mówić - Wielki słownik języka polskiego PAN

8.

być znakiem lub informacją, które obserwator może zinterpretować w określony sposób

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA

Stany psychiczne człowieka

zachowania emocjonalne

spojrzenie, uśmiech mówi coś, oczy, oddechy mówią coś

	Szermierze walczą w milczeniu, tylko ciężkie przyspieszone oddechy mówią o zmęczeniu. źródło: NKJP: Halina Rudnicka: Uczniowie Spartakusa, 1951
	[...] „sprawiał normalne wrażenie, a tymczasem to jakiś przygłup i pajac”, mówiło spojrzenie spod ciężkich od tuszu rzęs. źródło: NKJP: Witold Horwath: Seans, 1997
	[...] oczy i uśmiech mówiły, że można liczyć na jego poczucie humoru, że jest wesoły i towarzyski, [...] źródło: NKJP: Marta Tomaszewska: Zamach na wyspę, 2001
	Kłamstwo mówi o człowieku tyle samo, ile „szczera prawda”. źródło: NKJP: Krystyna Kofta: Fausta, 2010
	[...] mojemu ojcu przypadł Gołyń, sama nazwa mówi, co to była za ziemia. źródło: NKJP: Teresa Bojarska: Świtanie, przemijanie, 1996
	[... ] półki są pełne książek dziesiątków pisarzy współczesnych, których nazwiska nic mi nie mówią. źródło: NKJP: Ryszard Kapuścinski : Lapidaria IV-VI, 2008

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
3 os.	mówi			mówią

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
3 os.	mówił	mówiła	mówiło	mówili	mówiły

bezosobnik: mówiono

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
3 os.	będzie mówił będzie mówić	będzie mówiła będzie mówić	będzie mówiło będzie mówić	będą mówili będą mówić	będą mówiły będą mówić

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
3 os.	mówiłby by mówił	mówiłaby by mówiła	mówiłoby by mówiło	mówiliby	mówiłyby by mówiły

bezokolicznik: mówić

imiesłów przysłówkowy współczesny: mówiąc

gerundium: mówienie

rodzaj gramatyczny: ndk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	mówienie	mówienia
D.	mówienia	mówień
C.	mówieniu	mówieniom
B.	mówienie	mówienia
N.	mówieniem	mówieniami
Ms.	mówieniu	mówieniach
W.	mówienie	mówienia

imiesłów przymiotnikowy czynny: mówiący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	mówiący	mówiący	mówiący	mówiące	mówiąca
D.	mówiącego	mówiącego	mówiącego	mówiącego	mówiącej
C.	mówiącemu	mówiącemu	mówiącemu	mówiącemu	mówiącej
B.	mówiącego	mówiącego	mówiący	mówiące	mówiącą
N.	mówiącym	mówiącym	mówiącym	mówiącym	mówiącą
Ms.	mówiącym	mówiącym	mówiącym	mówiącym	mówiącej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	mówiący	mówiący	mówiące	mówiące
D.	mówiących	mówiących	mówiących	mówiących
C.	mówiącym	mówiącym	mówiącym	mówiącym
B.	mówiących	mówiących	mówiących	mówiące
N.	mówiącymi	mówiącymi	mówiącymi	mówiącymi
Ms.	mówiących	mówiących	mówiących	mówiących

odpowiednik aspektowy: powiedzieć

Składnia

+	mówić	+	o CZYM/KIM
+	mówić	+	CO + (KOMU)
+	mówić	+	że ZDANIE\|ZDANIE PYTAJNOZALEŻNE

Pochodzenie

psł. *ml̥viti 'wydawać różne odgłosy: brzęczeć, mruczeć, burczeć (o zwierzętach), krzyczeć, hałasować, szumieć (o ludziach)'

Z pierwotnego znaczenia prasłowiańskiego rozwinęło się 'wydawać (jednostajny) głos, paplać, pleść (bez sensu, bez celu)', a potem 'używając głosu, przekazywać myśli'; wyraz prawdopodobnie pochodzenia dźwiękonaśladowczego (Bor)