lękać się - Wielki słownik języka polskiego PAN

Definicja

1.

książk. czuć się źle, spodziewając się, że ktoś może nam zaszkodzić lub że coś może okazać się niebezpieczne

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA

Stany psychiczne człowieka

emocje i uczucia

Relacje znaczeniowe

synonimy:

bać się
cykać się
drżeć
ktoś ma duszę na ramieniu
ktoś ma stracha
obawiać się
strach II
strachać się

Połączenia

chory, człowiek, dziecko lęka się; ludzie, rodzice lękają się
lękać się Boga, bólu, burzy, ciemności, choroby, diabła, czyjegoś gniewu, kary, kompromitacji, ludzi, napiętnowania, odpowiedzialności, ośmieszenia, przyszłości, rozstania, rywala, ryzyka, samotności, skutków czegoś, swoich uczuć, śmierci, trudności, upokorzenia, utraty czegoś, wojny, wspomnień, wszystkiego, zdrady, zemsty, złych ludzi; nie lękać się niczego
lękać się bez powodu
lękać się niepotrzebnie, śmiertelnie
lękać się odmówić, powiedzieć, przeciwstawić się, przyznać, spojrzeć, spojrzeć komuś w oczy, stawić czoło, uwierzyć, wychodzić z domu, zapytać, zarazić, zaryzykować, zaufać, zranić czyjeś uczucia
nie należy, nie trzeba; zacząć, począć lękać się
lękać się i trwożyć, lękać się i pragnąć czegoś

Cytaty

	Będzie nas szantażował i próbował wymusić na nas pomoc - lęka się kobieta. źródło: NKJP: Spalony: Dziennik Polski, 1998-03-23
	Czekali jednak na rozkazy swoich komendantów, lękając się ich gniewu i strasznych kar za samowolę i wierząc, że prędzej czy później cierpliwość i posłuszeństwo zostaną wynagrodzone w dwójnasób. źródło: NKJP: Wojciech Jagielski: Modlitwa o deszcz, 2002
	Wówczas uświadomiłem sobie, że ludzie chorzy boją się o tym mówić, bo lękają się społecznego odrzucenia. źródło: NKJP: Smak rzeczy pięknych, Dziennik Polski, 2003-11-15
	Spojrzał na nią z wyrazem nieśmiałej prośby, jakby się lękał, że z góry odtrąci jego tłumaczenie. źródło: NKJP: Irena Jurgielewiczowa: Ten obcy, 1990
	Szef rządu niemieckiego lękał się, czy zjednoczenie Polski nie oznacza utraty przez Prusy ziem polskich łącznie z Gdańskiem. źródło: NKJP: Janusz Pajewski: Historia powszechna 1871-1918, 1994

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	lękam się	lękamy się
2 os.	lękasz się	lękacie się
3 os.	lęka się	lękają się

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	lękałem się +(e)m się lękał	lękałam się +(e)m się lękała	lękałom się +(e)m się lękało	lękaliśmy się +(e)śmy się lękali	lękałyśmy się +(e)śmy się lękały
2 os.	lękałeś się +(e)ś się lękał	lękałaś się +(e)ś się lękała	lękałoś się +(e)ś się lękało	lękaliście się +(e)ście się lękali	lękałyście się +(e)ście się lękały
3 os.	lękał się	lękała się	lękało się	lękali się	lękały się

bezosobnik: lękano się

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę się lękał będę się lękać	będę się lękała będę się lękać	będę się lękało będę się lękać	będziemy się lękali będziemy się lękać	będziemy się lękały będziemy się lękać
2 os.	będziesz się lękał będziesz się lękać	będziesz się lękała będziesz się lękać	będziesz się lękało będziesz się lękać	będziecie się lękali będziecie się lękać	będziecie się lękały będziecie się lękać
3 os.	będzie się lękał będzie się lękać	będzie się lękała będzie się lękać	będzie się lękało będzie się lękać	będą się lękali będą się lękać	będą się lękały będą się lękać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		lękajmy się
2 os.	lękaj się	lękajcie się

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	lękałbym się bym się lękał	lękałabym się bym się lękała	lękałobym się bym się lękało	lękalibyśmy się byśmy się lękali	lękałybyśmy się byśmy się lękały
2 os.	lękałbyś się byś się lękał	lękałabyś się byś się lękała	lękałobyś się byś się lękało	lękalibyście się byście się lękali	lękałybyście się byście się lękały
3 os.	lękałby się by się lękał	lękałaby się by się lękała	lękałoby się by się lękało	lękaliby się by się lękali	lękałyby się by się lękały

bezosobnik: lękano by się

bezokolicznik: lękać się

imiesłów przysłówkowy współczesny: lękając się

gerundium: lękanie się

rodzaj gramatyczny: ndk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	lękanie się	lękania się
D.	lękania się	lękań się
C.	lękaniu się	lękaniom się
B.	lękanie się	lękania się
N.	lękaniem się	lękaniami się
Ms.	lękaniu się	lękaniach się
W.	lękanie się	lękania się

imiesłów przymiotnikowy czynny: lękający się

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	lękający się	lękający się	lękający się	lękające się	lękająca się
D.	lękającego się	lękającego się	lękającego się	lękającego się	lękającej się
C.	lękającemu się	lękającemu się	lękającemu się	lękającemu się	lękającej się
B.	lękającego się	lękającego się	lękający się	lękające się	lękającą się
N.	lękającym się	lękającym się	lękającym się	lękającym się	lękającą się
Ms.	lękającym się	lękającym się	lękającym się	lękającym się	lękającej się

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	lękający się	lękający się	lękające się	lękające się
D.	lękających się	lękających się	lękających się	lękających się
C.	lękającym się	lękającym się	lękającym się	lękającym się
B.	lękających się	lękających się	lękających się	lękające się
N.	lękającymi się	lękającymi się	lękającymi się	lękającymi się
Ms.	lękających się	lękających się	lękających się	lękających się

Składnia

Rz_osobowy	+	lękać się	+	KOGO/CZEGO
Rz_osobowy	+	lękać się	+	że ZDANIE \| czy ZDANIE \| aby ZDANIE
Rz_osobowy	+	lękać się	+	BEZOKOLICZNIK

Pochodzenie

psł. *lękati 'wyginać się, zginać się'

Rozwój znaczeniowy od formy prasłowiańskiej przebiegał od 'wyginać się, zginać się' poprzez 'wyginać się ze strachu, przerażenia' do 'bać się, odczuwać strach' (Bor)