-
1.
zniszczony i podarty kawałek materiału -
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA
Najbliższe środowisko życia człowieka
sprzęty domowe i przedmioty codziennego użytku -
synonimy: gałgan
-
- mokra; zakurzona szmata; lniane, płócienne; brudne, powalane, tłuste; zbutwiałe szmaty
- szmata do kurzu, do podłogi, do ścierania
- pucować podłogę, okno szmatą; wytrzeć, zetrzeć coś szmatą
- owinąć coś w szmaty
-
Herbatę rozlałem, jaki to człowiek nieporadny. Nie wiem, gdzie szmata jakaś.
źródło: NKJP: Marek Soból: Mojry, 2005
Już wiem: wykąpiemy Tonię, a potem zabierzemy się do mycia okien, ja na zewnątrz, Gagulka w środku, kontrolując każdy mój ruch i palcem mi pokazując, jak szmatą kierować, żeby najmniejszy pyłek kurzu nie pozostał.
źródło: NKJP: Marian Marzyński: Sennik polsko-żydowski, 2005
Zbyszek, wszystko tutaj ma lśnić czystością – mówił pan Waldek przed opuszczeniem lokalu, i Zbyszek łapał za szmatę i szorował, czyścił, wybielał, nie patrzył na godzinę, a przecież bywało, że doprowadzenie lokalu do stanu używalności zajmowało mu cały wieczór.
źródło: NKJP: Sławomir Shuty: Cukier w normie z ekstrabonusem, 2005
[…] panele doskonale imitują parkiet […]. Taką podłogę łatwo jest utrzymać w czystości - wystarczy ją odkurzyć i przetrzeć wilgotną szmatą albo mopem.
źródło: KWSJP: BC: Panele czy parkiet, prasa, 2002
Jest piąta rano, jeszcze noc jesienna, gdy w szpitalu zaczyna się dzień. Wchodzą salowe ze szmatami na szczotkach i wcale nie uważają, że chorzy mogą pochrapywać, kiedy one dawno […] noc porzuciły w domach.
źródło: KWSJP: Zofia Bystrzycka, Kontuzja, prasa, 1976
-
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
liczba pojedyncza liczba mnoga M. szmata
szmaty
D. szmaty
szmat
C. szmacie
szmatom
B. szmatę
szmaty
N. szmatą
szmatami
Ms. szmacie
szmatach
W. szmato
szmaty
-
Wyraz bez pewnej etymologii. Najprawdopodobniej jedno z ogniw rozwoju semantycznego rzeczownika szmat (zob.) ze zmianą rodzaju gramatycznego: por. w XVI w. szmat 'znaczna część jakiejś powierzchni, kawał; wielka ilość, dużo, sporo', daw. 'szmata', 'kawałek czegoś'; od XVII w. też szmata (ż) 'kawał tkaniny, zwykle zniszczonej, podartej', daw. 'kawał, szmat' (Bor).