patrzyć - Wielki słownik języka polskiego PAN

Definicja

1.

kierować na kogoś lub na coś wzrok

Warianty

patrzeć

Wymowa

[patszyć] lub pot. [paczszyć]

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA

Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego

zmysły

Relacje znaczeniowe

synonimy:

patrzyć się

Połączenia

chłopiec, dziecko, mama patrzy; ludzie patrzą
patrzyć jakimś wzrokiem, gdzieś godzinami
patrzyć bez lęku; bez słowa
patrzyć do lustra; do archiwum, do książki, do słownika; do góry, do przodu, do tyłu
patrzyć na datę, na drzwi, na dziecko, na gwiazdy, na klawiaturę, na kobietę, na licznik, na niebo, na podłogę, na pomnik, na przechodniów, na rysunek, na rzekę, na słońce, na sufit, na ścianę, na telefon, na telewizję, na tłum, na wodę, na zegarek
patrząc od dołu, od góry, od końca, od lewej, od prawej, od przodu, od środka, od tyłu; od północy, od wschodu, od zachodu; od wejścia
patrzyć po ludziach, po sali, po twarzach
patrzyć pod nogi; pod słońce, pod światło
patrzyć ponad głowami
patrzyć przed siebie
patrzyć przez celownik, przez dziurkę od klucza, przez filtr, przez judasza, przez kraty, przez lornetkę, przez lunetę, przez lupę, przez mikroskop, przez obiektyw, przez okienko, przez okno, przez szkła, przez szparę, przez szybę, przez szybkę, przez teleskop, przez wizjer; przez ramię; przez łzy; przez różowe okulary; przez godzinę, przez moment
patrzyć spod przymrużonych powiek, spod nastroszonych brwi
patrzyć w celownik, w chmury, w ciemność, w ekran, w gazetę, w gwiazdy, w kadr, w kalendarz, w kamerę, w kartę, w kosmos, w książkę, w księżyc, w lunetę, w lusterko, w lustro, w mapę, w metrykę, w monitor, w morze, w mrok, w niebo, w nurt, w obiektyw, komuś w oczy, w ogień, w okno, w otchłań, w papiery, w podłogę, w protokół, w przestrzeń, w pustkę, w słońce, w sufit, w szybę, w ścianę, w talerz, w tekst, w telewizor, komuś w twarz, w wizjer, w wodę, w zeszyt, w ziemię; w bok, w dal, w dół, w głąb, w górę, w jakimś kierunku, w przód, w jakąś stronę, w tył; w milczeniu, w napięciu, w osłupieniu, w skupieniu, w zadumie, w zamyśleniu
patrzyć z balkonu, z okna, z tarasu, z trybun, z wieży, z ziemi; z dołu, z góry, z lewej (prawej) strony, z oddali, z przodu, z tyłu, z ukrycia, z wysokości; z ciekawością, z czułością, z entuzjazmem, z litością, z miłością, z napięciem, z niechęcią, z niedowierzaniem, z niesmakiem, z nieufnością, z nienawiścią, z obrzydzeniem, z oddaniem, z odrazą, z podziwem, z pogardą, z politowaniem, z przerażeniem, z rozbawieniem, z rozczuleniem, z rozpaczą, z rozrzewnieniem, z sympatią, tęsknotą, z trwogą, z ufnością, z uporem, z uśmiechem, z uwagą, z uwielbieniem, z wyrzutem, z zachwytem, z zaciekawieniem, z zadowoleniem, z zainteresowaniem, z zawiścią, z zazdrością; ze smutkiem, ze zdumieniem, ze zdziwieniem
patrzyć za okno
patrzyć zza firanki, zza uchylonych drzwi, zza szyby
patrzyć bacznie, badawczo, bezmyślnie, błagalnie, bystrze, chciwie, czujnie, dumnie, łakomie, niechętnie, niecierpliwie, niepewnie, nieruchomo, niespokojnie, nieufnie, odważnie, pilnie, podejrzliwie, pogodnie, ponuro, pożądliwie, pytająco, sennie, smętnie, spokojnie, śmiało, tęsknie, tępo, ukradkiem, uważnie, wesoło, wyczekująco, zachłannie, z rozdziawioną gębą, z zapartym tchem; kątem oka, spode łba, z ukosa; na lewo, na prawo, w lewo, w prawo, z bliska, z daleka, z lotu ptaka, z wysoka
kąt patrzenia

Cytaty

	Gdy mówił adwokat, sędzia patrzył na zegarek albo w sufit i poganiał. Po przerwie odczytali wyrok i było po wszystkim. źródło: NKJP: Włodzimierz Nowak: We mgle, pod Czerniowcami, Gazeta Wyborcza, 1994-10-20
	Tomek nic nie odpowiedział. Chwycił Pawła za rękaw i próbował odciągnąć. Ten nie reagował. Stał nieruchomo i patrzył po twarzach. źródło: NKJP: Piotr Krawczyk: Plamka światła, 1997
	Zbychu smołował dach kurnika. Szedł z gorącym lepikiem, nie patrzył pod nogi. No i się potknął, fujara. źródło: NKJP: Lidia Ostałowska, Paweł Smoleński: Grusza poszła do poborów, Gazeta Wyborcza, 1994-03-08
	Parę razy wychodziła na ulicę i patrzyła, czy nie ukaże się w dali Janek, ale gościniec był pusty. źródło: KWSJP: Albin Bobruk: Zagony Rososzy, 1984
	Do tej pory nie było jednak przepisów, które określałyby dopuszczalny czas pracy, dokładną odległość monitora od oczu, właściwy kąt patrzenia. źródło: NKJP: Bezpieczniej przy komputerze, Super Nowości, 1998

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	patrzę	patrzymy
2 os.	patrzysz	patrzycie
3 os.	patrzy	patrzą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	patrzyłem +(e)m patrzył	patrzyłam +(e)m patrzyła	patrzyłom +(e)m patrzyło	patrzyliśmy +(e)śmy patrzyli	patrzyłyśmy +(e)śmy patrzyły
2 os.	patrzyłeś +(e)ś patrzył	patrzyłaś +(e)ś patrzyła	patrzyłoś +(e)ś patrzyło	patrzyliście +(e)ście patrzyli	patrzyłyście +(e)ście patrzyły
3 os.	patrzył	patrzyła	patrzyło	patrzyli	patrzyły

bezosobnik: patrzono

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę patrzył będę patrzyć	będę patrzyła będę patrzyć	będę patrzyło będę patrzyć	będziemy patrzyli będziemy patrzyć	będziemy patrzyły będziemy patrzyć
2 os.	będziesz patrzył będziesz patrzyć	będziesz patrzyła będziesz patrzyć	będziesz patrzyło będziesz patrzyć	będziecie patrzyli będziecie patrzyć	będziecie patrzyły będziecie patrzyć
3 os.	będzie patrzył będzie patrzyć	będzie patrzyła będzie patrzyć	będzie patrzyło będzie patrzyć	będą patrzyli będą patrzyć	będą patrzyły będą patrzyć

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		patrzmy
2 os.	patrz	patrzcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	patrzyłbym bym patrzył	patrzyłabym bym patrzyła	patrzyłobym bym patrzyło	patrzylibyśmy byśmy patrzyli	patrzyłybyśmy byśmy patrzyły
2 os.	patrzyłbyś byś patrzył	patrzyłabyś byś patrzyła	patrzyłobyś byś patrzyło	patrzylibyście byście patrzyli	patrzyłybyście byście patrzyły
3 os.	patrzyłby by patrzył	patrzyłaby by patrzyła	patrzyłoby by patrzyło	patrzyliby by patrzyli	patrzyłyby by patrzyły

bezosobnik: patrzono by

bezokolicznik: patrzyć

imiesłów przysłówkowy współczesny: patrząc

gerundium: patrzenie

rodzaj gramatyczny: ndk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	patrzenie	patrzenia
D.	patrzenia	patrzeń
C.	patrzeniu	patrzeniom
B.	patrzenie	patrzenia
N.	patrzeniem	patrzeniami
Ms.	patrzeniu	patrzeniach
W.	patrzenie	patrzenia

imiesłów przymiotnikowy czynny: patrzący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	patrzący	patrzący	patrzący	patrzące	patrząca
D.	patrzącego	patrzącego	patrzącego	patrzącego	patrzącej
C.	patrzącemu	patrzącemu	patrzącemu	patrzącemu	patrzącej
B.	patrzącego	patrzącego	patrzący	patrzące	patrzącą
N.	patrzącym	patrzącym	patrzącym	patrzącym	patrzącą
Ms.	patrzącym	patrzącym	patrzącym	patrzącym	patrzącej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	patrzący	patrzący	patrzące	patrzące
D.	patrzących	patrzących	patrzących	patrzących
C.	patrzącym	patrzącym	patrzącym	patrzącym
B.	patrzących	patrzących	patrzących	patrzące
N.	patrzącymi	patrzącymi	patrzącymi	patrzącymi
Ms.	patrzących	patrzących	patrzących	patrzących

Inne uwagi

Wariantywne formy czasu przeszłego: patrzył , patrzyła itp., pochodzące od patrzyć , używane są częściej od form patrzał , patrzała itp., pochodzących od patrzeć

Składnia

Rz_żywotny	+	patrzyć	+	na KOGO/CO \| w CO \| po KIM/CZYM + (przez CO)
Rz_żywotny	+	patrzyć	+	GDZIE
Rz_żywotny	+	patrzyć	+	ZDANIE PYTAJNOZALEŻNE

Pochodzenie

Zob. patrzeć

Skróty

p.