie, najdroższa moja... lecz nie pozwolił mu na to odruch wstydu. Krystyna też milczała. źródło: NKJP: Jerzy Andrzejewski: Popiół i diament, 1948
	Henryk stał pod ścianą i cierpiał, że niezrozumiały wstyd nie pozwala mu zdobyć się na taką swobodę, na jaką zdobywali się inni. źródło: NKJP: Stanisław Dygat: Podróż, 1958
	[...] u dziennikarza bardzo ważna jest praca głosem, a także umiejętność występowania przed kamerą, pracy z mikrofonem, pozbycia się [...] pewnego rodzaju wstydu w kontaktach z ludźmi w świetle kamer. źródło: NKJP: Darek Dobek: Życie jest za krótkie, żeby nie wykorzystywać nadarzających się okazji, Manko, 2009-01-10

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	wstyd	wstydy
D.	wstydu	wstydów
C.	wstydowi	wstydom
B.	wstyd	wstydy
N.	wstydem	wstydami
Ms.	wstydzie	wstydach
W.	wstydzie	wstydy

Inne uwagi

Zwykle lp

Składnia

wstyd

(przed KIM)

3. przed pozowaniem nago

Definicja

dyskomfort występujący podczas obnażania intymnych części swojego ciała

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka emocje i uczucia

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego seksualność

Połączenia

fałszywy wstyd
wstyd przed lekarzem
bariera, odruch wstydu
okazywać; tracić wstyd

Cytaty

	Badanie lekarskie może z początku wydawać się krępujące, ale trzeba pamiętać, że proktolodzy zajmują się tym na co dzień, a wstyd przed wizytą może nas kosztować nieustające cierpienie a nawet życie. źródło: NKJP: Leszek Spytkowski: Nie wstydź się, Gazeta Wrocławska, 2003-07-09
	[...] prowadząc samoleczenie, łatwo przeoczyć początek choroby nowotworowej. Fałszywy wstyd przed lekarzem może się okrutnie zemścić. źródło: NKJP: Paweł Walewski: Sedno męskości, Polityka, 2002-05-25
	Normalnie reagująca dziewczyna przeżywa wstyd. Wstydliwość oznacza chęć ukrycia swoich najbardziej intymnych przeżyć i najbardziej intymnych części swego ciała. źródło: NKJP: Wanda Półtawska: Eros et iuventus!, 2009
	Prostytuują się, bo tracą wstyd, szybko się degradują i stają się wulgarne. źródło: NKJP: Barbara Pietkiewicz: Krótki urlop do życia, Polityka, 2002-11-09

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	wstyd	wstydy
D.	wstydu	wstydów
C.	wstydowi	wstydom
B.	wstyd	wstydy
N.	wstydem	wstydami
Ms.	wstydzie	wstydach
W.	wstydzie	wstydy

Inne uwagi

Zwykle lp

Składnia

wstyd

(przed KIM/CZYM)

Frazeologizmy

ktoś pali się ze wstydu
ktoś spalił się ze wstydu
ktoś spłonął ze wstydu
ktoś spalił się ze wstydu
ktoś spłonął ze wstydu
ktoś wstydu nie ma
ktoś zapada się pod ziemię ze wstydu
ktoś zapadł się pod ziemię ze wstydu
że aż wstyd

Data ostatniej modyfikacji: 09.06.2014