modlitwa - Wielki słownik języka polskiego PAN

1.

mówienie do Boga lub świętych, w myślach lub na głos, które jest zwykle wyznaniem wiary, prośbą o coś lub podziękowaniem za coś

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE

Religia – kościół

sakramenty i obrzędy religijne

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

rozmowa

Połączenia

głęboka, gorąca, prawdziwa, szczera; gorliwa, nieustająca, nieustanna, wytrwała, żarliwa; błagalna, dziękczynna; szczególna, uroczysta; indywidualna, osobista; powszechna, wspólna, zbiorowa; codzienna, niedzielna, piątkowa, wczorajsza; nocna, południowa, poranna, wieczorna; cicha, głośna; długa, krótka; chrześcijańska, katolicka, muzułmańska, żydowska; łacińska; specjalna, wstawiennicza; skuteczna, stosowna; papieska; tradycyjna; moja, nasza, twoja... modlitwa; modlitwa brewiarzowa, różańcowa; eucharystyczna, liturgiczna; maryjna, żałobna
modlitwa Ojca Świętego, wiernych
modlitwa do Anioła Stróża, do Boga, do Chrystusa, do Ducha Świętego, do Matki Boskiej (Bożej)
modlitwa na Anioł Pański; o beatyfikację Jana Pawła II, o deszcz, o jedność chrześcijan, o łaskę, o pokój, o uzdrowienie, o zdrowie Ojca Świętego; za Jana Pawła II, za konających, za Kościół, za Ojczyznę, za Papieża, za poległych, za pomordowanych, za spokój czyjejś duszy, za czyjeś zdrowie, za (dusze) zmarłych; za (duszę) Ojca Świętego
modlitwa nad grobem; przed lekcjami, przed posiłkiem; przed obrazem, przed pomnikiem; z wiernymi
modlitwa przy grobie; w bazylice, w kościele, w synagodze, w szkole; w ciszy, w intencji (Ojca Świętego, pokoju, powołań...)
modlitwa i błagania, modlitwa i błogosławieństwo, modlitwa i cierpienie, modlitwa i czuwanie, modlitwa i kontemplacja, modlitwa i litanie, modlitwa i medytacja, modlitwa i ofiara, modlitwa i pokuta, modlitwa i post, modlitwa i praca, modlitwa i refleksja, modlitwa i śpiew, modlitwa i życie (duchowe); modlitwy i pieśni; Apel jasnogórski i modlitwa, Bóg i modlitwa, cisza i modlitwa, msza i modlitwa, pamięć i modlitwa, skupienie i modlitwa, wiara i modlitwa, zaduma i modlitwa; myśli i modlitwy, nabożeństwa i modlitwy
akt; intencje; atmosfera; chwila, czas, dzień, pora; dar, sens, potrzeba; fragment, treść; duch, siła, skuteczność; głos, szept; forma, rodzaj; koniec, zakończenie; miejsce, plac, sala modlitwy
książeczka do modlitwy
czas, miejsce na modlitwę
z modlitwą na ustach
pogrążony, zatopiony w modlitwie
modlitwa pomaga, poprzedziła coś, trwa
potrzebować, słuchać, wysłuchać; uczyć się modlitwy
poświęcać modlitwie
wznieść / wznosić, zanieść / zanosić; mamrotać, szeptać, śpiewać; odprawić / odprawiać, prowadzić; kończyć, przerwać / przerywać, rozpocząć, skończyć, zacząć, zakończyć modlitwę
obejmować, wspierać kogoś modlitwą
klękać, nawoływać, wezwać / wzywać, zachęcić / zachęcać do modlitwy;
wezwanie, wprowadzenie do modlitwy
chodzić, udać się, zebrać / zbierać się, wzywać, zwoływać na modlitwę; apelować, prosić, zaapelować o modlitwę
gromadzić się, skupić się, trwać na modlitwie; trwać, uczestniczyć w modlitwie
modlitwa po angielsku, po łacinie, po polsku; składać, złożyć ręce / dłonie (jak) do modlitwy

Cytaty

	Jan Paweł II zaapelował wczoraj, by środa popielcowa była ogólnoświatowym dniem modlitwy i postu w intencji pokoju na świecie. źródło: NKJP: Różaniec pokoju, Dziennik Polski - Świat, 2003-02-24
	[...] nie było mnie przy śmierci ojca„ - wspominał Karol Wojtyła - ”Patrzyłem z bliska na jego życie, widziałem jak umiał od siebie wymagać, widziałem jak klękał do modlitwy. źródło: NKJP: Eugenia Czyż: Kącik wspomnień, Nakielski Czas, 2005-04-06
	Wielu ludzi wiąże duchowość przede wszystkim z praktyką religijną, a pojęcie duchowości na co dzień łączy z obrazem mnicha lub mniszki, zatopionych w modlitwie czy kontemplacji. źródło: NKJP: Jolanta Sokół-Jedlińska: Duchowość na co dzień, 2004
	Matka modliła się tak cicho, że gdyby nie miał jej naprzeciw siebie, nie poznałby po niej, że pogrążona jest w modlitwie. źródło: NKJP: Wiesław Myśliwski: Nagi sad, 1967
	Zamieszkał [...] w lasach nad Dunajcem, w pobliżu dzisiejszego Tropia, poświęcając czas na modlitwę, pokutę i pracę przy wyrębie lasu. źródło: NKJP: Pustelnia św. Świerada w Tropiu, Dziennik Polski - Tarnów, 2003-07-12

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	modlitwa	modlitwy
D.	modlitwy	modlitw

C.	modlitwie	modlitwom
B.	modlitwę	modlitwy
N.	modlitwą	modlitwami
Ms.	modlitwie	modlitwach
W.	modlitwo	modlitwy

Składnia

	+	modlitwa	+	(do KOGO) + (o CO \| za CO )
	+	modlitwa	+	(do KOGO) + ABY

Pochodzenie

psł. *modlitva 'prośba (do bóstwa); ofiara, dar ofiarny'

Forma prasłowiańska jest rzeczownikiem odczasownikowym od psł. *modliti z przyrostkiem *-tva; zob. modlić się