-
3.
pot. pogard. człowiek o słabym charakterze, pozbawiony godności, postępujący niemoralnie -
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA
Usposobienie człowieka
określenia człowieka ze względu na jego usposobienie
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE
Zasady współżycia społecznego
zachowania i wyrażenia nieakceptowane społecznie -
synonimy: łajdak
ściera
ściereczka
ścierka
-
- ostatnia szmata
- czuć się; wyglądać; zachować/zachowywać się jak szmata
-
Ta Żydówa to pewnie za swoimi starymi tu płakała, co ich Niemcy w piecu spalili, całkiem możliwe, a ja swoich nie chciałam nawet widzieć przez te lata. Nie wiem, czy żyją, cholera, ale ze mnie szmata.
źródło: NKJP: Marek Soból: Mojry, 2005
[...] ja cofam wszystkie słowa, pan dyrektor wie, jakie słowa... jakiś diabeł mnie chyba wtedy opętał, bo ja pana dyrektora jak brata, jak ojca rodzonego, pan dyrektor to tak dla mnie, a ja taka szuja, intrygant, szmata [...] wykorzystać chciałem sytuację...
źródło: KWSJP: Ryszard Lassota: Zwątpienia i nadzieje, 1966
Przeszedł nagle na „ty”. Ta poufałość nie mogła wróżyć nic dobrego. - Ty, Piszczyk, jesteś szczególnie niebezpieczny przez to udawanie szmaty i tchórza. Mnie na to nie nabierzesz.
źródło: KWSJP: Jerzy Stefan Stawiński: Smutnych losów, 1986
Potrafiłam na balandze kochać się z dwoma różnymi chłopakami, a potem płakałam w domu, bo czułam się jak szmata.
źródło: KWSJP: W zaklętym kręgu wiecznego pożądania, prasa, 2000
W szpitalu jest. Gruźlica, panie Bogdanie. Zapił się. Zeszlajał. Szmata, nie człowiek. – […] Koledzy go tak wyprowadzili.
źródło: KWSJP: Roman Śliwnik: Wybór opowiadań, 1984
-
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
liczba pojedyncza liczba mnoga M. szmata
szmaty
D. szmaty
szmat
C. szmacie
szmatom
B. szmatę
szmaty
N. szmatą
szmatami
Ms. szmacie
szmatach
W. szmato
szmaty
-
Wyraz bez pewnej etymologii. Najprawdopodobniej jedno z ogniw rozwoju semantycznego rzeczownika szmat (zob.) ze zmianą rodzaju gramatycznego: por. w XVI w. szmat 'znaczna część jakiejś powierzchni, kawał; wielka ilość, dużo, sporo', daw. 'szmata', 'kawałek czegoś'; od XVII w. też szmata (ż) 'kawał tkaniny, zwykle zniszczonej, podartej', daw. 'kawał, szmat' (Bor).