Chronologizacja
Pochodzenie
psł. *końь
1. zwierzę
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt zwierzęta domowe i hodowlane
Połączenia
- biały, czarny, gniady, kary, siwy; młody, stary; zmęczony; dorożkarski; rasowy; najlepszy, piękny, wspaniały koń; koń wierzchowy, wyścigowy; rozpędzone; spienione; spłoszone; dzikie; wojskowe konie; konie kawaleryjskie, robocze
- konie rasy jakiejś; (czystej, pełnej) krwi arabskiej
- koń w stajni; konie w galopie
- konie i bydło, konie i kozy, konie i owce, konie i świnie, konie i woły; krowy i konie
- bok, brzuch, grzbiet, grzywa, kopyta, łeb, nogi, pysk, szyja, zad; siła; chrapanie, parskanie; tętent konia; stado, tabun; zaprzęg; hodowca, miłośnik, właściciel; hodowla, stadnina koni
- podkowa, siodło, uprząż; owies, siano dla konia
- jeździec, rycerz na koniu
- koń biegnie, cwałuje, galopuje, gna, pędzi; idzie; kopnął; szarpnął; rwie; stanął dęba; rży, zarżał; parska; potrafi coś; konie ruszyły; ciągną karetę, powóz; wóz
- dosiąść; pilnować koni
- osiodłać, siodłać, zaprzęgnąć/zaprzęgać; dosiąść/dosiadać; pognać/poganiać, popędzić/popędzać, spiąć (ostrogami), ściągnąć (lejcami), trzymać za uzdę; zaciąć; prowadzić, przyprowadzić; obrócić; wstrzymać, zatrzymać, zawrócić; przywiązać; spętać; osadzić; kuć; mieć, oddać, sprzedać; zabić konia; podkuwać; pławić; napoić, poić; paść; spłoszyć; trzymać; kraść; kochać konie
- powozić; handlować końmi
- zeskoczyć, zsiąść/zsiadać; spaść z konia
- skoczyć, wsiąść, wskoczyć; cmoknąć na konia
- jechać, jeździć na koniu
- mocny, silny; zdrowy, zdrów jak koń
- harować, pracować, tyrać; rżeć, spocić się jak koń; lubić seks jak koń owies; kombinować jak koń pod górę
Cytaty
Wystraszony koń stanął dęba, a niezbyt pewnie siedzący w siodle Umer, zwalił się na ziemię z metalicznym brzękiem. źródło: NKJP: Iwona Surmik: Talizman ze złotego smoka, 2002 |
|
Chcesz być silny jak koń? Codziennie jedz owsiankę. W tym stwierdzeniu nie ma wielkiej przesady. Na Wyspach Brytyjskich, gdzie jedzenie owsianki ma wielowiekową tradycję, potrawa ta była podstawą wyżywienia ciężko pracujących górników. źródło: NKJP: Agnieszka Grzelak: Porady dla seniorów Wielki powrót owsianki, Dziennik Zachodni, 2010-09-22 |
|
Mamy gospodarstwo rolne. Tata jeszcze żywo się tym interesuje. Do 95. roku życia sam orał koniem pole. źródło: NKJP: Małgorzat aTargosz: Wiekowy człowiek, Gazeta Krakowska, 2007-01-06 |
|
Korowód otwierało dwóch jeźdźców na koniach, za nimi szedł zespół „Szałamaje”, następnie bryczką jechali starostowie dożynek [...]. źródło: NKJP: RR: Od sierpa po kombajn, Gazeta Poznańska, 2001-08-28 |
|
Spięli i zawrócili konie, momentalnie poszli w galop, w cwał, we wściekły karier, przywierając do grzyw, nagląc wierzchowce krzykiem i uderzeniami pięt. źródło: NKJP: Andrzej Sapkowski: Wieża jaskółki, 2001 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m2
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
---|---|---|---|
M. | koń |
konie |
|
D. | konia |
koni |
|
C. | koniowi |
koniom |
|
B. | konia |
konie |
|
N. | koniem |
końmi |
|
Ms. | koniu |
koniach |
|
W. | koniu |
konie |
2. w szachach
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Czas wolny gry i zabawy
Połączenia
- biały, czarny; szachowy koń
- ruch konia
- ruch koniem
- bić koniem jakąś figurę
Cytaty
Nie rozumiem sprzeczek ojca i Jurka nad rozłożoną szachownicą - gdyby cofnąć ruch koniem, a zaatakować pionem spod królowej, gdyby wieża nie stanęła tu, tylko tam, gdyby ofiarować gońca... źródło: NKJP: Ewa Nowacka: Może nie, może tak, 1995 |
|
Należy postawić na jednym z wolnych pól białego konia w ten sposób, by w możliwie najmniejszej ilości posunięć zbić nim wszystkie czarne pionki. źródło: Internet: Łamigłówki, www.magdasp.republika.pl |
|
Nie można zbić koniem atakującego gońca, ponieważ koń zasłania atak wieży. źródło: Internet: Szachy - królewska gra, www.matoszach.yoyo.pl |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m2
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
---|---|---|---|
M. | koń |
konie |
|
D. | konia |
koni |
|
C. | koniowi |
koniom |
|
B. | konia |
konie |
|
N. | koniem |
końmi |
|
Ms. | koniu |
koniach |
|
W. | koniu |
konie |
3. w gimnastyce
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Sport przedmioty związane ze sportem
Połączenia
- koń gimnastyczny
- skok przez konia
- skakać przez konia
Cytaty
W Sydney zdobył pan brązowy medal w skoku przez konia. To pana najmocniejsza konkurencja? — Zdecydowanie tak. Mam ku temu szczególne predyspozycje: silne nogi, szybkość, mocne odbicie i odwagę [...]. źródło: NKJP: Andrzej Ayzan: Nigdy nie zdradzę Śląska, Dziennik Zachodni, 2001-06-29 |
|
W skład drużyny wchodzi pięć zawodniczek. Każda musi wykonać układ obowiązkowy czyli ćwiczenia na poręczach, na równoważni, skok przez konia i ćwiczenia wolne – na macie, bez przyrządów. źródło: NKJP: ASZ: Nasze złote dziewczyny, Trybuna Śląska, 2001-11-27 |
|
Skok przez stół gimnastyczny nazywany też skokiem przez konia – jedna z konkurencji w gimnastyce sportowej, polegająca na przeskoczeniu stołu gimnastycznego (po odbiciu się od niego) z zaprezentowaniem w locie elementów gimnastycznych. źródło: Internet: Skok (gimanstyka), www.wikipedia.pl |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m2
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
---|---|---|---|
M. | koń |
konie |
|
D. | konia |
koni |
|
C. | koniowi |
koniom |
|
B. | konia |
konie |
|
N. | koniem |
końmi |
|
Ms. | koniu |
koniach |
|
W. | koniu |
konie |
4. handlujący
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Czas wolny rozrywka
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Biznes handel i usługi
Relacje znaczeniowe
synonimy: | konik |
Cytaty
Kina absolutnie nie tracą przez koni, a w pewnych sytuacjach, gdy konie kupią więcej biletów niż przyjdzie widzów, wręcz zyskują - tak więc argument o rozwoju ulubionego kina jest nietrafiony. źródło: NKJP: Internet |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m1
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
---|---|---|---|
M. | koń |
konie |
ndepr |
konie |
depr | ||
D. | konia |
koni |
|
C. | koniowi |
koniom |
|
B. | konia |
koni |
|
N. | koniem |
koniami |
|
Ms. | koniu |
koniach |
|
W. | koniu |
konie |
ndepr |
konie |
depr |