Chronologizacja
Pochodzenie
psł. *porchъ 'drobne cząstki, odłamki, odpryski czegoś, pył, kurz'
Zob. prószyć
1. materiał wybuchowy
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Wojsko i wojna broń
Połączenia
- proch czarny; armatni, strzelniczy; bezdymny, dymny
- broń na proch
- proch i amunicja, proch i kule, proch i ołów
- wybuch; fabryka; produkcja; zapasy; zapach prochu
- sczerniały od prochu
- proch zamókł
- ładować; wynaleźć proch
- nabić/nabijać coś prochem
Cytaty
|
Sprawując nadzór nad zasobami saletry i prochów strzelniczych zaczął oczyszczać surowce, dzięki czemu proch francuski, z którego korzystali amerykańscy powstańcy [...], miał większą siłę rażenia niż proch angielski. źródło: NKJP: Roman Mierzecki: Antoni Lavoisier, chemik hobbysta, Gazeta Wyborcza, 1997-08-27 |
|
|
Z broni dziwerowej można było strzelać tylko prochem dymnym, czarnym. źródło: NKJP: Stanisław Godlewski: Vademecum myśliwego, 1955 |
|
|
Chciałem nawet zostać w stanie wojennym terrorystą, przygotowywałem bombę z mosiądzu, [...] chciałem tam umieścić proch i lont, zdetonować to przed komisariatem. źródło: NKJP: Wojciech Stamm: Czarna matka, 2008 |
|
|
Ogień zaczął się rozprzestrzeniać aż dobiegł do składów prochu. Ogromny wybuch wysadził w powietrze katedralną cerkiew z ludźmi. źródło: NKJP: Jak Polacy Kreml zdobyli, Dziennik Polski, 2000-10-27 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | proch |
prochy |
|
| D. | prochu |
prochów |
|
| C. | prochowi |
prochom |
|
| B. | proch |
prochy |
|
| N. | prochem |
prochami |
|
| Ms. | prochu |
prochach |
|
| W. | prochu |
prochy |
Inne uwagi
Zwykle lp
2. pył
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii stan skupienia, trwałość materii
Połączenia
- proch i popiół, proch i pył; kurz i proch
- garść prochu
- proch opada, unosił się
Cytaty
|
Czarownice właśnie tej nocy dokonują szeregu praktyk magicznych [...]: zbierają zioła, proch z rozstajnych dróg, obchodzą pola, żeby odebrać krowom mleko. źródło: NKJP: G.Czerwińska: Kalendarz polski: O sobótkach, Tygodnik Ciechanowski, 2002-07-12 |
|
|
Nabrałem wody, umyłem się, napiłem i wyczyściłem ubranie z prochu. źródło: NKJP: R.K.: Niech się pan legitymuje, Nowiny Raciborskie, 2006-08-23 |
|
|
Patrzą na mnie skośne, wyblakłe oczy, otoczone siecią głębokich zmarszczek. Pokryte bliznami dłonie trzymają garść prochu wziętego z ziemi, na której stoimy. źródło: NKJP: Roman E. Rogowski: Credo, Gazeta Wyborcza, 1993-04-10 |
|
|
Aureliusz przesunął opuszką palca po poręczy. Wszędzie ten sam najlżejszy proch, lepki w dotyku. źródło: NKJP: Piotr Siemion: Finimondo, 2004 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | proch |
prochy |
|
| D. | prochu |
prochów |
|
| C. | prochowi |
prochom |
|
| B. | proch |
prochy |
|
| N. | prochem |
prochami |
|
| Ms. | prochu |
prochach |
|
| W. | prochu |
prochy |
Inne uwagi
Zwykle lp
3. o człowieku
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA
Połączenia
- marny proch
- być prochem
Cytaty
|
Każdy z nich jest prochem w obliczu tak znakomitego męża. źródło: NKJP: Gazetka Gminna, 1953 |
|
|
Nieprawdopodobny wydaje mi się fakt, że całe nasze istnienie może ograniczyć się do [...] tego marnego prochu, którym podobno jesteśmy. źródło: NKJP: Internet |
|
|
- Przecież ja jestem nędzarz! Nie wiem już teraz, czy się jeszcze śmieje, czy też szlocha: źródło: NKJP: Krystyna Berwińska: Con Amore, 1976 |
|
|
Tego dnia przypominamy, że człowiek jest prochem, że tak naprawdę niewiele od niego zależy. źródło: NKJP: Dorota Klusek: Czas walki ze słabościami, Echo Dnia, 2007-02-21 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | proch |
prochy |
|
| D. | prochu |
prochów |
|
| C. | prochowi |
prochom |
|
| B. | proch |
prochy |
|
| N. | prochem |
prochami |
|
| Ms. | prochu |
prochach |
|
| W. | prochu |
prochy |
Inne uwagi
Zwykle lp
4. lekarstwo
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Choroby i ich leczenie leki i sposoby leczenia, zabiegi, sprzęty medyczne
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | medykament | |
| hiperonimy: | substancja |
Połączenia
- prochy uspokajające
- prochy na nerwy, na sen, na uspokojenie...
- łykać prochy
- nafaszerować się prochami
- być na prochach
Cytaty
|
Rozłożyłem śpiwór, z plecaka wyjąłem piżamę, przebrałem się i poszedłem do łazienki [...] umyć zęby i wziąć prochy nasenne. źródło: NKJP: Edward Redliński: Szczurojorczycy, 1994 |
|
|
[...] jeśli natychmiast nie łyknę procha, to mi łeb pęknie [...] źródło: Internet |
|
|
Chodziłam do lekarza, myślałam, że może chociaż prochy na tę dolegliwość mi pomogą. źródło: NKJP: Internet |
|
|
- Tobie jest raczej potrzebny psychiatra niż egzorcysta. źródło: NKJP: Jacek Dehnel: Lala, 2006 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | proch |
prochy |
|
| D. | prochu |
prochów |
|
| C. | prochowi |
prochom |
|
| B. | proch |
prochy |
|
| N. | prochem |
prochami |
|
| Ms. | prochu |
prochach |
|
| W. | prochu |
prochy |
Inne uwagi
W B. lp używa się również formy procha.
Zwykle lm