Jak korzystać ze słownika?

książę

Hasło ma wiele znaczeń,
wybierz to, które Cię interesuje

1. władca

  • Definicja

    1.

    niekoronowany władca odrębnego państwa
  • Kwalifikacja tematyczna

    CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE

    Funkcjonowanie państwa

    władza państwowa

  • Relacje znaczeniowe
    hiperonimy:  władca
  • Połączenia
    • wielki książę; książę cieszyński, czerski, krakowski, kujawski, legnicki, mazowiecki, pomorski, szczeciński, śląski, wielkopolski, wrocławski; bawarski, kijowski, litewski, moskiewski, pruski, saski; zwierzchni; książęta dzielnicowi; brzescy, gdańscy, głogowscy, haliccy, legniccy, oleśniccy, raciborscy
    • książę Albrecht, Brzetysław I, Henryk Brodaty, Henryk Pobożny, Konstanty Mieszko I...; książę elektor
    • książę Bawarii, Burgundii, Luksemburga, Monako, Polski, Rumunii, Serbii; Śląska, Wielkopolski; Polan, Słowian
    • książę z dynastii Piastów, Rurykowiczów, Wittelsbachów...; z linii Piastów, z rodu Gryfitów, Mojmirowiców
    • książę na Śląsku
    • książę i księżna; książęta i biskupi, książęta i królowie, książęta i margrabiowie
    • bunt przeciwko księciu
    • książę pochodził z linii, z rodu; z Francji, z Polski...; kazał wybudować, zbudować coś; nadał prawa, statut...; pojął za żonę, poślubił kogoś, ożenił się z kimś; dowodził czymś
  • Cytaty

    W tym samym mniej więcej czasie wysłane zostało do Rzymu inne poselstwo z Polski w doniosłej sprawie politycznej, jaką było upraszanie papieża o koronę królewską dla księcia Bolesława.

    źródło: NKJP: Marek Borucki: Polacy w Rzymie : od czasów Mieszka I do Jana Pawła II, 1995

    Małżeństwo córki Bolesława, Dobrawy, z księciem polskim Mieszkiem w 965 r. doprowadziło do bliskiego sojuszu polsko-czeskiego i chrztu Polski.

    źródło: NKJP: Zbigniew Mikołejko: Żywoty świętych poprawione, 2004

    W połowie X w. dominującą pozycję na ziemiach czeskich zdobyła rządząca w Pradze dynastia Przemyślidów. [...] Rozrastał się zaszczepiony przed wiekiem na czeskiej ziemi Kościół, prascy książęta podbili Śląsk, ziemię krakowską i ustalili granice swych włości aż na Bugu.

    źródło: NKJP: Włodzimierz Kalicki: Żywot trzeci, Gazeta Wyborcza, 1997-05-30

    W niespokojnym okresie końca XIII i początku XIV w., gdy dochodziło do bezpardonowych walk książąt o dzielnice i buntów rycerstwa, miasta angażowały się w spory i wpływały na obsadę tronów książęcych, a także broniły swoich interesów, zawiązując konfederacje.

    źródło: NKJP: Andrzej Chwalba (red.): Obyczaje w Polsce : od średniowiecza do czasów współczesnych : praca zbiorowa, 2005

    W XIII w. Pakość była przedmiotem walk pomiędzy książętami wielkopolskimi i kujawskimi; w 1259 zdobyta została przez księcia kujawskiego Kazimierza.

    źródło: NKJP: Włodzimierz Łęcki: Wielkopolska : przewodnik, 1997

  • Odmiana

    część mowy: rzeczownik

    rodzaj gramatyczny: m1

    liczba pojedyncza liczba mnoga
    M. książę
    		 książęta
    		 ndepr
    książęta
    		 depr
    D. księcia
    przestarz. książęcia
    		 książąt
    C. księciu
    przestarz. książęciu
    		 książętom
    B. księcia
    przestarz. książęcia
    		 książąt
    N. księciem
    przestarz. książęciem
    		 książętami
    Ms. księciu
    przestarz. książęciu
    		 książętach
    W. książę
    		 książęta
    		 ndepr
    książęta
    		 depr

    Inne uwagi

    Spotyka się formy lm zbudowane analogicznie do form lp: M. lm  księcia ; D.B. lm  księciów ; C. lm  księciom ; N. lm  księciami ; Ms lm  księciach . Żadne źródło naukowe nie uwzględnia tych form, a żadne źródło normatywne nie orzeka wprost, że są one niepoprawne.

  • Składnia
    bez ograniczeń + książę +
    (JAKI)
    bez ograniczeń + książę +
    (CZEGO)
  • Pochodzenie

    płn. psł. *kъnęžę 'młodociany syn władcy'

  • Skróty

    ks.