lżyć - Wielki słownik języka polskiego PAN

Definicja

książk. wypowiadać słowa, które mają kogoś obrazić albo w brutalny sposób wyrazić negatywny stosunek mówiącego do jakiejś idei lub wartości

Noty o użyciu

Wyraz używany także w przepisach polskiego prawa karnego obowiązujących od l. 30 XX wieku do r. 1997.

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA

Relacje międzyludzkie

określenia relacji międzyludzkich

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE

Zasady współżycia społecznego

zachowania i wyrażenia nieakceptowane społecznie

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

obrażać

Połączenia

lżyć ustrój, państwo, władze; prezydenta
bezkarnie; publicznie lżyć; lżyć wulgarnymi słowami
lżyć i wyszydzać, lżyć i poniżać

Cytaty

	4 lutego w Sądzie Rejonowym w Gdańsku odbyła się ostatnia rozprawa przeciwko [...], oskarżonemu przez prokuraturę o lżenie prezydenta RP. źródło: NKJP: Gazeta Wyborcza, 1999-02-06
	Seminaria te prowadzi profesor [...]. Młodzi artyści europejscy, w przeważającej większości Niemcy, otaczają go ciągłym kołem, rwąc się nieustannie do głosu. Są nowocześni, a więc gniewni, brodaci, nonszalanccy w ubiorze i w zachowaniu. Lżą sport, politykę i władze miejskie w Monachium. Profesor, [...] pragnie załagodzić studentów poirytowanych, podnieconych samoczynnym tokiem jałowego seminarium. źródło: NKJP: Tadeusz Konwicki: Wiatr i pył, 2008
	Nowinkarze z upodobaniem wywlekali na jaw wstydliwe sprawy Kościoła, kładąc je w uszy każdemu. W niezliczonych paszkwilach lżyli papiestwo, nazywając Watykan wielką wszetecznicą, tronem Belzebuba, a Namiestnika Chrystusowego namiestnikiem Antychrysta. źródło: NKJP: Zofia Kossak: Błogosławiona wina, 1953
	Pamięta pan relacje Moczarskiego z „Rozmów z katem”? O żydowskich dziewczynach z getta, które często obładowane granatami pojawiały się przed formacją niemiecką, lżyły Niemców najgorszymi słowami, a kiedy ci się zbliżali, wysadzały się wraz z nimi w powietrze. źródło: NKJP: Rozmowa z prof. Marią Janion, Ozon nr 3, 2005
	Kto publicznie lży, wyszydza lub poniża Naród Polski, Polską Rzeczpospolitą Ludową, jej ustrój lub naczelne organy, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. źródło: Kodeks karny, art. 270. § 1, 1967

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	lżę	lżymy
2 os.	lżysz	lżycie
3 os.	lży	lżą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	lżyłem +(e)m lżył	lżyłam +(e)m lżyła	lżyłom +(e)m lżyło	lżyliśmy +(e)śmy lżyli	lżyłyśmy +(e)śmy lżyły
2 os.	lżyłeś +(e)ś lżył	lżyłaś +(e)ś lżyła	lżyłoś +(e)ś lżyło	lżyliście +(e)ście lżyli	lżyłyście +(e)ście lżyły
3 os.	lżył	lżyła	lżyło	lżyli	lżyły

bezosobnik: lżono

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę lżył będę lżyć	będę lżyła będę lżyć	będę lżyło będę lżyć	będziemy lżyli będziemy lżyć	będziemy lżyły będziemy lżyć
2 os.	będziesz lżył będziesz lżyć	będziesz lżyła będziesz lżyć	będziesz lżyło będziesz lżyć	będziecie lżyli będziecie lżyć	będziecie lżyły będziecie lżyć
3 os.	będzie lżył będzie lżyć	będzie lżyła będzie lżyć	będzie lżyło będzie lżyć	będą lżyli będą lżyć	będą lżyły będą lżyć

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		lżyjmy
2 os.	lżyj	lżyjcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	lżyłbym bym lżył	lżyłabym bym lżyła	lżyłobym bym lżyło	lżylibyśmy byśmy lżyli	lżyłybyśmy byśmy lżyły
2 os.	lżyłbyś byś lżył	lżyłabyś byś lżyła	lżyłobyś byś lżyło	lżylibyście byście lżyli	lżyłybyście byście lżyły
3 os.	lżyłby by lżył	lżyłaby by lżyła	lżyłoby by lżyło	lżyliby by lżyli	lżyłyby by lżyły

bezosobnik: lżono by

bezokolicznik: lżyć

imiesłów przysłówkowy współczesny: lżąc

gerundium: lżenie

rodzaj gramatyczny: ndk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	lżenie	lżenia
D.	lżenia	lżeń
C.	lżeniu	lżeniom
B.	lżenie	lżenia
N.	lżeniem	lżeniami
Ms.	lżeniu	lżeniach
W.	lżenie	lżenia

imiesłów przymiotnikowy czynny: lżący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	lżący	lżący	lżący	lżące	lżąca
D.	lżącego	lżącego	lżącego	lżącego	lżącej
C.	lżącemu	lżącemu	lżącemu	lżącemu	lżącej
B.	lżącego	lżącego	lżący	lżące	lżącą
N.	lżącym	lżącym	lżącym	lżącym	lżącą
Ms.	lżącym	lżącym	lżącym	lżącym	lżącej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	lżący	lżący	lżące	lżące
D.	lżących	lżących	lżących	lżących
C.	lżącym	lżącym	lżącym	lżącym
B.	lżących	lżących	lżących	lżące
N.	lżącymi	lżącymi	lżącymi	lżącymi
Ms.	lżących	lżących	lżących	lżących

imiesłów przymiotnikowy bierny: lżony

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	lżony	lżony	lżony	lżone	lżona
D.	lżonego	lżonego	lżonego	lżonego	lżonej
C.	lżonemu	lżonemu	lżonemu	lżonemu	lżonej
B.	lżonego	lżonego	lżony	lżone	lżoną
N.	lżonym	lżonym	lżonym	lżonym	lżoną
Ms.	lżonym	lżonym	lżonym	lżonym	lżonej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	lżeni	lżeni	lżone	lżone
D.	lżonych	lżonych	lżonych	lżonych
C.	lżonym	lżonym	lżonym	lżonym
B.	lżonych	lżonych	lżonych	lżone
N.	lżonymi	lżonymi	lżonymi	lżonymi
Ms.	lżonych	lżonych	lżonych	lżonych

odpowiedniki aspektowe: obelżyć , zelżyć

Składnia

+

lżyć

+

KOGO/CO

Pochodzenie

psł. *lьgъ 'lekki'

Pierwotne znaczenie 'czynić lekkim, lżejszym', notowane w st.pol.. Znaczenie 'znieważać' rozwinęło się z niego jako początkowo kontekstowe we frazach typu 'poważność lżyć' > 'powagę znieważać' (Bor.).