powiedzieć - Wielki słownik języka polskiego PAN

1.

używając głosu, wytworzyć ciągi dźwięków, które w danym języku są możliwe do zinterpretowania jako wyrażające określone znaczenia

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE

Język

mówienie

Relacje znaczeniowe

synonimy:

rzec

Połączenia

ksiądz powiedział
powiedzieć nieprawdę, prawdę
powiedzieć bratu, matce, ojcu, rodzinie, żonie
powiedzieć (cichym, spokojnym...) głosem
powiedzieć do brata, do dziennikarzy, do dziewczyny, do kolegów, do matki, do młodych, do młodzieży, do policjantów, do taty, do zgromadzonych, do żołnierzy; do kamery, do mikrofonu
powiedzieć na antenie, na rozprawie, na spotkaniu
powiedzieć komuś o ciąży, o swoich planach, o ważnej sprawie
powiedzieć w kazaniu, w prokuraturze, w rozmowie, w telewizji
powiedzieć z gniewem, z ironią, z naciskiem, z przekąsem, z wyrzutem, z zapałem
powiedzieć głośno, smutno, uspokajająco, wesoło, wyraźnie

Cytaty

	Ktoś im musi powiedzieć prawdę prosto w oczy. źródło: NKJP: Opinie dnia, Gazeta Poznańska, 2001-12-28
	Nim Majka powiedziała matce o ciąży, upewniła się, że nie wyrzucą jej z domu - wyjechała, zostawiając na stole kartkę: „Jestem w ciąży”. źródło: NKJP: Lidia Kozłowska: Mamo, mamo, jestem w ciąży, Gazeta Wyborcza, 1994-05-28
	[...] popatrzyła na mnie i powiedziała do taty, że Oskar jest już duży i trzeba rozpocząć jego naukę samodzielnego spania. źródło: NKJP: Ewa Pałczyńska-Winek: Oskar i reszta, 2007
	Idź do niej i powiedz jej, żeby mi wybaczyła. źródło: NKJP: Olga Tokarczuk: Prawiek i inne czasy, 1996
	- Jaka ty jesteś podobna do babci! - powiedziała z sympatią pani Zdzisia. źródło: NKJP: Małgorzata Musierowicz: Dziecko piątku, 1993

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	powiem	powiemy
2 os.	powiesz	powiecie
3 os.	powie	powiedzą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	powiedziałem +(e)m powiedział	powiedziałam +(e)m powiedziała	powiedziałom +(e)m powiedziało	powiedzieliśmy +(e)śmy powiedzieli	powiedziałyśmy +(e)śmy powiedziały
2 os.	powiedziałeś +(e)ś powiedział	powiedziałaś +(e)ś powiedziała	powiedziałoś +(e)ś powiedziało	powiedzieliście +(e)ście powiedzieli	powiedziałyście +(e)ście powiedziały
3 os.	powiedział	powiedziała	powiedziało	powiedzieli	powiedziały

bezosobnik: powiedziano

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		powiedzmy
2 os.	powiedz	powiedzcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	powiedziałbym bym powiedział	powiedziałabym bym powiedziała	powiedziałobym bym powiedziało	powiedzielibyśmy byśmy powiedzieli	powiedziałybyśmy byśmy powiedziały
2 os.	powiedziałbyś byś powiedział	powiedziałabyś byś powiedziała	powiedziałobyś byś powiedziało	powiedzielibyście byście powiedzieli	powiedziałybyście byście powiedziały
3 os.	powiedziałby by powiedział	powiedziałaby by powiedziała	powiedziałoby by powiedziało	powiedzieliby by powiedzieli	powiedziałyby by powiedziały

bezosobnik: powiedziano by

bezokolicznik: powiedzieć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: powiedziawszy

gerundium: powiedzenie

rodzaj gramatyczny: dk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	powiedzenie	powiedzenia
D.	powiedzenia	powiedzeń
C.	powiedzeniu	powiedzeniom
B.	powiedzenie	powiedzenia
N.	powiedzeniem	powiedzeniami
Ms.	powiedzeniu	powiedzeniach
W.	powiedzenie	powiedzenia

imiesłów przymiotnikowy bierny: powiedziany

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	powiedziany	powiedziany	powiedziany	powiedziane	powiedziana
D.	powiedzianego	powiedzianego	powiedzianego	powiedzianego	powiedzianej
C.	powiedzianemu	powiedzianemu	powiedzianemu	powiedzianemu	powiedzianej
B.	powiedzianego	powiedzianego	powiedziany	powiedziane	powiedzianą
N.	powiedzianym	powiedzianym	powiedzianym	powiedzianym	powiedzianą
Ms.	powiedzianym	powiedzianym	powiedzianym	powiedzianym	powiedzianej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	powiedziani	powiedziani	powiedziane	powiedziane
D.	powiedzianych	powiedzianych	powiedzianych	powiedzianych
C.	powiedzianym	powiedzianym	powiedzianym	powiedzianym
B.	powiedzianych	powiedzianych	powiedzianych	powiedziane
N.	powiedzianymi	powiedzianymi	powiedzianymi	powiedzianymi
Ms.	powiedzianych	powiedzianych	powiedzianych	powiedzianych

odpowiednik aspektowy: mówić

Składnia

+	powiedzieć	+	(KOMU) + CO + (JAK)
+	powiedzieć	+	(do KOGO/CZEGO) + CO + (JAK)
+	powiedzieć	+	(KOMU) + o CZYM
+	powiedzieć	+	(do KOGO) + o CZYM
+	powiedzieć	+	(KOMU) + że ZDANIE\|żeby ZDANIE\|ZDANIE PYTAJNOZALEŻNE
+	powiedzieć	+	(do KOGO) + że ZDANIE\|żeby ZDANIE\|ZDANIE PYTAJNOZALEŻNE
+	powiedzieć	+	MOWA WPROST

Pochodzenie

psł. *pověděti

Forma prasłowiańska od *věděti 'wiedzieć' z przedrostkiem *po-; najpierw powstała zapewne postać *povědati z przypuszczalnym pierwotnym znaczeniem 'powiadamiać o tym, co się wie, oznajmiać o tym, co jest wiadome, znane', do niej potem dotworzono formę *pověděti przez analogię do *věděti (Bor); zob. wiedzieć , powiadać