prawić - Wielki słownik języka polskiego PAN

książk. mówić (wytwarzać dźwięki)

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE

Język

mówienie

	synonimy:	mówić
	sprzeczne:	milczeć

Połączenia

prawić komuś komplementy, morały, dusery

Cytaty

	- Czy Maniuś wszystkim prawi takie komplementy? - Ciocia go jeszcze nie zna - wtrącił Perełka i z uwielbieniem spojrzał na swego najlepszego przyjaciela. źródło: NKJP: Adam Bahdaj: Wakacje z duchami, 1962
	Nie gani się ich ani nie prawi morałów, kiedy już zachorują, tylko wysyła do lekarza. źródło: NKJP: Anna Dodziuk, Włodzimierz Kamecki: Wyjść z matni : proste rozmowy o zgubnym nałogu, 1994
	[...] patrzą sobie w oczy i prawią o miłości. źródło: NKJP: Jacek Szczerba, Z kina, Gazeta Wyborcza, 1997-05-05
	„Mamy jednak swoje sposoby - prawił dalej skarbnik - aby porozumiewać się między sobą nawet bez użycia konnych posłańców”. źródło: NKJP: Witold Jabłoński: Uczeń czarnoksiężnika, 2003
	Sam bym - prawi - Ab-Ramowego boga chwalił, żeby taki zazdrosny o inne bogi nie był... źródło: NKJP: Zofia Kossak: Przymierze, 1952

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	prawię	prawimy
2 os.	prawisz	prawicie
3 os.	prawi	prawią

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	prawiłem +(e)m prawił	prawiłam +(e)m prawiła	prawiłom +(e)m prawiło	prawiliśmy +(e)śmy prawili	prawiłyśmy +(e)śmy prawiły
2 os.	prawiłeś +(e)ś prawił	prawiłaś +(e)ś prawiła	prawiłoś +(e)ś prawiło	prawiliście +(e)ście prawili	prawiłyście +(e)ście prawiły
3 os.	prawił	prawiła	prawiło	prawili	prawiły

bezosobnik: prawiono

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę prawił będę prawić	będę prawiła będę prawić	będę prawiło będę prawić	będziemy prawili będziemy prawić	będziemy prawiły będziemy prawić
2 os.	będziesz prawił będziesz prawić	będziesz prawiła będziesz prawić	będziesz prawiło będziesz prawić	będziecie prawili będziecie prawić	będziecie prawiły będziecie prawić
3 os.	będzie prawił będzie prawić	będzie prawiła będzie prawić	będzie prawiło będzie prawić	będą prawili będą prawić	będą prawiły będą prawić

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		prawmy
2 os.	praw	prawcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	prawiłbym bym prawił	prawiłabym bym prawiła	prawiłobym bym prawiło	prawilibyśmy byśmy prawili	prawiłybyśmy byśmy prawiły
2 os.	prawiłbyś byś prawił	prawiłabyś byś prawiła	prawiłobyś byś prawiło	prawilibyście byście prawili	prawiłybyście byście prawiły
3 os.	prawiłby by prawił	prawiłaby by prawiła	prawiłoby by prawiło	prawiliby by prawili	prawiłyby by prawiły

bezosobnik: prawiono by

bezokolicznik: prawić

imiesłów przysłówkowy współczesny: prawiąc

gerundium: prawienie

rodzaj gramatyczny: ndk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	prawienie	prawienia
D.	prawienia	prawień
C.	prawieniu	prawieniom
B.	prawienie	prawienia
N.	prawieniem	prawieniami
Ms.	prawieniu	prawieniach
W.	prawienie	prawienia

imiesłów przymiotnikowy czynny: prawiący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	prawiący	prawiący	prawiący	prawiące	prawiąca
D.	prawiącego	prawiącego	prawiącego	prawiącego	prawiącej
C.	prawiącemu	prawiącemu	prawiącemu	prawiącemu	prawiącej
B.	prawiącego	prawiącego	prawiący	prawiące	prawiącą
N.	prawiącym	prawiącym	prawiącym	prawiącym	prawiącą
Ms.	prawiącym	prawiącym	prawiącym	prawiącym	prawiącej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	prawiący	prawiący	prawiące	prawiące
D.	prawiących	prawiących	prawiących	prawiących
C.	prawiącym	prawiącym	prawiącym	prawiącym
B.	prawiących	prawiących	prawiących	prawiące
N.	prawiącymi	prawiącymi	prawiącymi	prawiącymi
Ms.	prawiących	prawiących	prawiących	prawiących

imiesłów przymiotnikowy bierny: prawiony

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	prawiony	prawiony	prawiony	prawione	prawiona
D.	prawionego	prawionego	prawionego	prawionego	prawionej
C.	prawionemu	prawionemu	prawionemu	prawionemu	prawionej
B.	prawionego	prawionego	prawiony	prawione	prawioną
N.	prawionym	prawionym	prawionym	prawionym	prawioną
Ms.	prawionym	prawionym	prawionym	prawionym	prawionej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	prawieni	prawieni	prawione	prawione
D.	prawionych	prawionych	prawionych	prawionych
C.	prawionym	prawionym	prawionym	prawionym
B.	prawionych	prawionych	prawionych	prawione
N.	prawionymi	prawionymi	prawionymi	prawionymi
Ms.	prawionych	prawionych	prawionych	prawionych

Składnia

Rz_osobowy	+	prawić	+	(KOMU) + CO
Rz_osobowy	+	prawić	+	(KOMU) + MOWA WPROST
Rz_osobowy	+	prawić	+	(KOMU) + o KIM/CZYM

Pochodzenie

psł. *praviti 'czynić prostym, prostować; czynić sprawnym, odpowiednim, stosownym'

W licznych czasownikach przedrostkowych widoczne rozmaite znaczenia wtórne: ‘poprawiać, ulepszać, doskonalić’, ‘kierować, skierowywać na właściwe miejsce, naprowadzać’, ‘czynić, robić’; współczesne znaczenie 'mówić' wywodzi się z pierwotnego ‘mówić słusznie, mówić prawdę’ (Bor); czasownik od psł. przymiotnika *pravъ; zob. prawy