patrzeć - Wielki słownik języka polskiego PAN

Wszyscy tylko tłuką się o stołki. Taki Bush czy Clinton to nie muszą kraść, bo sami z siebie są bogaci, a ci nasi to biedaki i tylko patrzą, żeby się nachapać, póki są u żłobu.

źródło: NKJP: Piotr Bikont: Daleko od Montmartru, Daleko od Moskwy, Gazeta Wyborcza, 1993-06-18

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	patrzę	patrzymy
2 os.	patrzysz	patrzycie
3 os.	patrzy	patrzą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	patrzałem +(e)m patrzał	patrzałam +(e)m patrzała	patrzałom +(e)m patrzało	patrzeliśmy +(e)śmy patrzeli	patrzałyśmy +(e)śmy patrzały
2 os.	patrzałeś +(e)ś patrzał	patrzałaś +(e)ś patrzała	patrzałoś +(e)ś patrzało	patrzeliście +(e)ście patrzeli	patrzałyście +(e)ście patrzały
3 os.	patrzał	patrzała	patrzało	patrzeli	patrzały

bezosobnik: patrzano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę patrzał będę patrzeć	będę patrzała będę patrzeć	będę patrzało będę patrzeć	będziemy patrzeli będziemy patrzeć	będziemy patrzały będziemy patrzeć
2 os.	będziesz patrzał będziesz patrzeć	będziesz patrzała będziesz patrzeć	będziesz patrzało będziesz patrzeć	będziecie patrzeli będziecie patrzeć	będziecie patrzały będziecie patrzeć
3 os.	będzie patrzał będzie patrzeć	będzie patrzała będzie patrzeć	będzie patrzało będzie patrzeć	będą patrzeli będą patrzeć	będą patrzały będą patrzeć

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		patrzmy
2 os.	patrz	patrzcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	patrzałbym bym patrzał	patrzałabym bym patrzała	patrzałobym bym patrzało	patrzelibyśmy byśmy patrzeli	patrzałybyśmy byśmy patrzały
2 os.	patrzałbyś byś patrzał	patrzałabyś byś patrzała	patrzałobyś byś patrzało	patrzelibyście byście patrzeli	patrzałybyście byście patrzały
3 os.	patrzałby by patrzał	patrzałaby by patrzała	patrzałoby by patrzało	patrzeliby by patrzeli	patrzałyby by patrzały

bezosobnik: patrzano by

bezokolicznik: patrzeć

imiesłów przysłówkowy współczesny: patrząc

gerundium: patrzenie

rodzaj gramatyczny: ndk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	patrzenie	patrzenia
D.	patrzenia	patrzeń
C.	patrzeniu	patrzeniom
B.	patrzenie	patrzenia
N.	patrzeniem	patrzeniami
Ms.	patrzeniu	patrzeniach
W.	patrzenie	patrzenia

imiesłów przymiotnikowy czynny: patrzący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	patrzący	patrzący	patrzący	patrzące	patrząca
D.	patrzącego	patrzącego	patrzącego	patrzącego	patrzącej
C.	patrzącemu	patrzącemu	patrzącemu	patrzącemu	patrzącej
B.	patrzącego	patrzącego	patrzący	patrzące	patrzącą
N.	patrzącym	patrzącym	patrzącym	patrzącym	patrzącą
Ms.	patrzącym	patrzącym	patrzącym	patrzącym	patrzącej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	patrzący	patrzący	patrzące	patrzące
D.	patrzących	patrzących	patrzących	patrzących
C.	patrzącym	patrzącym	patrzącym	patrzącym
B.	patrzących	patrzących	patrzących	patrzące
N.	patrzącymi	patrzącymi	patrzącymi	patrzącymi
Ms.	patrzących	patrzących	patrzących	patrzących

Składnia

Rz_osobowy	+	patrzeć	+	CZEGO
Rz_osobowy	+	patrzeć	+	żeby ZDANIE

Pochodzenie

psł. *patriti 'kierować wzrok na coś, spoglądać, patrzeć, wypatrywać czegoś; dbać o coś, troszczyć się; przynosić korzyść, należeć do kogoś'

Pierwotne znaczenie psł. *patriti to prawdopodobnie 'dawać pożywienie, karmę, paszę, karmić, hodować', z tego potem 'zaopatrywać, dbać o coś, doglądać czegoś, kogoś, z tego zaś 'kierować wzrok na coś, na kogoś, patrzeć, wypatrywać' (Bor); dawną formą polskiego bezokolicznika było patrzyć