tchnąć - Wielki słownik języka polskiego PAN

Definicja

1.

książk. wydzielać z siebie coś, sprawiając, że jest to odczuwane

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA

Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego

zmysły

KATEGORIE FIZYCZNE

Cechy i właściwości materii

zapachy

Połączenia

tchnąć chłodem, wonią (wina, dojrzałych owoców...), zapachem (cynamonu, grzybów...)

Cytaty

Przejeżdżaliśmy długie sioła z zielonymi, kopulastymi cerkwiami i znowu pola, pola bez końca, czasami tylko przerywane laskami, które tchnęły jesiennym aromatem zwiędłych liści i zapachem grzybów.

źródło: NKJP: Mieczysław Jałowiecki: Na skraju imperium , 2005

Więc nie wiem, dokąd schodzę śladem Dziadka i księcia po stromych schodach, do jakiego narodowego sanktuarium, tchnącego chłodem, wilgocią i pleśnią [...].

źródło: NKJP: Jerzy Krzysztoń: Obłęd, 1983

[...] mogłem wejść w tchnący wonią dojrzałych owoców sad, nie myśląc o tym, że znajdę się za chwilę tam, gdzie nie powinienem, że wkroczę, nieproszony gość, do czyjegoś ogrodu [...].

źródło: NKJP: Andrzej Czcibor-Piotrowski: Cud w Esfahanie, 2001

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	tchnę	tchniemy
2 os.	tchniesz	tchniecie
3 os.	tchnie	tchną

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	tchnąłem +(e)m tchnął	tchnęłam +(e)m tchnęła	tchnęłom +(e)m tchnęło	tchnęliśmy +(e)śmy tchnęli	tchnęłyśmy +(e)śmy tchnęły
2 os.	tchnąłeś +(e)ś tchnął	tchnęłaś +(e)ś tchnęła	tchnęłoś +(e)ś tchnęło	tchnęliście +(e)ście tchnęli	tchnęłyście +(e)ście tchnęły
3 os.	tchnął	tchnęła	tchnęło	tchnęli	tchnęły

bezosobnik: tchnięto

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę tchnął będę tchnąć	będę tchnęła będę tchnąć	będę tchnęło będę tchnąć	będziemy tchnęli będziemy tchnąć	będziemy tchnęły będziemy tchnąć
2 os.	będziesz tchnął będziesz tchnąć	będziesz tchnęła będziesz tchnąć	będziesz tchnęło będziesz tchnąć	będziecie tchnęli będziecie tchnąć	będziecie tchnęły będziecie tchnąć
3 os.	będzie tchnął będzie tchnąć	będzie tchnęła będzie tchnąć	będzie tchnęło będzie tchnąć	będą tchnęli będą tchnąć	będą tchnęły będą tchnąć

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		tchnijmy
2 os.	tchnij	tchnijcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	tchnąłbym bym tchnął	tchnęłabym bym tchnęła	tchnęłobym bym tchnęło	tchnęlibyśmy byśmy tchnęli	tchnęłybyśmy byśmy tchnęły
2 os.	tchnąłbyś byś tchnął	tchnęłabyś byś tchnęła	tchnęłobyś byś tchnęło	tchnęlibyście byście tchnęli	tchnęłybyście byście tchnęły
3 os.	tchnąłby by tchnął	tchnęłaby by tchnęła	tchnęłoby by tchnęło	tchnęliby by tchnęli	tchnęłyby by tchnęły

bezosobnik: tchnięto by

bezokolicznik: tchnąć

imiesłów przysłówkowy współczesny: tchnąc

imiesłów przysłówkowy uprzedni: tchnąwszy

gerundium: tchnięcie

rodzaj gramatyczny: ndk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	tchnięcie	tchnięcia
D.	tchnięcia	tchnięć
C.	tchnięciu	tchnięciom
B.	tchnięcie	tchnięcia
N.	tchnięciem	tchnięciami
Ms.	tchnięciu	tchnięciach
W.	tchnięcie	tchnięcia

imiesłów przymiotnikowy czynny: tchnący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	tchnący	tchnący	tchnący	tchnące	tchnąca
D.	tchnącego	tchnącego	tchnącego	tchnącego	tchnącej
C.	tchnącemu	tchnącemu	tchnącemu	tchnącemu	tchnącej
B.	tchnącego	tchnącego	tchnący	tchnące	tchnącą
N.	tchnącym	tchnącym	tchnącym	tchnącym	tchnącą
Ms.	tchnącym	tchnącym	tchnącym	tchnącym	tchnącej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	tchnący	tchnący	tchnące	tchnące
D.	tchnących	tchnących	tchnących	tchnących
C.	tchnącym	tchnącym	tchnącym	tchnącym
B.	tchnących	tchnących	tchnących	tchnące
N.	tchnącymi	tchnącymi	tchnącymi	tchnącymi
Ms.	tchnących	tchnących	tchnących	tchnących

Składnia

+

tchnąć

+

CZYM

Pochodzenie

psł. *dъchnǫti 'wydawać tchnienie, dmuchać, wiać, chuchać; zionąć czymś, wydzielać woń'

Bezpośredni kontynuant formy prasłowiańskiej dchnąć poświadczony w staropolszczyźnie. Wyraz poprzez oboczność samogłoski pierwiastka ъ (< *ŭ) : y (<*ū) pozostaje w etymologicznej więzi z psł. *dychati (zob. dychać ).