mówić - Wielki słownik języka polskiego PAN

Definicja

4.

zwracać się do jakiejś osoby, używając określonych form

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE

Język

mówienie

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA

Relacje międzyludzkie

określenia relacji międzyludzkich

Połączenia

mówić komuś na ty; per pan, per pani, per ty

Cytaty

	Do wszystkich mniej nam znanych mówimy per pan, uważając, że w zwrocie „ty” kryje się jakaś poufałość, nawet lekceważenie. źródło: NKJP: Stanisław Głąbiński: Polityka po amerykańsku, 1996
	[...] raczej mów mu panie hrabio. źródło: NKJP: Michał Komar:O obrotach losów i ciał, 1998
	Proszę, niech Hańdzia nie mówi do mnie pani dziedziczko. źródło: NKJP: Antoni Kroh: Starorzecza, 2010
	- Skoro wybieramy się razem na wycieczkę, mówmy sobie po imieniu, dobrze? - zaproponowała Alicja, [...] źródło: NKJP: Tomasz Mirkowicz: Pielgrzymka do Ziemi Świętej Egiptu, 1999
	Nad ranem Jarek poprosił Ewelinę do tańca, oboje byli trochę podpici, zaczęli sobie mówić na ty. źródło: NKJP: Maria Nurowska: Panny i wdowy: zdrada, 1991
	- Jestem Dainty Biberveldt z Rdestowej Łąki, farmer, hodowca i kupiec. Mów mi Dainty, Geralt. źródło: NKJP: Andrzej Sapkowski: Miecz przeznaczenia, 1992

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	mówię	mówimy
2 os.	mówisz	mówicie
3 os.	mówi	mówią

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	mówiłem +(e)m mówił	mówiłam +(e)m mówiła	mówiłom +(e)m mówiło	mówiliśmy +(e)śmy mówili	mówiłyśmy +(e)śmy mówiły
2 os.	mówiłeś +(e)ś mówił	mówiłaś +(e)ś mówiła	mówiłoś +(e)ś mówiło	mówiliście +(e)ście mówili	mówiłyście +(e)ście mówiły
3 os.	mówił	mówiła	mówiło	mówili	mówiły

bezosobnik: mówiono

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę mówił będę mówić	będę mówiła będę mówić	będę mówiło będę mówić	będziemy mówili będziemy mówić	będziemy mówiły będziemy mówić
2 os.	będziesz mówił będziesz mówić	będziesz mówiła będziesz mówić	będziesz mówiło będziesz mówić	będziecie mówili będziecie mówić	będziecie mówiły będziecie mówić
3 os.	będzie mówił będzie mówić	będzie mówiła będzie mówić	będzie mówiło będzie mówić	będą mówili będą mówić	będą mówiły będą mówić

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		mówmy
2 os.	mów	mówcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	mówiłbym bym mówił	mówiłabym bym mówiła	mówiłobym bym mówiło	mówilibyśmy byśmy mówili	mówiłybyśmy byśmy mówiły
2 os.	mówiłbyś byś mówił	mówiłabyś byś mówiła	mówiłobyś byś mówiło	mówilibyście byście mówili	mówiłybyście byście mówiły
3 os.	mówiłby by mówił	mówiłaby by mówiła	mówiłoby by mówiło	mówiliby by mówili	mówiłyby by mówiły

bezosobnik: mówiono by

bezokolicznik: mówić

imiesłów przysłówkowy współczesny: mówiąc

gerundium: mówienie

rodzaj gramatyczny: ndk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	mówienie	mówienia
D.	mówienia	mówień
C.	mówieniu	mówieniom
B.	mówienie	mówienia
N.	mówieniem	mówieniami
Ms.	mówieniu	mówieniach
W.	mówienie	mówienia

imiesłów przymiotnikowy czynny: mówiący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	mówiący	mówiący	mówiący	mówiące	mówiąca
D.	mówiącego	mówiącego	mówiącego	mówiącego	mówiącej
C.	mówiącemu	mówiącemu	mówiącemu	mówiącemu	mówiącej
B.	mówiącego	mówiącego	mówiący	mówiące	mówiącą
N.	mówiącym	mówiącym	mówiącym	mówiącym	mówiącą
Ms.	mówiącym	mówiącym	mówiącym	mówiącym	mówiącej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	mówiący	mówiący	mówiące	mówiące
D.	mówiących	mówiących	mówiących	mówiących
C.	mówiącym	mówiącym	mówiącym	mówiącym
B.	mówiących	mówiących	mówiących	mówiące
N.	mówiącymi	mówiącymi	mówiącymi	mówiącymi
Ms.	mówiących	mówiących	mówiących	mówiących

Składnia

+	mówić	+	KOMU + per KTO
+	mówić	+	do KOGO + per KTO
+	mówić	+	KOMU + KTO
+	mówić	+	do KOGO + KTO
+	mówić	+	KOMU + JAK
+	mówić	+	do KOGO + JAK

Pochodzenie

psł. *ml̥viti 'wydawać różne odgłosy: brzęczeć, mruczeć, burczeć (o zwierzętach), krzyczeć, hałasować, szumieć (o ludziach)'

Z pierwotnego znaczenia prasłowiańskiego rozwinęło się 'wydawać (jednostajny) głos, paplać, pleść (bez sensu, bez celu)', a potem 'używając głosu, przekazywać myśli'; wyraz prawdopodobnie pochodzenia dźwiękonaśladowczego (Bor)