Chronologizacja
Pochodzenie
psł. *aje 'jajo'
1. ptaków
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt budowa i funkcjonowanie organizmów zwierzęcych
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt ptaki
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | jajko |
Połączenia
- gęsie, gołębie, indycze, kacze, kurze, przepiórcze, strusie jajo; skamieniałe jaja; jajo wylęgowe
- jajo dinozaura, węża, żółwia; ptaków
- kształt; skorupa, skorupka jaja
- wysiadywać jaja
- wykluć się/wykluwać się z jaja
Cytaty
|
Do gniazda, w którym samica siedziała na jajach, powrócił bocian z drutem u nogi - prawdopodobnie wpadł we wnyki kłusownicze. źródło: NKJP: Już sejmikują, Dziennik Polski, 1998-07-27 |
|
|
W naszym zoo w okresie wysiadywania jaj papugi, nawet te najłagodniejsze i oswojone, stają się wojownicze i agresywne. źródło: NKJP: Hanna Jurczak-Gucwińska: Zwierzęta w moim domu, 1975 |
|
|
Przypomniałem sobie, że pewnego razu podłożyłem kaczce piżmowej jaja kaczki krzyżówki i że małe kaczęta również tej niańki nie chciały uznać za namiastkę matki. źródło: NKJP: Konrad Lorenz: Opowiadania o zwierzętach, 1975 |
|
|
Otóż z jaja traszki wylęga się larwa opatrzona zewnętrznymi, piórkowatymi skrzelami, których nie mają osobniki dorosłe. źródło: NKJP: Włodzimierz Juszczak: Traszki, 1967 |
|
|
Jaja dinozaurów mają grubą i solidną skorupkę. Znacznie trwalszą niż jaja kurze (choć mniej niż strusie). źródło: NKJP: Marcin Jamkowski: Paleontologia, Gazeta Wyborcza, 1999-04-06 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: n2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | jajo |
jaja |
|
| D. | jaja |
jaj |
|
| C. | jaju |
jajom |
|
| B. | jajo |
jaja |
|
| N. | jajem |
jajami |
|
| Ms. | jaju |
jajach |
|
| W. | jajo |
jaja |
2. muchy
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt budowa i funkcjonowanie organizmów zwierzęcych
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt owady
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt zwierzęta wodne
Połączenia
- zapłodnione jaja
- jaja jedwabnika, muchy, owadów, pasożytów, ryb
Cytaty
|
Zapłodniona samica przyczepia się do jaja owada o nazwie przylżeniec (które będzie odtąd źródłem pokarmu) i po pewnym czasie wewnątrz jej ciała wylęga się kilka jaj żeńskich i jedno męskie. źródło: NKJP: Joanna Podgórska: W pogoni za obiadem, Polityka, 2001-12-22 |
|
|
Jaja owadów mogą być składane pojedynczo lub w tzw. złożach. Samica bielinka kapustnika może umieścić w jednym miejscu nawet ponad 100 żółtopomarańczowych jaj, podczas gdy blisko z nią spokrewniona samica bielinka rzepnika przylepia jasnożółte jaja pojedynczo [...]. źródło: NKJP: Alicja Zięba: Świat owadzich jaj, Dziennik Polski, 2003-04-23 |
|
|
Motyl ma barwę od jasnożółtej do rdzawobrunatnej, rozpiętość skrzydeł ok. 30 mm. Samica składa jaja w złożach, pierścieniowato oplatając młode gałązki. Jaja tam zimują, a wiosną wylęgają się z nich gąsienice, które niszczą listowie drzew. źródło: WSJP: Mirosław Huszcz: Nieproszeni goście w naszych domach, 1986 |
|
|
W latrynach znajdowane są resztki pożywienia - kości zwierząt, ptaków i ryb, pyłki roślin, pestki i nasiona, a także jaja wszy, owsików i glisty ludzkiej. źródło: NKJP: Agnieszka Krzemińska: Kupa skarbów, Polityka, 2005-12-17 |
|
|
Dr Lu Changde [...] ogłosił właśnie, że jego zespołowi udało się przeszczepić geny pająka kontrolujące produkcję pajęczyny do chromosomów zapłodnionych jaj jedwabnika. źródło: NKJP: Krzysztof Szymborski: Sygnały, Wiedza i Życie, 2001 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: n2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | jajo |
jaja |
|
| D. | jaja |
jaj |
|
| C. | jaju |
jajom |
|
| B. | jajo |
jaja |
|
| N. | jajem |
jajami |
|
| Ms. | jaju |
jajach |
|
| W. | jajo |
jaja |
3. do jedzenia
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Jedzenie i jego przygotowanie rodzaje pokarmu/potraw i ich cechy
Połączenia
- gęsie, indycze, kacze, kurze, przepiórcze, strusie; olbrzymie, małe, wielkie; ładne; świeże, zgniłe; ściółkowe, wiejskie; surowe, ucierane, ugotowane; święcone, wielkanocne jajo
- jajo kury, strusia
- gotować, jeść, ugotować, wbić jajo; kupować, lubić, sprzedawać, ucierać jaja
- jajo bez cholesterolu
- jaja z boczkiem, z cebulą, z kiełbasą
- jaja na bekonie, na boczku, na maśle
- białko, skorupka, żółtko; kształt, wielkość jaja;
- kopa, tuzin; hurtownia, producent, przetwórstwo jaj
Cytaty
|
Nie ma dżemów, masła, świeżych jaj, smalcu, cukierków, ciastek, brakuje mleka, margaryny itd. źródło: NKJP: Waldemar Kuczyński: Burza nad Wisłą: dziennik 1980-1981, 2002 |
|
|
Tradycja malowania jaj sięga co najmniej wczesnego średniowiecza i jest wspólna wszystkim Słowianom. źródło: NKJP: Andrzej Chwalba (red.): Obyczaje w Polsce : od średniowiecza do czasów współczesnych : praca zbiorowa, 2005 |
|
|
Największą popularnością cieszą się oczywiście strusie jaja. Na miękko należy je gotować około 45 minut, a w przypadku jaj na twardo gotowanie trwa dwukrotnie dłużej. źródło: NKJP: Izabela Nelke: Strusi biznes, Tygodnik Tucholski, 2004 |
|
|
W porównaniu z cenami z wiosny 1994 r. płacimy za jaja o 14 proc. mniej. Jajka fermowe kosztują dziś 12-13 groszy za sztukę. źródło: NKJP: Monika Dzierżyńska-Nowak: Jaja usadzone, Gazeta Wyborcza , 1995-03-23 |
|
|
Ugotować jaja na twardo, obrać i usunąć żółtka. Puste połówki białka napełnić pasztetem z gęsich wątróbek. źródło: NKJP: Obiad czyli lunch, Polityka, 2006-03-11 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: n2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | jajo |
jaja |
|
| D. | jaja |
jaj |
|
| C. | jaju |
jajom |
|
| B. | jajo |
jaja |
|
| N. | jajem |
jajami |
|
| Ms. | jaju |
jajach |
|
| W. | jajo |
jaja |
4. niezapłodniona komórka
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego części ciała, elementy i substancje składowe
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt budowa i funkcjonowanie organizmów zwierzęcych
Połączenia
- zapłodnić jajo
Cytaty
|
Nowa technika polega na tym, że do darowanego przez dawczynię jaja wszczepia się materiał genetyczny cierpiącej na bezpłodność pacjentki. Jajo to, zapłodnione nasieniem męża, pozwoli niektórym bezpłodnym małżeństwom na posiadanie potomstwa, którego obydwoje będą biologicznymi rodzicami. źródło: NKJP: Krzysztof Szymborski: Sygnały, Wiedza i Życie, 2000 |
|
|
Za „ojca” pigułki antykoncepcyjnej uważa się doktora Gregory'ego Pincusa z Massachussets, naukowca, światowy autorytet od jaj ssaków. źródło: NKJP: : Wszystkie dzieci pigułki, Cosmopolitan, 2000 |
|
|
Wydalenie dojrzałego jaja z jajnika, czyli tzw. jajeczkowanie, odbywa się u zdrowej i normalnie miesiączkującej kobiety w środku cyklu miesiączkowego. źródło: |
|
|
Zanurzone w kąpieli składników odżywczych, pobrane jajo zostało „zmieszane” - jak wyraził się dr Edwards - ze spermą męża pani Brown. źródło: Internet |
|
|
Z pewnością zyski z tego procederu mogą być kolosalne, bo wciąż brakuje dawczyń jaj dla bezpłodnych kobiet. źródło: Internet |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: n2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | jajo |
jaja |
|
| D. | jaja |
jaj |
|
| C. | jaju |
jajom |
|
| B. | jajo |
jaja |
|
| N. | jajem |
jajami |
|
| Ms. | jaju |
jajach |
|
| W. | jajo |
jaja |
5. u mężczyzny
Definicja
Noty o użyciu
Wyraz bardzo potoczny, przez niektórych uważany za wulgarny.
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego części ciała, elementy i substancje składowe
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego seksualność
Połączenia
- obciąć komuś, uciąć komuś, urwać komuś jaja
- powiesić kogoś za jaja
Cytaty
|
- Przed południem miałem przyjemność być zaproszonym do ministra Goldmana. Ten facet chce mnie powiesić za jaja. To nawiedzony gość. źródło: NKJP: Jacek Rębacz: Zakopane: sezon na samobójców, 2006 |
|
|
Nikt nie zapyta o papiery, a jak się rozwalisz, złego słowa nie powie. - Tylko obetnie jaja - nie tracił przytomności sierżant. źródło: NKJP: Artur Baniewicz: Afrykanka, 2005 |
|
|
Wilk, ty gnoju! Urwę ci jaja i powieszę na Ratuszu, obok kozłów. źródło: NKJP: Tomasz Klarecki, Izabela Smolarek: Wilk... i śmierć bankiera , 2006 |
|
|
- Jaja ci urwę, Bielawa! - ryczał z tyłu Wolfher Stercza. - Urwę i do gardzieli wtłoczę! źródło: NKJP: Andrzej Sapkowski: Narrenturm, 2002 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: n2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | jajo |
jaja |
|
| D. | jaja |
jaj |
|
| C. | jaju |
jajom |
|
| B. | jajo |
jaja |
|
| N. | jajem |
jajami |
|
| Ms. | jaju |
jajach |
|
| W. | jajo |
jaja |
Inne uwagi
Zwykle lm.
6. z porcelany
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kształty i figury
Połączenia
- czekoladowe, marcepanowe; porcelanowe, złote jajo
- jajo z czekolady; z malachitu, z porcelany, ze złota
Cytaty
|
Wczesną wiosną, przed przylotem trzciniaków, umieścili gniazda na znanych im z poprzednich lat terytoriach samców i włożyli do nich jaja z plasteliny. źródło: NKJP: Paweł Kozłowski: Zazdrość w ptasich piórach, 1998 |
|
|
Kinderniespodzianka - to czekoladowe jajo z zabawką w środku. źródło: NKJP: Mariusz Szczygieł: Pokaż język, Gazeta Wyborcza - Dodatek, 1995-08-25 |
|
|
Z okazji zbliżających się Świąt wielkanocnych Zakłady Porcelany „Ćmielów” zaprojektowały i stworzyły limitowaną kolekcję ręcznie malowanych, porcelanowych jaj nie tylko wielkanocnych. źródło: Internet |
|
|
Jajo wykonane ze złota i kamieni szlachetnych było kosztownym prezentem. Panna mogła dostać także słodkie jajo z czekolady i marcepanu - czasem znajdowała w nim pierścionek z brylantem, ofiarowany przez adoratora. źródło: Internet |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: n2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | jajo |
jaja |
|
| D. | jaja |
jaj |
|
| C. | jaju |
jajom |
|
| B. | jajo |
jaja |
|
| N. | jajem |
jajami |
|
| Ms. | jaju |
jajach |
|
| W. | jajo |
jaja |
Składnia
|
+ | jajo | + |
JAKI
|
|
|
+ | jajo | + |
z CZEGO
|