Chronologizacja
Pochodzenie
psł. *trǫba 'trąba'
Stara pożyczka germ. (st.-w.-niem. trumba 'trąba') albo rom. (por. łac. śred. trumba 'ts.', wł. trumba 'ts.'). Znaczenia 'rura', 'zwój', 'wir powietrzny' rozwinęły się niezależnie.
1. instrument
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka muzyka
Relacje znaczeniowe
| hiperonimy: | instrument |
Połączenia
- trąba anielska, archanielska, bojowa, wojskowa
- trąby i surmy
- dźwięk, głos, grzmienie, grzmot, huk, odgłos, ryk, wrzawa trąb
- trąby zagrały, zagrzmiały, zahuczały, zaryczały
- zadąć w trąbę
- zagrać, zatrąbić na trąbie
Cytaty
|
Siedzieliśmy tak blisko orkiestry, że jakaś trąba ryczała mi wprost do ucha. źródło: NKJP: Michał Choromański: Zazdrość i medycyna, 1979 |
|
|
Nad pomruk tłumu wybijał się co i raz miedziany głos surm i trąb. źródło: NKJP: Andrzej Sapkowski: Narrenturm, 2002 |
|
|
Nawet najbliżej stojący jednak nie mogli rozróżnić jego głosu wśród dźwięku trąb, bicia dzwonów, warkotu bębnów i ogólnego śpiewu. źródło: NKJP: Zofia Kossak: Błogosławiona wina, 1953 |
|
|
Znów zagrzmiały instrumenty. Trąby, altówki, tuby, bębny. Wszystko drżało. źródło: NKJP: Jan Grzegorczyk: Chaszcze, 2009 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | trąba |
trąby |
|
| D. | trąby |
trąb |
|
| C. | trąbie |
trąbom |
|
| B. | trąbę |
trąby |
|
| N. | trąbą |
trąbami |
|
| Ms. | trąbie |
trąbach |
|
| W. | trąbo |
trąby |
2. u słonia
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt budowa i funkcjonowanie organizmów zwierzęcych
Połączenia
- trąba słoniowa
- trąba mrówkojada, słonia, tapira
Cytaty
|
Nawet zupełnemu laikowi, gdy patrzy na długą szyję żyrafy i długą ruchliwą trąbę słonia oraz giętkie, chwytliwe palce ludzi i szympansów, nietrudno się domyślić, że w naturalny sposób mają one służyć do zdejmowania z drzew owoców, aby się nimi żywić. źródło: NKJP: Maria Grodecka: Wegetariańskie okruchy, 2007 |
|
|
Bezustannie przeszukuje ziemię swą krótką trąbą i wysuwa ją we wszystkie strony, by wychwycić woń innych tapirów lub ewentualnych wrogów. źródło: Internet |
|
|
Ni stąd, ni zowąd na wybiegu dla słoni wszystkie słonie ustawiły się rzędem, podniosły trąby do góry i zaczęły po swojemu trąbić. źródło: NKJP: Maria Krüger: Karolcia, 1959 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | trąba |
trąby |
|
| D. | trąby |
trąb |
|
| C. | trąbie |
trąbom |
|
| B. | trąbę |
trąby |
|
| N. | trąbą |
trąbami |
|
| Ms. | trąbie |
trąbach |
|
| W. | trąbo |
trąby |
3. powietrzna
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I PRZYRODA Pogoda zjawiska atmosferyczne
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | lej |
Połączenia
- trąba piaskowa, powietrzna
- trąba porwała, szalała, zabrała, zerwała coś, zmiotła, zniszczyła
Cytaty
|
Powiał nagle gorący wiatr, zakręcił się przy mnie na drodze, podniósł tuman żółtego kurzu, taki słup wirujący, trąba powietrzna z piasku, żółtego kurzu, pojedynczych zeschłych liści, kurzych i kaczych piór, i popędził dalej. źródło: NKJP: Edward Stachura: Cała jaskrawość, 2006 |
|
|
Trąba wygląda jak lejek rozszerzający się do góry. Jego dolna część sięga powierzchni ziemi lub morza, zaś górna łączy się z chmurą burzową. źródło: NKJP: Michał Bartoszewicz: Mała Encyklopedia Pogody, Gazeta Wyborcza, 1994-09-17 |
|
|
Trąba zerwała dachy obory i stodoły. źródło: NKJP: Irena Morawska: Diabeł spacerował po niebie, Gazeta Wyborcza, 1992-03-31 |
|
|
Sunęły trąby piaskowe, nad nimi zwisały smugi deszczu, nie dolatując, jak przybrudzone strzępy pajęczyny. źródło: NKJP: Maciej Kuczyński: Podróż, 2005 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | trąba |
trąby |
|
| D. | trąby |
trąb |
|
| C. | trąbie |
trąbom |
|
| B. | trąbę |
trąby |
|
| N. | trąbą |
trąbami |
|
| Ms. | trąbie |
trąbach |
|
| W. | trąbo |
trąby |
4. o człowieku
Definicja
Noty o użyciu
Używane również w postaci rozszerzonej: trąba jerychońska.
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Usposobienie człowieka określenia człowieka ze względu na jego usposobienie
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Określenia fizyczności człowieka sprawność i wydolność organizmu
Cytaty
|
No to trąba jesteś, Harry! Znowu spieprzyłeś! źródło: NKJP: Edward Redliński: Szczurojorczycy, 1997 |
|
|
Pertraktuj z nim, trąbo! – rzekł urażony Medalik i demonstracyjnie odwrócił się plecami. źródło: NKJP: Jarosław Abramow-Newerly: Młyn w piekarni, 2002 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | trąba |
trąby |
|
| D. | trąby |
trąb |
|
| C. | trąbie |
trąbom |
|
| B. | trąbę |
trąby |
|
| N. | trąbą |
trąbami |
|
| Ms. | trąbie |
trąbach |
|
| W. | trąbo |
trąby |