przyjaciel - Wielki słownik języka polskiego PAN

Definicja

1.

osoba, z którą pozostajemy we więzi opartej na życzliwości, szczerości, sympatii, zaufaniu i wzajemnej pomocy

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA

Relacje międzyludzkie

określenia osób wchodzących w relacje międzyludzkie

Relacje znaczeniowe

synonimy:

druh
kum I
kumoter

Połączenia

bliski, dobry, drogi, niezwykły, prawdziwy, serdeczny, szczery, wielki, wierny, wspaniały, wypróbowany, zaufany; jedyny; wspólny; fałszywy; dawny, były; nowy; stary, wieloletni; młody; nieżyjący, zmarły; mój, nasz, twój... przyjaciel
przyjaciel matki, ojca, rodziców; rodziny; artystów, księdza, ministra, poety; pana Czesia, hrabiego, mecenasa...; ludzi; Polaków; zabitego, zmarłego; dzieciństwa
przyjaciel z dzieciństwa, z klasy, z ławy szkolnej; z podstawówki, z gimnazjum, z liceum; z boiska, z podwórka; z pracy; z klubu, z obozu, z reprezentacji, z zespołu; z konspiracji, z opozycji; z policji, z wojska; z prowincji; z kraju, z zagranicy; z Ameryki; z zachodu; z Anglii, z Francji, z Polski... ; z Jaworzna, z Krakowa, z Warszawy...; z przeszłości; z czasów młodości, szkolnych...; z dawnych lat, z lat młodości, szkolnych..., z okresu studiów, wojny...; z okupacji; z SLD, z Solidarności; ze studiów; ze szkolnej ławy; ze szkoły; ze środowiska artystycznego, pisarzy...; ze świata biznesu, sztuki...; ze wschodu
przyjaciel i brat, przyjaciel i doradca, przyjaciel i kochanek, przyjaciel i kolega, przyjaciel i krewny, przyjaciel i obrońca, przyjaciel i opiekun, przyjaciel i partner, przyjaciel i pomocnik, przyjaciel i powiernik, przyjaciel i towarzysz, przyjaciel i uczeń, przyjaciel i wielbiciel, przyjaciel i wspólnik, przyjaciel i współpracownik; przyjaciele i bliscy, przyjaciele i przyjaciółki, przyjaciele i rodzina, przyjaciele i sąsiedzi, przyjaciele i wrogowie, przyjaciele i znajomi; kuzyn i przyjaciel, kumpel i przyjaciel
córka, żona; dłoń, oczy, ramię, ręka, twarz; głos, słowa; pomoc, rada; dom; śmierć; po stracie przyjaciela; grono, grupa, grupka; para, trójka...; obecność przyjaciół
prezent dla przyjaciela; impreza, przyjęcie dla przyjaciół; kartka, list, telefon; stosunek; niechęć, zaufanie do przyjaciela; e-maile do przyjaciół; list, telefon, wiadomość; prezent, pomoc od przyjaciela; gratulacje, informacje od przyjaciół; przyjęcie, wizyta u przyjaciela
troska o przyjaciela
kontakt, spotkanie; rozmowa; rozstanie z przyjacielem; relacje; dyskusja, pogawędka; kłótnie, konflikty, nieporozumienia; korespondencja; czas; kolacja, wieczór, wyjazd, wypad; pożegnanie z przyjaciółmi
wspomnienia o przyjacielu
potrzebować; zdradzać przyjaciela
pomóc przyjacielowi
lubić, mieć, szanować; zyskać; odwiedzić/odwiedzać, uściskać, zaprosić/zapraszać; ratować, uratować; opuścić/opuszczać, stracić, utracić; szukać, znajdować w kimś przyjaciela
być, pozostać/pozostawać, zostać; nazywać kogoś przyjacielem
być, pogodzić się, pokłócić się, rozstać się z przyjacielem

Cytaty

	Emil Wętura, wybitny pianista, był szkolnym kolegą i przyjacielem ojca. źródło: NKJP: Stanisław Dygat, Podróż, 1958
	Nie mogłem zapomnieć [...] o moim przyjacielu, który tak bardzo liczył na moje wsparcie. źródło: NKJP: Piotr Kozłowski: Randka z Bogiem i z człowiekiem czyli Kochaj i rób co chcesz... i z kim chcesz!, 2009
	Tomek poczuł wiele mówiący uścisk dłoni przyjaciela. - Będę ostrożny, przyrzekam... - szepnął. źródło: NKJP: Alfred Szklarski: Tajemnicza wyprawa Tomka, 1963
	Przez mieszkanie mojej siostry Jadzi przewinęło się przez parę dni kilkanaście bliskich nam przyjaciół z AK. źródło: NKJP: Aniela Kowalska: Niczego nie żałuję, 2009
	[...]przyjęła oświadczyny Edwarda i przez trzydzieści cztery lata była wierną żoną, przyjacielem i towarzyszką wszystkich jego trudów. źródło: NKJP: Danuta Koral: Wydziedziczeni, 1997

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m1

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	przyjaciel	przyjaciele	ndepr
M.	przyjaciel	przyjaciele	depr
D.	przyjaciela	przyjaciół
C.	przyjacielowi	przyjaciołom
B.	przyjaciela	przyjaciół
N.	przyjacielem	przyjaciółmi
Ms.	przyjacielu	przyjaciołach
W.	przyjacielu	przyjaciele	ndepr
W.	przyjacielu	przyjaciele	depr

Składnia

	+	przyjaciel	+	(KOGO)
	+	przyjaciel	+	(CZYJ)

Pochodzenie

psł. *prijateljь 'ten, kto komuś sprzyja, jest komuś przychylny, życzliwy, jest z kimś zaprzyjaźniony'