Chronologizacja
Pochodzenie
Od: psł. *dětь 'dziecko' z pejoratywnym przyrostkiem -ьsko.
1. niedorosły człowiek
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Bieg życia narodziny i dzieciństwo
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | dzieciaczyna, dziecię, dziecina, dziecisko, dzieciuch, milusiński |
Połączenia
- kilkudniowe, dwumiesięczne, trzyletnie...; nowonarodzone; maleńkie, malutkie, małe; chore, niepełnosprawne, upośledzone, zdrowe; martwe; bezbronne, grzeczne, niewinne, niegrzeczne, szczęśliwe, zdolne; miejskie, osiedlowe, wiejskie; krakowskie, poznańskie...; amerykańskie, polskie... dziecko; dziecko autystyczne
- dzieci i młodzież; dorośli i dzieci; kobiety i dzieci
- choroba; edukacja, rozwój; wiek dziecka; Dzień Dziecka; grupa dzieci
- opiekunka do dziecka; bajka, film, książka, literatura, sztuka dla dzieci
- opieka nad dziećmi
- zaadoptować; bić, pobić dziecko; kochać, lubić; dożywiać dzieci
Cytaty
|
Jak dotąd, literaturą dla dzieci zajmuje się na serio i w całości jedno zaledwie pismo na całą Polskę: dwumiesięcznik o książce dla dzieci „Guliwer”. źródło: KWSJP: Małgorzata Musierowicz: Frywolitki, prasa, 1994 |
|
|
Zrobiło się raptem cicho. Ktoś zakaszlał, ktoś inny odchrząknął. Jakieś dziecko zaczęło płakać. źródło: KWSJP: Tadeusz Konwicki: Mała Apokalipsa, 1979 |
|
|
W roku bieżącym impreza ta była również bardzo udana: barwna, radosna, przygotowana z ogromnym zaangażowaniem zarówno ze strony dzieci i młodzieży, jak i ich nauczycieli. źródło: KWSJP: Mogielnicka Wiosna Kulturalna, prasa, 1997 |
|
|
Tego lata kilkanaścioro dzieci z ubogich rodzin wyjedzie w góry do specjalnego ośrodka wypoczynkowego prowadzonego przez Kościół Ewangelicko-Augsburski w Polsce. źródło: NKJP: W.Hagedorny: Ksiądz pomaga pastorowi, Tygodnik Ciechanowski, 2002-05-25 |
|
|
Jako dziecko jeszcze uciekł w 1939 roku do wojska, dwa lata obozu nie zmąciły ani na chwilę jego postawy naprawdę dobrze wychowanego, pilnie się uczącego, na nic się nie skarżącego chłopca. źródło: NKJP: Józef Czapski: Na nieludzkiej ziemi, 1947 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: n1
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | dziecko |
dzieci |
|
| D. | dziecka |
dzieci |
|
| C. | dziecku |
dzieciom |
|
| B. | dziecko |
dzieci |
|
| N. | dzieckiem |
dziećmi |
|
| Ms. | dziecku |
dzieciach |
|
| W. | dziecko |
dzieci |
2. potomek rodziców
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Bieg życia narodziny i dzieciństwo
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Rodzina członkowie rodziny
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | dzieciaczyna, dziecisko, latorośl, potomek |
Połączenia
- pierwsze, drugie..., kolejne, ostatnie; dwumiesięczne, trzyletnie...; cudze, własne; dobre, wyrodne; kochane, ukochane; nieślubne, pozamałżeńskie dziecko
- dziecko z nieprawego łoża, z prawego łoża; z pierwszego, drugiego... małżeństwa
- dzieci i wnuki; matka i dziecko; mąż i dziecko
- matka, ojciec, rodzice dziecka
- małżeństwo; matka, ojciec z dzieckiem
- dziecko narodziło się, urodziło się
- począć, urodzić; wychować/wychowywać; osierocić; rozpieszczać; uznać dziecko; mieć (z kimś) dziecko; stracić dziecko
- zdecydować się na dziecko
Cytaty
|
[...] wiem, że od dłuższego czasu zasięga porad lekarskich i poddaje się różnym zabiegom, aby stać się płodną i wreszcie urodzić dziecko, którego bardzo pragnie. źródło: KWSJP: Julian Kawalec: Ukraść brata. Oset, 1985 |
|
|
Rodzice niekiedy sami nie potrafią wielu rzeczy, stąd trudno im nauczyć własne dziecko np. żeby lubiło siebie, czy też potrafiło odmówić, gdy rówieśnik poczęstuje je alkoholem. źródło: NKJP: R.Nadaj: Gdy z dziećmi jest problem..., Tygodnik Ciechanowski, 2004-08-08 |
|
|
W Izraelu każda para może mieć nawet dwójkę dzieci poczętych dzięki metodom wspomaganego rozrodu - za wszystko płaci państwo. źródło: KWSJP: Marzena Sygut-Nowak, Sławomir Ostapczuk: Cenny potomek, prasa, 1999 |
|
|
W 1925 roku przyszło na świat drugie i ostatnie dziecko Drapczyńskich – syn Zbigniew Ryszard. źródło: NKJP: K.Jakubowski: Śladami Barbary Drapczyńskiej z Wieczfni Kościelnej: Żona Krzysztofa Kamila, Tygodnik Ciechanowski, 2004-10-05 |
|
|
Raz zaszedł do karczmy, jeszcze był całkiem młody, a karczmarzowi umierało jedyne dziecko, do tego synek. źródło: KWSJP: Julian Stryjkowski: Austeria, 1966 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: n1
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | dziecko |
dzieci |
|
| D. | dziecka |
dzieci |
|
| C. | dziecku |
dzieciom |
|
| B. | dziecko |
dzieci |
|
| N. | dzieckiem |
dziećmi |
|
| Ms. | dziecku |
dzieciach |
|
| W. | dziecko |
dzieci |
Składnia
|
+ | dziecko | + |
CZYJE
|
|
|
+ | dziecko | + |
KOGO
|
3. zwierzę
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt budowa i funkcjonowanie organizmów zwierzęcych
Połączenia
- kocie, psie dziecko
Cytaty
|
Dymek dotknął nosem leżące najbliżej dziecko, a ono poruszyło się i zakwiliło cichutko. Następnie to samo uczynił Dymek z pozostałą czwórką psich dzieci. źródło: KWSJP: Bogdan Loebl: Dymek, mesjasz zwierząt, 2008 |
|
|
Przy odbieraniu jej kociego dziecka zawsze jest zrozpaczona i od razu zaczyna szukać następnej okazji. Ma tak rozwinięty instynkt macierzyński, że nie wystarczą jej własne dzieci, chce się opiekować wszystkimi istotami [...]. źródło: KWSJP: Hanna Jurczak-Gucwińska: Zwierzęta w moim domu, 1975 |
|
|
Jest cudowną suczką, która, gdy jest pewna, że jej dzieci są bezpieczne, tylko czeka na pieszczoty i zabawę. źródło: Internet |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: n1
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | dziecko |
dzieci |
|
| D. | dziecka |
dzieci |
|
| C. | dziecku |
dzieciom |
|
| B. | dziecko |
dzieci |
|
| N. | dzieckiem |
dziećmi |
|
| Ms. | dziecku |
dzieciach |
|
| W. | dziecko |
dzieci |
4. dzieło
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie słownictwo oceniające
Cytaty
|
Kiedy bierze się do ręki „Bild Zeitung”, ukochane, bo pierworodne dziecko koncernu Springera to trudno ukryć podziw dla sztuki redaktorskiej. źródło: NKJP: W.Hagedorny: Rozsądek i okolice: Płyny fizjologiczne, Tygodnik Ciechanowski, 2004-03-09 |
|
|
Sklepienia podpierają jońskie kolumny, a freski na ścianach wykonali artyści z Akademii Sztuk Pięknych. - Ten klub to moje dziecko i marzenie - mówi Wszoła. - Wcześniej nie zawsze praca przynosiła mi zadowolenie. źródło: KWSJP: Krzysztof Olejnik; Monika Donke: Klub odlbojów. Z czego żyją byli sportowcy?, prasa, 1999 |
|
|
Po drugiej stronie ronda, od ulicy Świętokrzyskiej, wyrośnie 194-metrowy (40-piętrowy) wieżowiec połączony z 10-kondygnacyjnym obiektem handlowo-usługowym. Rondo 1 to dziecko firmy Rondo ONZ Project Development [...]. źródło: NKJP: (O): Szwedzka ofensywa, Dziennik Polski, 2003-04-09 |
|
|
„Wild Cats” to jego trzeci krążek w ponadtrzydziestoletniej karierze. - Ostatni nagrałem dziesięć lat temu. Można powiedzieć, że każda płyta to moje dziecko - śmieje się muzyk. źródło: KWSJP: Sylwester Koral: Puma ma nowe dziecko, prasa, 2006 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: n1
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | dziecko |
dzieci |
|
| D. | dziecka |
dzieci |
|
| C. | dziecku |
dzieciom |
|
| B. | dziecko |
dzieci |
|
| N. | dzieckiem |
dziećmi |
|
| Ms. | dziecku |
dzieciach |
|
| W. | dziecko |
dzieci |
Inne uwagi
Zwykle lp
5. wojny
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
ATEMATYCZNY
Połączenia
- dziecko rewolucji, stanu wojennego, wojny; slumsów; natury; komunizmu, Peerelu, wieku
Cytaty
|
Natomiast tak zwani rewizjoniści byli jednak dziećmi komunizmu. Niesfornymi, zbuntowanymi, może „błądzącymi”, ale jednak komunistami - myślącymi po marksistowsku i wypowiadającymi się w marksistowskich kategoriach. źródło: NKJP: Adam Michnik, Józef Tischner, Jacek Żakowski: Między Panem a Plebanem, 1995 |
|
|
Na tle tych rozpraw z tradycją polski „Pamiętnik znaleziony w garbie” Jana Kidawa-Błońskiego, podejmujący temat dziedzictwa Peerelu, razi prymitywizmem. Film został zrealizowany monotonnie, bez poczucia dystansu. W finałowej scenie bohater - otępiałe, garbate dziecko Peerelu - stoi na wysypisku śmieci. źródło: NKJP: Tadeusza Soboleskiego: Farsa końca epoki, Gazeta Wyborcza, 1993-02-23 |
|
|
Zniszczeni jak kraj, w którym przyszli na świat, wyrwani z korzeniami, nieceniący sobie życia ani własnego, ani tym bardziej cudzego, byli ukochanymi dziećmi wojny i jej największą nadzieją. źródło: NKJP: Wojciech Jagielski: Modlitwa o deszcz, 2002 |
|
|
Zdarzyło się, że w Leibnitz poszliśmy z moim przyjacielem Noamem do mieszkania jego kumpla, takiego czarnego, Georga, [...], bardzo miły chłopak, potomek rastamanów, dziecko rewolucji obyczajowej, wychowany przez dziadka [...]. źródło: NKJP: Wojciech Stamm: Czarna matka, 2008 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: n1
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | dziecko |
dzieci |
|
| D. | dziecka |
dzieci |
|
| C. | dziecku |
dzieciom |
|
| B. | dziecko |
dzieci |
|
| N. | dzieckiem |
dziećmi |
|
| Ms. | dziecku |
dzieciach |
|
| W. | dziecko |
dzieci |
Składnia
|
|
+ | dziecko | + |
CZEGO
|
6. moje dziecko
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Relacje międzyludzkie określenia osób wchodzących w relacje międzyludzkie
Połączenia
- moje; drogie, kochane dziecko
Cytaty
|
- Masz trzydzieści jeden lat, moje dziecko! - powiedziała cicho, ale twardo babcia, nawiązując do jakiegoś poprzedniego zdania. źródło: KWSJP: Margit Kaffka: Barwy lata, 1960 |
|
|
- To pani mąż? - spytał lekarz. - Znajomy - odpowiedziała - ale prosił, żebym przywiozła go do pana. - W takim razie wracaj do domu, drogie dziecko. Ja się nim zajmę. źródło: KWSJP: Marcin Wolski: Agent dołu, 1988 |
|
|
Tarnowski spojrzał na pannę życzliwie. Westchnął. źródło: NKJP: Jerzy Sosnowski: Prąd zatokowy, 2003 |
|
|
Wiele lat temu, [...], wziąłem się na odwagę i spytałem Jarosława Iwaszkiewicza, po co wydrukował [...] słaby, moim zdaniem, poemat Tadeusza Różewicza. - Po to, drogie dziecko, że nawet pomyłki wielkich artystów są ciekawe - usłyszałem. źródło: NKJP: Tadeusz Nyczek: Spór o Wróblewskiego, 1994-03-29 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
Inne uwagi
Używany tylko W. lp i lm