mówić - Wielki słownik języka polskiego PAN

6.

używane do zakomunikowania, że określony tekst lub określona grupa tekstów zawiera treść, która zostaje przytoczona lub scharakteryzowana w dalszej części zdania

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE

Język

mówienie

Połączenia

autor, filozof; Biblia, legenda, przysłowie; przepis, ustawa mówi; podania mówią coś/o czymś/że...

Cytaty

	Spektakl mówił o pustce, jaka towarzyszy człowiekowi po odejściu kogoś bliskiego. źródło: NKJP: Magda Jurowicz, Dzień 1. Postindustrialne cuda na kiju, Esensja, 2007-06
	Tischner, myśliciel chrześcijański, mówi nam o znaczeniu wartości chrześcijańskich i o ich miejscu w naszej kulturze. źródło: NKJP: Jerzy Turowicz: Ksiądz profesor, Gazeta Wyborcza, 1992-01-25
	Możliwość czasowego wyłączenia pojazdów z ruchu drogowego w swym założeniu jest działaniem pozytywnym, tylko [...] gdzie ma właściciel, np. rolnik, trzymać ten samochód, skoro przepis mówi: ˝jest obowiązany zapewnić postój tego pojazdu poza drogą publiczną i strefą zamieszkania˝? źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 10.03.2004,
	Romantyczne podania mówią, jakoby Indianie byli potomkami zagubionych plemion izraelskich lub ocalałą resztką ludów zatopionej Atlanty[...] źródło: NKJP: Zbigniew Teplicki: Wielcy Indianie Ameryki Północnej, 1994
	„Prawdziwych przyjaciół poznaje się w biedzie” i chyba to przysłowie mówi wszystko. źródło: NKJP: Internet

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
3 os.	mówi			mówią

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
3 os.	mówił	mówiła	mówiło	mówili	mówiły

bezosobnik: mówiono

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
3 os.	będzie mówił będzie mówić	będzie mówiła będzie mówić	będzie mówiło będzie mówić	będą mówili będą mówić	będą mówiły będą mówić

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
3 os.	mówiłby by mówił	mówiłaby by mówiła	mówiłoby by mówiło	mówiliby	mówiłyby by mówiły

bezokolicznik: mówić

imiesłów przysłówkowy współczesny: mówiąc

gerundium: mówienie

rodzaj gramatyczny: ndk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	mówienie	mówienia
D.	mówienia	mówień
C.	mówieniu	mówieniom
B.	mówienie	mówienia
N.	mówieniem	mówieniami
Ms.	mówieniu	mówieniach
W.	mówienie	mówienia

imiesłów przymiotnikowy czynny: mówiący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	mówiący	mówiący	mówiący	mówiące	mówiąca
D.	mówiącego	mówiącego	mówiącego	mówiącego	mówiącej
C.	mówiącemu	mówiącemu	mówiącemu	mówiącemu	mówiącej
B.	mówiącego	mówiącego	mówiący	mówiące	mówiącą
N.	mówiącym	mówiącym	mówiącym	mówiącym	mówiącą
Ms.	mówiącym	mówiącym	mówiącym	mówiącym	mówiącej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	mówiący	mówiący	mówiące	mówiące
D.	mówiących	mówiących	mówiących	mówiących
C.	mówiącym	mówiącym	mówiącym	mówiącym
B.	mówiących	mówiących	mówiących	mówiące
N.	mówiącymi	mówiącymi	mówiącymi	mówiącymi
Ms.	mówiących	mówiących	mówiących	mówiących

Składnia

+	mówić	+	o CZYM + (KOMU)
+	mówić	+	CO
+	mówić	+	że ZDANIE\|ZDANIE PYTAJNOZALEŻNE
+	mówić	+	MOWA WPROST

Pochodzenie

psł. *ml̥viti 'wydawać różne odgłosy: brzęczeć, mruczeć, burczeć (o zwierzętach), krzyczeć, hałasować, szumieć (o ludziach)'

Z pierwotnego znaczenia prasłowiańskiego rozwinęło się 'wydawać (jednostajny) głos, paplać, pleść (bez sensu, bez celu)', a potem 'używając głosu, przekazywać myśli'; wyraz prawdopodobnie pochodzenia dźwiękonaśladowczego (Bor)