Chronologizacja
Pochodzenie
Z elipsy dawnego zwrotu jest rzecz można 'jest rzeczą możliwą' (Bor); zob. możny
1. tutaj palić
Definicja
Noty o użyciu
W pytaniach używane często jako propozycja zrobienia czegoś lub prośba o zrobienie czegoś.
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego zwroty grzecznościowe i zachowania akceptowane społecznie
Połączenia
- generalnie, oczywiście, rzeczywiście, właściwie, zawsze można
- można korzystać, stosować, zastosować, zrobić coś, zmienić; mówić, zapytać; oczekiwać, że...; nie można dopuścić do czegoś, nie można zapominać,że...
Cytaty
|
Najlepiej wykupić za 10 zł abonament dla niepełnosprawnych i wtedy można parkować w całej strefie już bez opłat. źródło: NKJP: Echo dnia - 2005-10-10 - Gdzie te koperty? |
|
|
Nie można bowiem w przyjaźni niczego przyśpieszać czy pomijać. źródło: NKJP: Paweł Kosiński SJ: Obudzić serce, 1999 |
|
|
Dopiero od 2 października można będzie wędkować na zbiornikach zarybionych pstrągiem tęczowym. źródło: NKJP: Dziennik Polski - 2001-09-27 - Sport - Z rybą na ty |
|
|
Można panią prosić do tańca? źródło: Korpus PWN: Roman Praszyński: Jajojad, 1997 |
|
|
- Czekam na panią z polecenia pułkownika Jedliny - powiedział. - Mam razem z panią podjechać. Można? źródło: Korpus PWN: Joanna Chmielewska: Całe zdanie nieboszczyka, 2003 |
Odmiana
część mowy: czasownik
Tryb oznajmujący
Czas teraźniejszy
|
można |
Czas przeszły
|
było można |
Tryb rozkazujący
|
niech będzie można |
Tryb warunkowy
Czas teraźniejszy
|
można by |
Czas przeszły
|
byłoby można |
bezokolicznik:
Składnia
| Ø | + | można | + |
BEZOKOLICZNIK
|
2. znaleźć
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
ATEMATYCZNY
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | dać się | |
| antonimy: | nie sposób |
Połączenia
- generalnie, oczywiście, rzeczywiście, właściwie, zawsze można
- można kupić, odnaleźć, otrzymać, uzyskać, znaleźć, zrobić coś;
- dostrzec, obejrzeć, oglądnąć, spotkać, przeczytać, zobaczyć;
- mówić, ocenić, odpowiedzieć, odnieść do kogoś/czegoś, określić, powiedzieć, przyjąć, że..., przypuszczać, sądzić, że..., stwierdzić, uznać, że..., wymienić, wyobrazić sobie, wyróżnić, zauważyć;
- liczyć, że.../na...; obejść się bez czegoś; nie można wykluczyć, że...
Cytaty
|
Wszystko, co przeżył, można było po kilku latach odnaleźć w jego wierszach czy nowelach. źródło: NKJP: Wiesław Paweł Szymański: Niedźwiedź w katedrze |
|
|
Wioska Tora Bora leży u wejścia do wąwozu, którym można dojść wysoko w Góry Białe [...] źródło: NKJP: Wojciech Jagielski: Modlitwa o deszcz, 2002 |
|
|
Przysiąść tu jeszcze nie można - nie ustawiono ławek. źródło: NKJP: Zygmunt Rola: Tajemnice Ostrowa Tumskiego, 2000 |
|
|
Teoretycznie można by pod dyskotekami ustawiać patrole i wszystkich potencjalnych pasażerów będących w stanie nietrzeźwości, kierować do izb wytrzeźwień. źródło: NKJP: Bruno Miecugow: Dziennik Polski - 2000-08-14 - Motoryzacja - Problemy |
Odmiana
część mowy: czasownik
Tryb oznajmujący
Czas teraźniejszy
|
można |
Czas przeszły
|
było można |
Tryb rozkazujący
|
niech będzie można |
Tryb warunkowy
Czas teraźniejszy
|
można by |
Czas przeszły
|
byłoby można |
bezokolicznik:
Składnia
| Ø | + | można | + |
BEZOKOLICZNIK
|
Frazeologizmy
coś można o kant dupy potłuc
coś można o kant dupy rozbić
coś można o kant tyłka potłuc
coś można o kant tyłka rozbić
coś można o dupę rozbić
coś można o dupę potłuc
jeśli można
można konie kraść z kimś
można sobie czymś tyłek podetrzeć
można sobie język połamać
można wytrzymać
można żebra policzyć komuś
można komuś wszystkie żebra policzyć
nie ma gdzie szpilki wcisnąć
nie można szpilki wcisnąć
nie można palca wetknąć
nie można palca wcisnąć
nie można powiedzieć
rzec można
Przysłowia
Nie można równocześnie służyć Bogu i mamonie
Nie można służyć Bogu i mamonie