Chronologizacja
Pochodzenie
łac. śred. generalis 'generał zakonu'
1. w wojsku
Definicja
Noty o użyciu
Jeżeli wyrazu generał używamy w odniesieniu do kobiety, we wszystkich kontekstach może występować forma równokształtna z M. lp., a wyraz może przyłączać formy żeńskie czasownika i przymiotnika, np. generał przyszła , spotkanie z nową generał, Anną Kowalską . Może też zostać zachowana odmiana i składnia charakterystyczna dla rzeczowników rodzaju m1, np.: spotkanie z nowym generałem, Alicją Kowalską .
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Wojsko i wojna osoby związane z wojskiem i wojną
Relacje znaczeniowe
| hiperonimy: | oficer |
Połączenia
- amerykański, niemiecki, rosyjski...; carski; późniejszy; młody, stary; emerytowany; legendarny, sławny, słynny; bohaterski, waleczny; wybitny, znakomity generał; doświadczeni, zasłużeni generałowie
- generał Anders, Haller, Maczek...
- generał armii brytyjskiej, jugosłowiańskiej, włoskiej..., Wehrmachtu, Wojska Polskiego; generałowie powstania (listopadowego, warszawskiego)
- generał i dowódca; generałowie i admirałowie, generałowie i pułkownicy; oficerowie i generałowie, politycy i generałowie, żołnierze i generałowie
- pan, towarzysz generał
- adiutant, zastępca; przyjaciele, wychowankowie, zwolennicy; przeciwnicy; sztab; armia, korpus, wojska; dowództwo; dyktatura, reżim, rządy; mundur; stopień; śmierć, zabójstwo; przemówienie, wypowiedź; biografia, los, życiorys; grób, pomnik, portret generała; grupa; proces generałów
- list do generała
- awans, nominacja; zamach na generała
- kontakt, rozmowa, spotkanie z generałem
- generał dowodził kimś/czymś, polecił, rozkazał coś; zginął
- towarzyszyć generałowi
- chronić; zdegradować; rozstrzelać, zabić, zamordować generała;
- ukaranie generałów
- mianować kogoś generałem
- awansować na generała
- rozmawiać z generałem
Cytaty
|
Kilka dni temu kolejnych 250 żołnierzy polskich poleciało do Iraku. Był wśród nich generał Andrzej Tyszkiewicz, dowódca Wielonarodowej Dywizji Sił Stabilizacyjnych, która będzie pilnowała porządku w środkowej części tego kraju. źródło: NKJP: K.Kowalski: Generał Andrzej Tyszkiewicz z Ciechanowa. Polscy żołnierze w Iraku, Tygodnik Ciechanowski, 2003-07-09 |
|
|
Powiedział o Dostumie „bohater” i awansował go na czterogwiazdkowego generała. źródło: NKJP: Wojciech Jagielski: Modlitwa o deszcz, 2002 |
|
|
- Oficerowie czekają, panie generale. źródło: NKJP: Andrzej Zbych: Stawka większa niż życie, 1967 |
|
|
To przecież wielkopolscy generałowie, oficerowie i żołnierze po zakończonym zwycięskim powstaniu wielkopolskim zasilili oddziały walczące w powstaniach śląskich. źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 31.07.1992 |
|
|
[...] byłoby rzeczą wskazaną wzniesienie na placu Saskim pomnika tym generałom, którzy zginęli, ponieważ pozostali wierni przysiędze. źródło: NKJP: Janusz Tazbir: Pomnikiem zhańbieni, Gazeta Wyborcza, 1997-12-06 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m1
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | generał |
generałowie |
ndepr |
| generały |
depr | ||
| D. | generała |
generałów |
|
| C. | generałowi |
generałom |
|
| B. | generała |
generałów |
|
| N. | generałem |
generałami |
|
| Ms. | generale |
generałach |
|
| W. | generale |
generałowie |
ndepr |
| generały |
depr |
Skróty
2. zakonu
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Religia – kościół osoby związane z religią i kościołem
Połączenia
- generał zakonu; dominikanów, franciszkanów, jezuitów, karmelitów, paulinów
- ksiądz, ojciec generał
Cytaty
|
[...] generał paulinów rezyduje na Jasnej Górze, która jest światowym centrum tego zakonu [...] źródło: NKJP: Zdzisław Morawski: Watykan bez tajemnic, 1997 |
|
|
Posłował dwa razy do papieża i generała jezuitów z prośbą o pomoc przeciwko Mandżurom. źródło: NKJP: Wacław Oszajca: Bóg przychodzi nocą, Gazeta Wyborcza, 1996-12-24 |
|
|
O nim ty, moje dziecko, napisz. Żeby się do sakralnej roboty wziął, bo go nasz ksiądz generał [...] prześwięci... źródło: NKJP: Barbara Kosmowska: Prowincja, 2002 |
|
|
Dwaj generałowie zakonu - ks. Radliński i ks. Nowiński - w szczególności przyczynili się do tego, że kościół Grobu Bożego, [...] jest 28. na liście najpiękniejszych kościołów w Europie. źródło: NKJP: Magda Jamka: Z Jerozolimy do Miechowa, Dziennik Polski, 1999-04-16 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m1
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | generał |
generałowie |
ndepr |
| generały |
depr | ||
| D. | generała |
generałów |
|
| C. | generałowi |
generałom |
|
| B. | generała |
generałów |
|
| N. | generałem |
generałami |
|
| Ms. | generale |
generałach |
|
| W. | generale |
generałowie |
ndepr |
| generały |
depr |
Składnia
|
+ | generał | + |
(KOGO/CZEGO)
|