żyć - Wielki słownik języka polskiego PAN

7.

skupiać się na kimś lub na czymś, co uznajemy za najważniejsze, poświęcać się temu i myśleć tylko o tym

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA

Ocena i wartościowanie

wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia

żyć chwilą, dniem dzisiejszym, jutrem, przeszłością, przyszłością; ideą, marzeniami, wspomnieniami; nadzieją; muzyką, poezją; siatkówką; egzaminami, pracą; jakimiś sprawami
żyć dla Boga, dla dzieci, dla innych, dla ludzi, dla rodziny; dla kraju, dla ojczyzny, dla Polski, dla wojska; dla idei, dla sprawy; dla pisania, dla przygody, dla sztuki; dla pieniędzy

	Teraz cała firma żyje siatkówką. Takich firm potrzeba więcej, żeby siatkówkę zachować, już nie mówię rozwijać, w Krakowie. źródło: NKJP: Lepiej byłoby się śmiać, Dziennik Polski, 1999-04-27
	Marzeniami nie można jednak żyć długo, wystarczy na nie paru sekund, mijają i potem jeszcze trudniej pogodzić się z rzeczywistością. źródło: NKJP: Irena Jurgielewiczowa: Ten obcy, 1961
	Dyrektor ledwo znalazł dla mnie czas, cała szkoła żyje przygotowaniami do egzaminów, to pierwsza matura na nowych zasadach. źródło: NKJP: Tomasz Konatkowski: Przystanek Śmierć, 2007
	[...] leczyła swych pacjentów lekami i własną dobrocią, sercem, i właściwie do ostatnich chwil żyła dla innych. Była człowiekiem niezwykłej dobroci, niezwykłego humanizmu i wyrozumiałości. źródło: NKJP: S.Żagiel: Wspomnienie o prawdziwym człowieku, Tygodnik Ciechanowski, 2008-02-09
	Same zaś bodźce metafizyczne, po krótkim czasie euforii, prowadzą do groźnych rozczarowań. Człowiek nie potrafi żyć długo czystą ideą, nawet najpiękniejszą. źródło: NKJP: Andrzej Kuśniewicz: Trzecie królestwo, 1970

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	żyję	żyjemy
2 os.	żyjesz	żyjecie
3 os.	żyje	żyją

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	żyłem +(e)m żył	żyłam +(e)m żyła	żyłom +(e)m żyło	żyliśmy +(e)śmy żyli	żyłyśmy +(e)śmy żyły
2 os.	żyłeś +(e)ś żył	żyłaś +(e)ś żyła	żyłoś +(e)ś żyło	żyliście +(e)ście żyli	żyłyście +(e)ście żyły
3 os.	żył	żyła	żyło	żyli	żyły

bezosobnik: żyto

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę żył będę żyć	będę żyła będę żyć	będę żyło będę żyć	będziemy żyli będziemy żyć	będziemy żyły będziemy żyć
2 os.	będziesz żył będziesz żyć	będziesz żyła będziesz żyć	będziesz żyło będziesz żyć	będziecie żyli będziecie żyć	będziecie żyły będziecie żyć
3 os.	będzie żył będzie żyć	będzie żyła będzie żyć	będzie żyło będzie żyć	będą żyli będą żyć	będą żyły będą żyć

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		żyjmy
2 os.	żyj	żyjcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	żyłbym bym żył	żyłabym bym żyła	żyłobym bym żyło	żylibyśmy byśmy żyli	żyłybyśmy byśmy żyły
2 os.	żyłbyś byś żył	żyłabyś byś żyła	żyłobyś byś żyło	żylibyście byście żyli	żyłybyście byście żyły
3 os.	żyłby by żył	żyłaby by żyła	żyłoby by żyło	żyliby by żyli	żyłyby by żyły

bezosobnik: żyto by

bezokolicznik: żyć

imiesłów przysłówkowy współczesny: żyjąc

gerundium: życie

rodzaj gramatyczny: ndk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	życie	życia
D.	życia	żyć
C.	życiu	życiom
B.	życie	życia
N.	życiem	życiami
Ms.	życiu	życiach
W.	życie	życia

imiesłów przymiotnikowy czynny: żyjący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	żyjący	żyjący	żyjący	żyjące	żyjąca
D.	żyjącego	żyjącego	żyjącego	żyjącego	żyjącej
C.	żyjącemu	żyjącemu	żyjącemu	żyjącemu	żyjącej
B.	żyjącego	żyjącego	żyjący	żyjące	żyjącą
N.	żyjącym	żyjącym	żyjącym	żyjącym	żyjącą
Ms.	żyjącym	żyjącym	żyjącym	żyjącym	żyjącej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	żyjący	żyjący	żyjące	żyjące
D.	żyjących	żyjących	żyjących	żyjących
C.	żyjącym	żyjącym	żyjącym	żyjącym
B.	żyjących	żyjących	żyjących	żyjące
N.	żyjącymi	żyjącymi	żyjącymi	żyjącymi
Ms.	żyjących	żyjących	żyjących	żyjących

Składnia

Rz_osobowy	+	żyć	+	CZYM
Rz_osobowy	+	żyć	+	dla KOGO

Pochodzenie

psł. *žiti, živǫ

Przykłady pozostającego w etymologicznym związku psł. czasownika *živati widoczne dziś wyłącznie w formacjach przedrostkowych, np. do-żywać, od-żywać, s-po-żywać