-
1.
istnieć w sposób charakterystyczny dla żywych organizmów: oddychać, rosnąć, odżywiać się itd. -
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA
CZŁOWIEK I PRZYRODA
Świat zwierząt
CZŁOWIEK I PRZYRODA
Świat roślin -
hiperonimy: istnieć
-
- żyć siedemdziesiąt, osiemdziesiąt... lat; wiele lat
- nie żyć od roku, od trzech, od czterech, od dziesięciu... lat
- żyć przez wiele lat
- żyć w latach 1920-1990
- żyć krótko, długo; wiecznie
-
Immanuel Kant żył w latach 1724-1804, czyli w czasach oświecenia, ale zważywszy odkrywczość jego systemu, niemożliwe jest zrozumienie kantyzmu poprzez zgłębienie idei tej epoki.
źródło: NKJP: Maria Szyszkowska: W poszukiwaniu sensu życia: po co nam filozofia, 1997
Hoover pracował do ostatnich dni swego życia. [...] Zmarł 20 października 1964 r. w wieku 90 lat i 71 dni. Tylko jeden prezydent żył dłużej, mianowicie John Adams, który zmarł 4 lipca 1826 r. w wieku 90 lat i 247 dni.
źródło: NKJP: Longin Pastusiak: Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki, 1999
Statystycznie w naszym kraju mężczyźni żyją 70 lat - ale nie ci, którzy byli w służbach mundurowych.
źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 04.04.2002
W winie występuje paralela do życia ludzkiego - krzew winorośli żyje średnio tyle, ile trwa życie człowieka, a w połowie życia wydaje najlepszy owoc.
źródło: NKJP: M.Barwicka: Pasja wina, Tygodnik Ciechanowski, 2007-01-01
Dopiero w dwie godziny po porannym otwarciu oczu uświadomiłam sobie, że dziś są urodziny Krzysztofa i rocznica naszego ślubu. I że mój mąż nie żyje od ponad siedmiu lat [...].
źródło: NKJP: Sonia Raduńska: Kartki z białego zeszytu, 2008
-
część mowy: czasownik
aspekt: niedokonany
Tryb oznajmujący
Czas teraźniejszy
liczba pojedyncza liczba mnoga 1 os. żyję
żyjemy
2 os. żyjesz
żyjecie
3 os. żyje
żyją
Czas przeszły
liczba pojedyncza liczba mnoga m ż n mo -mo 1 os. żyłem
+(e)m żył
żyłam
+(e)m żyła
żyłom
+(e)m żyło
żyliśmy
+(e)śmy żyli
żyłyśmy
+(e)śmy żyły
2 os. żyłeś
+(e)ś żył
żyłaś
+(e)ś żyła
żyłoś
+(e)ś żyło
żyliście
+(e)ście żyli
żyłyście
+(e)ście żyły
3 os. żył
żyła
żyło
żyli
żyły
bezosobnik: żyto
Czas przyszły
liczba pojedyncza liczba mnoga m ż n mo -mo 1 os. będę żył
będę żyć
będę żyła
będę żyć
będę żyło
będę żyć
będziemy żyli
będziemy żyć
będziemy żyły
będziemy żyć
2 os. będziesz żył
będziesz żyć
będziesz żyła
będziesz żyć
będziesz żyło
będziesz żyć
będziecie żyli
będziecie żyć
będziecie żyły
będziecie żyć
3 os. będzie żył
będzie żyć
będzie żyła
będzie żyć
będzie żyło
będzie żyć
będą żyli
będą żyć
będą żyły
będą żyć
Tryb rozkazujący
liczba pojedyncza liczba mnoga 1 os. żyjmy
2 os. żyj
żyjcie
Tryb warunkowy
liczba pojedyncza liczba mnoga m ż n mo -mo 1 os. żyłbym
bym żył
żyłabym
bym żyła
żyłobym
bym żyło
żylibyśmy
byśmy żyli
żyłybyśmy
byśmy żyły
2 os. żyłbyś
byś żył
żyłabyś
byś żyła
żyłobyś
byś żyło
żylibyście
byście żyli
żyłybyście
byście żyły
3 os. żyłby
by żył
żyłaby
by żyła
żyłoby
by żyło
żyliby
by żyli
żyłyby
by żyły
bezosobnik: żyto by
bezokolicznik: żyć
imiesłów przysłówkowy współczesny: żyjąc
gerundium: życie
rodzaj gramatyczny: ndk
liczba pojedyncza liczba mnoga M. życie
życia
D. życia
żyć
C. życiu
życiom
B. życie
życia
N. życiem
życiami
Ms. życiu
życiach
W. życie
życia
imiesłów przymiotnikowy czynny: żyjący
liczba pojedyncza m1 m2 m3 n1, n2 ż M. żyjący
żyjący
żyjący
żyjące
żyjąca
D. żyjącego
żyjącego
żyjącego
żyjącego
żyjącej
C. żyjącemu
żyjącemu
żyjącemu
żyjącemu
żyjącej
B. żyjącego
żyjącego
żyjący
żyjące
żyjącą
N. żyjącym
żyjącym
żyjącym
żyjącym
żyjącą
Ms. żyjącym
żyjącym
żyjącym
żyjącym
żyjącej
liczba mnoga p1 m1 ndepr m1 depr pozostałe M. żyjący
żyjący
żyjące
żyjące
D. żyjących
żyjących
żyjących
żyjących
C. żyjącym
żyjącym
żyjącym
żyjącym
B. żyjących
żyjących
żyjących
żyjące
N. żyjącymi
żyjącymi
żyjącymi
żyjącymi
Ms. żyjących
żyjących
żyjących
żyjących
-
psł. *žiti, živǫ
Przykłady pozostającego w etymologicznym związku psł. czasownika *živati widoczne dziś wyłącznie w formacjach przedrostkowych, np. do-żywać, od-żywać, s-po-żywać