Chronologizacja
Pochodzenie
psł. *tvarь ż. 'to, co zostało stworzone, uformowane; żywa istota'
Psł. *tvarь ż. to rzeczownik odczasownikowy z przyr. *-ь i wzdłużeniem samogłoski rdzennej *o > *a od psł. *tvoriti, zob. tworzyć. Znaczenie 'oblicze' jest wtórne, z "tego, co stworzone'.
1. część głowy
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego części ciała, elementy i substancje składowe
Połączenia
- drobna, pociągła, podłużna, pucułowata, pulchna, pyzata, szczupła, szeroka, trójkątna, wąska; blada, ogorzała, opalona, pobladła, przybladła, rumiana, smagła, śniada, trupia, zaczerwieniona, zaróżowiona, żółtawa; brodata, zarośnięta; ładna, młoda, piękna; brzydka, dziobata, nalana, piegowata, pomarszczona, poparzona, postarzała, spocona, spuchnięta, tłusta, wychudła, wychudzona, zmęczona; inteligentna, miła, pogodna, promienna, roześmiana, rozjaśniona, uśmiechnięta, szlachetna, wyrazista; ascetyczna, smutna, surowa, zapłakana, zasępiona, zastygła, zatroskana, zbolała; chłopięca, dziecięca, kobieca, męska twarz
- twarz chłopaka, chłopca, dziecka, dziewczyny, matki, młodzieńca, starca; modelki; twarze dorosłych, dzieci, ludzi; aktorów, artystów, bohaterów, jeńców, jeźdźców, kandydatów, kolegów, liderów, najbliższych, przechodniów, przyjaciół, uczestników, więźniów, zdrajców; aniołów, świętych
- kości, mięśnie, skóra; kontur, kształt, owal, profil, zarys; kolor, wygląd, mimika; bladość, zaczerwienienie; demakijaż, makijaż, pielęgnacja; rekonstrukcja; obrażenia; grymas, skurcz twarzy
- kosmetyki, krem, maseczka do twarzy
- cios w twarz
- damy, kobiety, ludzie, mężczyźni... z twarzami pomalowanymi, przysłoniętymi, zakrytymi...
- skóra, zarost, zmarszczki; plamy, rumieńce, siniaki, wypieki; grymas (bólu), niepokój, uśmiech; kominiarka, maska na twarzy
- podobny z twarzy
- czerwony na twarzy
- twarz się komuś rozpogodziła, rozpromieniła
- przyjrzeć się/przyglądać się twarzom
- myć, nawilżać, ocierać, oczyszczać, przemyć, przetrzeć, umyć, wytrzeć; skrzywić, wykrzywić; chować, odsłonić, osłonić, przykryć, przysłonić, schować, skrywać, ukryć (w dłoniach), zakryć/zakrywać, zasłonić; odwrócić/odwracać; przyciskać, przysunąć, wtulić/wtulać; wystawić (na wiatr, do słońca, ku niebu...) twarz
- namydlona, ogolona, wygolona twarz
- odwrócić się twarzą (do ściany, do widowni...); upaść twarzą (na piasek, na schody, na ziemię...)
- przyłożyć coś; tulić do twarzy
- przyklejony, przylepiony do twarzy
- nałożyć/nakładać (kosmetyki; maseczkę, podkład, puder...); coś opada, spada na twarz; dać, dostać, uderzyć kogoś w twarz
- czuć, poczuć coś; zmienić się; coś odbiło się/odbija się na twarzy; dać, dostać po twarzy
- twarz jak księżyc w pełni
- prosto w twarz
Cytaty
|
Po głównej komnacie żurawickiego dworku przechadzał się wolnym krokiem Stanisław Orzechowski. Blada twarz zdradzała ślady licznych, bezsennych nocy [...]. źródło: NKJP: Janusz Tazbir: Ściąga z historii, Polityka, 2002-08-10 |
|
|
Wyraz twarzy, a ściślej mimika, komunikuje stany emocjonalne i postawy człowieka. źródło: NKJP: Krzysztof J. Szmidt: Elementarz twórczego życia czyli O sposobach twórczego myślenia i działania, 1997 |
|
|
Ciepłe żółcie, soczyste pomarańcze, głębokie czerwienie, to przebój tego sezonu. Podkreślą delikatnie opaloną twarz, nadając jej świeży, lekko egzotyczny, a zarazem bardzo nowoczesny wygląd. źródło: NKJP: Dzikość barw, Cosmopolitan, 2000 |
|
|
Mężczyznom podobają się kobiece twarze przypominające dziecko, czyli duże oczy, wypukłe czoło, pełne wargi. źródło: NKJP: To słodkie wcięcie w talii, Dziennik Polski, 2003-12-24 |
|
|
Jeżeli miałabym szukać fotograficznego piękna, to nie w twarzach urodziwych, regularnych, w których stwierdzono obecność piękna, potwierdzoną statystycznie, nużącą z okładek, atakującą swą oczywistością. źródło: NKJP: Krzysztof Gierałtowski: Wielka szansa, Gazeta Wyborcza - Dodatek, 1998-09-11 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | twarz |
twarze |
|
| D. | twarzy |
twarzy |
|
| C. | twarzy |
twarzom |
|
| B. | twarz |
twarze |
|
| N. | twarzą |
twarzami |
|
| Ms. | twarzy |
twarzach |
|
| W. | twarzy |
twarze |
2. charakter
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Usposobienie człowieka
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | oblicze |
Połączenia
- druga, inna, prawdziwa twarz
- dwie twarze
- odkryć, odsłaniać, pokazać, ujawniać, ukazać; zobaczyć (prawdziwą) twarz
Cytaty
|
Koncerty odsłaniają prawdziwą twarz każdego zespołu, pokazują jak prezentuje się na żywo. źródło: NKJP: K. Zalewski: Łzy szczęścia, Tygodnik Ciechanowski, 2005-07-14 |
|
|
Jeśli mówię o Rosjanach czy Rosjankach, to dlatego, że sądzę, iż moralność ma u nich dwie twarze. źródło: NKJP: Najważniejsza w człowieku jest miłość do życia, Dziennik Polski, 2000-04-08 |
|
|
Pan poseł Arkuszewski pyta, czy mamy jedną politykę zagraniczną, czy raczej politykę o dwóch twarzach - wschodniej i zachodniej. źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 03.07.1992 |
|
|
Otóż nacjonalizm nie ma dwóch odrębnych twarzy – ksenofobicznej i homofobicznej. Ma jedną twarz, w której te cechy mieszają się ze sobą, wzmacniając się wzajemnie. źródło: NKJP: Agnieszka Graff: Rykoszetem. Rzecz o płci, seksualności i narodzie, 2008 |
|
|
Realizacji doczekał się film pt. „Trzy twarze kobiety” [...]. źródło: NKJP: WładysŁaw Cybulski: Pawana na cześć smutnej księżniczki , Dziennik Polski, 2001-12-29 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | twarz |
twarze |
|
| D. | twarzy |
twarzy |
|
| C. | twarzy |
twarzom |
|
| B. | twarz |
twarze |
|
| N. | twarzą |
twarzami |
|
| Ms. | twarzy |
twarzach |
|
| W. | twarzy |
twarze |
3. osoba
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Relacje międzyludzkie określenia osób wchodzących w relacje międzyludzkie
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | osoba |
Połączenia
- nowa, obca, stara, ta sama, znana twarz
Cytaty
|
[...] nowa twarz w zarządzie Waldemar Roszkiewicz dzięki dwugłosowej przewadze został „tylko” członkiem zarządu. źródło: NKJP: M. Barwicka: SOS dla Sierpca i Nasielska, Tygodnik Ciechanowski, 2004-08-02 |
|
|
W dużym mieście każdy żyje na własny rachunek. Tam jest się tylko anonimową twarzą w tłumie. źródło: NKJP: Bieszczadzki punk , Dziennik Polski, 2002-04-13 |
|
|
Nie myśląc długo, Alina Wiśnicka wyruszyła do Wielkiej Brytanii na kurs komputerowy dla architektów. Nie myślałam o pracy w zawodzie, jako o realnej możliwości, bo nie był to dla mnie łatwy czas: ciężka praca, niepewność jutra, obce twarze wkoło [...]. źródło: NKJP: Projekty w ludzkiej skali, Dziennik Polski, 2001-11-21 |
|
|
Zajeżdżały eleganckie limuzyny, z których wysiadały znane twarze. źródło: NKJP: A. Tumialis: Humor i ojczyzna: Kolej na kolej , Tygodnik Ciechanowski, 2002-10-24 |
|
|
Będzie po pół gołąbka na twarz [...]. źródło: NKJP: Roman Bratny: Kolumbowie - rocznik 20, 1957 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | twarz |
twarze |
|
| D. | twarzy |
twarzy |
|
| C. | twarzy |
twarzom |
|
| B. | twarz |
twarze |
|
| N. | twarzą |
twarzami |
|
| Ms. | twarzy |
twarzach |
|
| W. | twarzy |
twarze |
4. dobra opinia
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego stosunki, grupy i organizacje społeczne
Połączenia
- utrata twarzy
- stracić, utracić; zachować; odzyskać, ratować twarz
- odejść, wycofać się; wybrnąć, wyjść z twarzą
Cytaty
|
Z pewnością będą tacy politycy. A nawet już są. I będą inni, nie mający zielonego pojęcia o tym, co naprawdę należy w tym kraju zrobić. Ostrzegałbym jednak każdego uczciwego człowieka przed przystępowaniem do ich grona. Lepiej przegrywać z twarzą niż wygrywać, tracąc twarz. Nie można grać jak Tymiński i pozostać Mazowieckim. źródło: NKJP: Józef Tischner: W krainie schorowanej wyobraźni, 1998 |
|
|
Dla mnie, po ostatnich wydarzeniach, zarząd Cracovii stracił twarz, pokazał, że jest nieudolny [...]. źródło: NKJP: Przeniesione mecze, Dziennik Polski, 2001-03-10 |
|
|
Jednak Izba Wojskowa Sądu Najwyższego zmieniła wyrok - rok więzienia na trzy lata w zawieszeniu. Kolejnym wrocławskim pacyfistom było łatwiej. Wszyscy już w pierwszej instancji dostawali wyroki w zawieszeniu. - Był to rodzaj kompromisu. Wojsko zachowywało twarz, a pacyfiści byli na wolności [...]. źródło: NKJP: Leszek Michno: Pacyfista do powtórki, Gazeta Wyborcz |
|
|
[...] zgodnie z azjatyckim sposobem myślenia były tylko dwie drogi – albo władca rozprawia się ze swoimi poddanymi, pozbawiając życia ich i ich rodziny, albo traci twarz i sam musi odejść. źródło: NKJP: Sprawozdanie z 81. posiedzenia Senatu RP w dniu 3 października 1996 r. |
|
|
[...] takie warunki stawiają i Unia, i NATO z USA. Rosja, zgadzając się na nie, oczywiście przegrywa politycznie, ale nie z kretesem, przy odpowiedniej rozgrywce faktami wychodzi z twarzą, jako państwo miłujące pokój. źródło: NKJP: Internet |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | twarz |
twarze |
|
| D. | twarzy |
twarzy |
|
| C. | twarzy |
twarzom |
|
| B. | twarz |
twarze |
|
| N. | twarzą |
twarzami |
|
| Ms. | twarzy |
twarzach |
|
| W. | twarzy |
twarze |
Inne uwagi
Zwykle lp