UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

dać

Chronologizacja

1270, SStp

Pochodzenie

psł. *dati

1. prezent

Definicja

spowodować, ktoś staje się właścicielem określonego przedmiotu lub może z niego korzystać

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Tradycja zwyczaje i obyczaje

Połączenia

dać prezent, upominek; dom, samochód; czekoladki, książkę, kwiaty, pierścionek
dać na pamiątkę, na imieniny, na urodziny, na rocznicę ślubu; w prezencie; z okazji (imienin, ślubu, urodzin)

Cytaty

5 marca. Wyszła gdzieś koło osiemnastej i więcej się nie pokazała. Kojarzę datę, bo piątego mam imieniny i Iza dała mi w prezencie pluszowego miśka.

źródło: NKJP: Paweł Pollak: Kanalia, 2006

Z ceną nie było kłopotu i jeszcze w grę wchodziły jakieś raty, więc matka wracała zadowolona i mówiła, że pani Feli musi podziękować i dać jej kwiaty albo bombonierkę.

źródło: NKJP: Ryszard Sługocki: Na przekór i na bakier, 2008

Mama pochodzi z arystokratycznej i bogatej rodziny. Dziadek dał moim rodzicom na dobry początek pałacyk. Gdy ojciec zarobił wystarczająco dużo, aby wybudować własny dom, wyprowadził się stamtąd.

źródło: NKJP: Mija Kabat: Kontrakt panny Brandt, 2009

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	dam	damy
2 os.	dasz	dacie
3 os.	da	dadzą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	dałem +(e)m dał	dałam +(e)m dała	dałom +(e)m dało	daliśmy +(e)śmy dali	dałyśmy +(e)śmy dały
2 os.	dałeś +(e)ś dał	dałaś +(e)ś dała	dałoś +(e)ś dało	daliście +(e)ście dali	dałyście +(e)ście dały
3 os.	dał	dała	dało	dali	dały

bezosobnik: dano

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		dajmy
2 os.	daj	dajcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	dałbym bym dał	dałabym bym dała	dałobym bym dało	dalibyśmy byśmy dali	dałybyśmy byśmy dały
2 os.	dałbyś byś dał	dałabyś byś dała	dałobyś byś dało	dalibyście byście dali	dałybyście byście dały
3 os.	dałby by dał	dałaby by dała	dałoby by dało	daliby by dali	dałyby by dały

bezosobnik: dano by

bezokolicznik: dać

imiesłów przysłówkowy uprzedni: dawszy

gerundium: danie

rodzaj gramatyczny: dk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	danie	dania
D.	dania	dań
C.	daniu	daniom
B.	danie	dania
N.	daniem	daniami
Ms.	daniu	daniach
W.	danie	dania

imiesłów przymiotnikowy bierny: dany

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	dany	dany	dany	dane	dana
D.	danego	danego	danego	danego	danej
C.	danemu	danemu	danemu	danemu	danej
B.	danego	danego	dany	dane	daną
N.	danym	danym	danym	danym	daną
Ms.	danym	danym	danym	danym	danej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	dani	dani	dane	dane
D.	danych	danych	danych	danych
C.	danym	danym	danym	danym
B.	danych	danych	danych	dane
N.	danymi	danymi	danymi	danymi
Ms.	danych	danych	danych	danych

odpowiednik aspektowy: dawać

Składnia

Rz_osobowy

dać

CO + KOMU

2. do ręki

Definicja

trzymając coś, przybliżyć rękę do innej osoby tak, aby ona mogła to wziąć do ręki

Kwalifikacja tematyczna

ATEMATYCZNY

Relacje znaczeniowe

synonimy:

podać

Cytaty

Proszę mi dać klucze, otworzę.

źródło: NKJP: Jan Grzegorczyk: Chaszcze, 2009

Musiałem zachować twarz, pojechałem do Wojewódzkiego Okręgu Wyborczego i poprosiłem o protokół komisji wyborczej. Nie chciano mi go dać do ręki, tylko pokazano z daleka.

źródło: NKJP: Krystyna Jagiełło: Dziedzice bezprawnej wolności, 2007

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	dam	damy
2 os.	dasz	dacie
3 os.	da	dadzą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	dałem +(e)m dał	dałam +(e)m dała	dałom +(e)m dało	daliśmy +(e)śmy dali	dałyśmy +(e)śmy dały
2 os.	dałeś +(e)ś dał	dałaś +(e)ś dała	dałoś +(e)ś dało	daliście +(e)ście dali	dałyście +(e)ście dały
3 os.	dał	dała	dało	dali	dały

bezosobnik: dano

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		dajmy
2 os.	daj	dajcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	dałbym bym dał	dałabym bym dała	dałobym bym dało	dalibyśmy byśmy dali	dałybyśmy byśmy dały
2 os.	dałbyś byś dał	dałabyś byś dała	dałobyś byś dało	dalibyście byście dali	dałybyście byście dały
3 os.	dałby by dał	dałaby by dała	dałoby by dało	daliby by dali	dałyby by dały

bezosobnik: dano by

bezokolicznik: dać

imiesłów przysłówkowy uprzedni: dawszy

gerundium: danie

rodzaj gramatyczny: dk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	danie	dania
D.	dania	dań
C.	daniu	daniom
B.	danie	dania
N.	daniem	daniami
Ms.	daniu	daniach
W.	danie	dania

imiesłów przymiotnikowy bierny: dany

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	dany	dany	dany	dane	dana
D.	danego	danego	danego	danego	danej
C.	danemu	danemu	danemu	danemu	danej
B.	danego	danego	dany	dane	daną
N.	danym	danym	danym	danym	daną
Ms.	danym	danym	danym	danym	danej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	dani	dani	dane	dane
D.	danych	danych	danych	danych
C.	danym	danym	danym	danym
B.	danych	danych	danych	dane
N.	danymi	danymi	danymi	danymi
Ms.	danych	danych	danych	danych

odpowiednik aspektowy: dawać

Składnia

Rz_osobowy

dać

CO + KOMU

3. adres

Definicja

spowodować, że coś staje się dostępne dla określonej osoby i może ona tego użyć zgodnie ze swoimi potrzebami

Kwalifikacja tematyczna

ATEMATYCZNY

Relacje znaczeniowe

synonimy:

podać

Połączenia

dać obiad, kolację; adres, numer telefonu, telefon; azyl, kryjówkę, schronienie; gościnę, nocleg

Cytaty

Pani profesorowa dała mi adres państwa i zobowiązała mnie przed wyjazdem z Krakowa, bym złożył państwu wizytę, jak będę w Warszawie - odezwałem się nieśmiało.

źródło: NKJP: Roman Antoszewski: Kariera na trzy karpie morskie, 2000

Powiedzieliśmy Francuzom, że jako agenda Narodów Zjednoczonych nie możemy dawać im informacji - wyjaśnił Ritter. - Ale jeśli zawrą z nami tajny pakt i dadzą nam swoje dane wywiadowcze, będziemy im dostarczać wszystko, co zbierzemy.

źródło: NKJP: Inspektorzy ONZ w Iraku, Gazeta Wyborcza, 1999-01-09

Ameryka dała schronienie, mnie i mojej rodzinie, gdy musiałem uciekać przed zemstą systemu, najbardziej zbrodniczego i perfidnego systemu XX wieku.

źródło: NKJP: Maria Nurowska: Mój przyjaciel zdrajca, 2004

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	dam	damy
2 os.	dasz	dacie
3 os.	da	dadzą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	dałem +(e)m dał	dałam +(e)m dała	dałom +(e)m dało	daliśmy +(e)śmy dali	dałyśmy +(e)śmy dały
2 os.	dałeś +(e)ś dał	dałaś +(e)ś dała	dałoś +(e)ś dało	daliście +(e)ście dali	dałyście +(e)ście dały
3 os.	dał	dała	dało	dali	dały

bezosobnik: dano

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		dajmy
2 os.	daj	dajcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	dałbym bym dał	dałabym bym dała	dałobym bym dało	dalibyśmy byśmy dali	dałybyśmy byśmy dały
2 os.	dałbyś byś dał	dałabyś byś dała	dałobyś byś dało	dalibyście byście dali	dałybyście byście dały
3 os.	dałby by dał	dałaby by dała	dałoby by dało	daliby by dali	dałyby by dały

bezosobnik: dano by

bezokolicznik: dać

imiesłów przysłówkowy uprzedni: dawszy

gerundium: danie

rodzaj gramatyczny: dk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	danie	dania
D.	dania	dań
C.	daniu	daniom
B.	danie	dania
N.	daniem	daniami
Ms.	daniu	daniach
W.	danie	dania

imiesłów przymiotnikowy bierny: dany

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	dany	dany	dany	dane	dana
D.	danego	danego	danego	danego	danej
C.	danemu	danemu	danemu	danemu	danej
B.	danego	danego	dany	dane	daną
N.	danym	danym	danym	danym	daną
Ms.	danym	danym	danym	danym	danej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	dani	dani	dane	dane
D.	danych	danych	danych	danych
C.	danym	danym	danym	danym
B.	danych	danych	danych	dane
N.	danymi	danymi	danymi	danymi
Ms.	danych	danych	danych	danych

odpowiednik aspektowy: dawać

Składnia

Rz_osobowy

dać

CO + KOMU

4. koncert

Definicja

stać się wykonawcą czynności, wyrażonej następującym rzeczownikiem

Kwalifikacja tematyczna

ATEMATYCZNY

Połączenia

dać koncert, przedstawienie, występ; pokaz, popis; dowód czegoś; błogosławieństwo, obietnicę, odpowiedź, rozkaz; gwarancję; lekcję czegoś, nauczkę, naukę; sygnał, znak

Cytaty

Ponieważ Opole jest jednak trochę zbyt małe, by zapewnić dostateczną frekwencję, w tym roku przyjęto zasadę, że każdy artysta da dwa koncerty: jeden w Opolu, drugi we Wrocławiu.

źródło: NKJP: Marek Świercz: Zabębnią aż miło, Dziennik Zachodni, 2004-10-13

Pogrążony w transie kierowca jakby się obudził. Spojrzał na Edka i dał znak, że nic nie słyszy.

źródło: NKJP: Robert Urbański; Jacek Kondracki: Operacja „Dunaj”, 2009

Kapitan Nowicki niebawem dał rozkaz do wyruszenia w dalszą drogę.

źródło: NKJP: Alfred Szklarski: Tomek wśród łowców głów, 1996

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	dam	damy
2 os.	dasz	dacie
3 os.	da	dadzą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	dałem +(e)m dał	dałam +(e)m dała	dałom +(e)m dało	daliśmy +(e)śmy dali	dałyśmy +(e)śmy dały
2 os.	dałeś +(e)ś dał	dałaś +(e)ś dała	dałoś +(e)ś dało	daliście +(e)ście dali	dałyście +(e)ście dały
3 os.	dał	dała	dało	dali	dały

bezosobnik: dano

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		dajmy
2 os.	daj	dajcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	dałbym bym dał	dałabym bym dała	dałobym bym dało	dalibyśmy byśmy dali	dałybyśmy byśmy dały
2 os.	dałbyś byś dał	dałabyś byś dała	dałobyś byś dało	dalibyście byście dali	dałybyście byście dały
3 os.	dałby by dał	dałaby by dała	dałoby by dało	daliby by dali	dałyby by dały

bezosobnik: dano by

bezokolicznik: dać

imiesłów przysłówkowy uprzedni: dawszy

gerundium: danie

rodzaj gramatyczny: dk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	danie	dania
D.	dania	dań
C.	daniu	daniom
B.	danie	dania
N.	daniem	daniami
Ms.	daniu	daniach
W.	danie	dania

imiesłów przymiotnikowy bierny: dany

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	dany	dany	dany	dane	dana
D.	danego	danego	danego	danego	danej
C.	danemu	danemu	danemu	danemu	danej
B.	danego	danego	dany	dane	daną
N.	danym	danym	danym	danym	daną
Ms.	danym	danym	danym	danym	danej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	dani	dani	dane	dane
D.	danych	danych	danych	danych
C.	danym	danym	danym	danym
B.	danych	danych	danych	dane
N.	danymi	danymi	danymi	danymi
Ms.	danych	danych	danych	danych

odpowiednik aspektowy: dawać

Składnia

Rz_osobowy

dać

5. korzyści

Definicja

spowodować, że powstaje coś, co jest korzystne lub przydatne dla innych ludzi

Kwalifikacja tematyczna

ATEMATYCZNY

Połączenia

dać korzyść, rezultat, wynik, sukces; pieniądze, zysk; sławę; początek; oparcie; wsparcie, wolność
dać (bardzo) dużo, niewiele

Cytaty

	Chcemy skrócić okres amortyzacji i zmniejszyć liczbę stawek amortyzacyjnych, co da rezultat identyczny, jak zmniejszenie podatków. źródło: NKJP: Joanna Solska, Paweł Tarnowski; Miód z octem, Polityka, 2002-02-02
	Fundusze agresywnego inwestowania przyniosły w ciągu ostatniego roku zyski od 16 procent do nawet 50 procent. Fundusze stabilnego wzrostu za ten sam okres dały zysk od 12 do 34 procent. źródło: NKJP: Krzysztof Zając: Piąty filar ubezpieczeń, Express Ilustrowany, 2003-08-11
	Zamiast obiecywanej od dawna szerokiej akcji wyjaśniania społeczeństwu, co nam da wejście do zjednoczonej Europy, zamiast uczciwego przedstawiania związanych z tym problemów, słyszymy deklarację głównego negocjatora, Jana Kułakowskiego, oświadczającego, że będzie jeździł po kraju i przekonywał Polaków do unii. źródło: NKJP: Jan Krzysztof Bielecki: Bitwa o pamięć, Wprost, numer 28/11 1999
	Rzeczywiście był to człowiek kompletnie samotny, w dawnych urzędach austriackich do szczętu wysuszony, życie dało mu dużo, wszystko nawet, oprócz ciepła [...] źródło: NKJP: Jarosław Iwaszkiewicz: Brzezina i inne opowiadania, 2006
	Chcesz do niego zadzwonić i spytać wprost? - Nie, chyba nie. Zresztą, to by nic nie dało. Przecież jeśliby zaprzeczył, to co? Po prostu mu uwierzymy? źródło: NKJP: Piotr Krawczyk, Plamka światła, 1997

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	dam	damy
2 os.	dasz	dacie
3 os.	da	dadzą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	dałem +(e)m dał	dałam +(e)m dała	dałom +(e)m dało	daliśmy +(e)śmy dali	dałyśmy +(e)śmy dały
2 os.	dałeś +(e)ś dał	dałaś +(e)ś dała	dałoś +(e)ś dało	daliście +(e)ście dali	dałyście +(e)ście dały
3 os.	dał	dała	dało	dali	dały

bezosobnik: dano

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		dajmy
2 os.	daj	dajcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	dałbym bym dał	dałabym bym dała	dałobym bym dało	dalibyśmy byśmy dali	dałybyśmy byśmy dały
2 os.	dałbyś byś dał	dałabyś byś dała	dałobyś byś dało	dalibyście byście dali	dałybyście byście dały
3 os.	dałby by dał	dałaby by dała	dałoby by dało	daliby by dali	dałyby by dały

bezosobnik: dano by

bezokolicznik: dać

imiesłów przysłówkowy uprzedni: dawszy

gerundium: danie

rodzaj gramatyczny: dk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	danie	dania
D.	dania	dań
C.	daniu	daniom
B.	danie	dania
N.	daniem	daniami
Ms.	daniu	daniach
W.	danie	dania

imiesłów przymiotnikowy bierny: dany

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	dany	dany	dany	dane	dana
D.	danego	danego	danego	danego	danej
C.	danemu	danemu	danemu	danemu	danej
B.	danego	danego	dany	dane	daną
N.	danym	danym	danym	danym	daną
Ms.	danym	danym	danym	danym	danej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	dani	dani	dane	dane
D.	danych	danych	danych	danych
C.	danym	danym	danym	danym
B.	danych	danych	danych	dane
N.	danymi	danymi	danymi	danymi
Ms.	danych	danych	danych	danych

odpowiednik aspektowy: dawać

Składnia

dać

CO + (KOMU)

6. ubrania do szafy

Definicja

umieścić coś w określonym miejscu

Kwalifikacja tematyczna

ATEMATYCZNY

Relacje znaczeniowe

	synonimy:	podziać
	hiperonimy:	umieścić

Połączenia

dać (ubrania) do szafy, (talerze, naczynia) do zmywarki; (sól) do zupy
dać (książki) na półkę

Cytaty

A od połowy XX w. podkreśla się bardzo wyraźnie - że trzeba być przygotowanym do pełnienia roli rodzicielskiej. Świadczy o tym ogromna liczba rozmaitych poradników: jak z dzieckiem rozmawiać, jakie zabawki mu kupować, jak je karmić, jaką mu dać poduszkę pod głowę, żeby nie miało złego zgryzu.

źródło: NKJP: Ewa Winnicka: Po co mamy dzieci, Polityka, 2009-05-30

Ziemniaki utrzeć na drobnej tarce. Zlać płyn. Dać łyżeczkę soli i tyle mąki, by papka stała się półgęsta (w tej konsystencji cały sekret).

źródło: NKJP: Joanna Szczęsna: Jeżycjada czyli świat według Musierowicz, Gazeta Wyborcza, 1999-05-22

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	dam	damy
2 os.	dasz	dacie
3 os.	da	dadzą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	dałem +(e)m dał	dałam +(e)m dała	dałom +(e)m dało	daliśmy +(e)śmy dali	dałyśmy +(e)śmy dały
2 os.	dałeś +(e)ś dał	dałaś +(e)ś dała	dałoś +(e)ś dało	daliście +(e)ście dali	dałyście +(e)ście dały
3 os.	dał	dała	dało	dali	dały

bezosobnik: dano

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		dajmy
2 os.	daj	dajcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	dałbym bym dał	dałabym bym dała	dałobym bym dało	dalibyśmy byśmy dali	dałybyśmy byśmy dały
2 os.	dałbyś byś dał	dałabyś byś dała	dałobyś byś dało	dalibyście byście dali	dałybyście byście dały
3 os.	dałby by dał	dałaby by dała	dałoby by dało	daliby by dali	dałyby by dały

bezosobnik: dano by

bezokolicznik: dać

imiesłów przysłówkowy uprzedni: dawszy

gerundium: danie

rodzaj gramatyczny: dk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	danie	dania
D.	dania	dań
C.	daniu	daniom
B.	danie	dania
N.	daniem	daniami
Ms.	daniu	daniach
W.	danie	dania

imiesłów przymiotnikowy bierny: dany

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	dany	dany	dany	dane	dana
D.	danego	danego	danego	danego	danej
C.	danemu	danemu	danemu	danemu	danej
B.	danego	danego	dany	dane	daną
N.	danym	danym	danym	danym	daną
Ms.	danym	danym	danym	danym	danej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	dani	dani	dane	dane
D.	danych	danych	danych	danych
C.	danym	danym	danym	danym
B.	danych	danych	danych	dane
N.	danymi	danymi	danymi	danymi
Ms.	danych	danych	danych	danych

odpowiednik aspektowy: dawać

Składnia

Rz_osobowy

dać

CO + DOKĄD

7. dużo pieniędzy

Definicja

pot.

zapłacić określoną sumę pieniędzy

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Finanse czynności, przedmioty związane z pieniędzmi

Połączenia

dać sto, dwieście złotych, tysiąc, milion; kupę (forsy, pieniędzy, szmalu)
dać na kościół, na szkołę, na remont czegoś; na fundusz jakiś, na fundację jakąś; na mszę, na tacę; na wypominki, na zapowiedzi
dać ileś złotych za samochód, za sukienkę, za torebkę

Cytaty

Cena body, czyli aparatu bez obiektywu, w poszczególnych e-sklepach różni się znacznie. Najtaniej można go kupić za niecałe 3200zł, w najdroższym sklepie zaś musiałbym dać za niego osiem stów więcej

źródło: NKJP: Bez porównania drożej: Dlaczego?, 2009-09-08

Kwarta gorzałki w ten czas kosztowała czterdzieści złotych, mysz po złotówce kupowali, za kota trzeba było dać osiem złotych, za psa – piętnaście złotych, a tego było trudno dostać.

źródło: NKJP: Marcin Pielesz: Skutki niewłaściwej diety, Esensja, 2009-05-11

Liga żużlowa to wielkie pieniądze, ale żaden z klubów, mimo licznych apeli prasowych i telewizyjnych, nie chce dać kilku milionów na rehabilitację byłego zawodnika tarnowskiej „Unii” Bogusława Nowaka, który stracił na torze zdrowie.

źródło: NKJP: Piotr Czostkiewicz: Mistrza świata drogo kupię, Gazeta Wyborcza, 1992-05-06

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	dam	damy
2 os.	dasz	dacie
3 os.	da	dadzą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	dałem +(e)m dał	dałam +(e)m dała	dałom +(e)m dało	daliśmy +(e)śmy dali	dałyśmy +(e)śmy dały
2 os.	dałeś +(e)ś dał	dałaś +(e)ś dała	dałoś +(e)ś dało	daliście +(e)ście dali	dałyście +(e)ście dały
3 os.	dał	dała	dało	dali	dały

bezosobnik: dano

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		dajmy
2 os.	daj	dajcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	dałbym bym dał	dałabym bym dała	dałobym bym dało	dalibyśmy byśmy dali	dałybyśmy byśmy dały
2 os.	dałbyś byś dał	dałabyś byś dała	dałobyś byś dało	dalibyście byście dali	dałybyście byście dały
3 os.	dałby by dał	dałaby by dała	dałoby by dało	daliby by dali	dałyby by dały

bezosobnik: dano by

bezokolicznik: dać

imiesłów przysłówkowy uprzedni: dawszy

gerundium: danie

rodzaj gramatyczny: dk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	danie	dania
D.	dania	dań
C.	daniu	daniom
B.	danie	dania
N.	daniem	daniami
Ms.	daniu	daniach
W.	danie	dania

imiesłów przymiotnikowy bierny: dany

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	dany	dany	dany	dane	dana
D.	danego	danego	danego	danego	danej
C.	danemu	danemu	danemu	danemu	danej
B.	danego	danego	dany	dane	daną
N.	danym	danym	danym	danym	daną
Ms.	danym	danym	danym	danym	danej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	dani	dani	dane	dane
D.	danych	danych	danych	danych
C.	danym	danym	danym	danym
B.	danych	danych	danych	dane
N.	danymi	danymi	danymi	danymi
Ms.	danych	danych	danych	danych

odpowiednik aspektowy: dawać

Składnia

Rz_osobowy	+	dać	+	CO + za CO
Rz_osobowy	+	dać	+	(CO) + na CO

8. bieliznę do prania

Definicja

spowodować, że dana rzecz znajdzie się w określonym miejscu, w którym będzie w stosunku do niej wykonana czynność wskazana lub zasygnalizowana następującym rzeczownikiem

Kwalifikacja tematyczna

ATEMATYCZNY

Połączenia

dać (bieliznę) do pralni, do prania; dö czyszczenia, do renowacji; (buty) do podzelowania, do szewca, (radio, telefon, telewizor) do naprawy, samochód do przeglądu; do warsztatu

Cytaty

Na przykład zabrudziłaś sobie nową sukienkę i albo będziesz z tego powodu nieszczęśliwa, albo pomyślisz: dam sukienkę do pralni i plama zniknie. A jeśli nie zniknie? - spytałam.

źródło: NKJP: Maria Nurowska: Sprawa Niny S., 2009

A skąd wiedział, że będzie pasowała [obrączka] na jej palec? Nie na ten, to na ten, będzie pasowała. Niech przymierzy. Za duża? Da się potem do złotnika, zmniejszy. Za mała? Na razie na ten mniejszy założy. Da się potem do złotnika, powiększy.

źródło: NKJP: Wiesław Myśliwski: Traktat o łuskaniu fasoli, 2007

Franz zabrał też radio, tłumacząc, że chyba się popsuło i trzeba dać do naprawy.

źródło: NKJP: Mija Kabat: Kontrakt panny Brandt, 2009

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	dam	damy
2 os.	dasz	dacie
3 os.	da	dadzą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	dałem +(e)m dał	dałam +(e)m dała	dałom +(e)m dało	daliśmy +(e)śmy dali	dałyśmy +(e)śmy dały
2 os.	dałeś +(e)ś dał	dałaś +(e)ś dała	dałoś +(e)ś dało	daliście +(e)ście dali	dałyście +(e)ście dały
3 os.	dał	dała	dało	dali	dały

bezosobnik: dano

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		dajmy
2 os.	daj	dajcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	dałbym bym dał	dałabym bym dała	dałobym bym dało	dalibyśmy byśmy dali	dałybyśmy byśmy dały
2 os.	dałbyś byś dał	dałabyś byś dała	dałobyś byś dało	dalibyście byście dali	dałybyście byście dały
3 os.	dałby by dał	dałaby by dała	dałoby by dało	daliby by dali	dałyby by dały

bezosobnik: dano by

bezokolicznik: dać

imiesłów przysłówkowy uprzedni: dawszy

gerundium: danie

rodzaj gramatyczny: dk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	danie	dania
D.	dania	dań
C.	daniu	daniom
B.	danie	dania
N.	daniem	daniami
Ms.	daniu	daniach
W.	danie	dania

imiesłów przymiotnikowy bierny: dany

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	dany	dany	dany	dane	dana
D.	danego	danego	danego	danego	danej
C.	danemu	danemu	danemu	danemu	danej
B.	danego	danego	dany	dane	daną
N.	danym	danym	danym	danym	daną
Ms.	danym	danym	danym	danym	danej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	dani	dani	dane	dane
D.	danych	danych	danych	danych
C.	danym	danym	danym	danym
B.	danych	danych	danych	dane
N.	danymi	danymi	danymi	danymi
Ms.	danych	danych	danych	danych

odpowiednik aspektowy: dawać

Składnia

Rz_osobowy	+	dać	+	CO + DOKĄD
Rz_osobowy	+	dać	+	CO + do KOGO/CZEGO

9. dziecko do szkoły

Definicja

zdecydować, że określona osoba znajdzie się w określonym miejscu i będzie tam uczestniczyć w czynnościach, jakie się zwyczajowo w tym miejscu wykonuje

Kwalifikacja tematyczna

ATEMATYCZNY

Połączenia

dać (dziecko) do przedszkola, do szkoły

Cytaty

Moja kuzynka dała synka do przedszkola, dzieciak ciągle choruje, o co wszyscy mają do niej pretensje (!), bo przecież mógłby siedzieć w domu z babcią...

źródło: NKJP: Internet

Jurek podszedł teraz do Rodaka i bąknął nieśmiało: - Ja bym chciał być u pana podręcznym, jak mnie majster da do warsztatu. Bo ja przyjdę pierwszy na warsztat.

źródło: NKJP: Bohdan Czeszko: Pokolenie, 1951

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	dam	damy
2 os.	dasz	dacie
3 os.	da	dadzą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	dałem +(e)m dał	dałam +(e)m dała	dałom +(e)m dało	daliśmy +(e)śmy dali	dałyśmy +(e)śmy dały
2 os.	dałeś +(e)ś dał	dałaś +(e)ś dała	dałoś +(e)ś dało	daliście +(e)ście dali	dałyście +(e)ście dały
3 os.	dał	dała	dało	dali	dały

bezosobnik: dano

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		dajmy
2 os.	daj	dajcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	dałbym bym dał	dałabym bym dała	dałobym bym dało	dalibyśmy byśmy dali	dałybyśmy byśmy dały
2 os.	dałbyś byś dał	dałabyś byś dała	dałobyś byś dało	dalibyście byście dali	dałybyście byście dały
3 os.	dałby by dał	dałaby by dała	dałoby by dało	daliby by dali	dałyby by dały

bezosobnik: dano by

bezokolicznik: dać

imiesłów przysłówkowy uprzedni: dawszy

gerundium: danie

rodzaj gramatyczny: dk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	danie	dania
D.	dania	dań
C.	daniu	daniom
B.	danie	dania
N.	daniem	daniami
Ms.	daniu	daniach
W.	danie	dania

imiesłów przymiotnikowy bierny: dany

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	dany	dany	dany	dane	dana
D.	danego	danego	danego	danego	danej
C.	danemu	danemu	danemu	danemu	danej
B.	danego	danego	dany	dane	daną
N.	danym	danym	danym	danym	daną
Ms.	danym	danym	danym	danym	danej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	dani	dani	dane	dane
D.	danych	danych	danych	danych
C.	danym	danym	danym	danym
B.	danych	danych	danych	dane
N.	danymi	danymi	danymi	danymi
Ms.	danych	danych	danych	danych

odpowiednik aspektowy: dawać

Składnia

Rz_osobowy

dać

KOGO + DOKĄD

10. towar w sklepie

Definicja

pot.

sprzedać

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Biznes handel i usługi

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Finanse czynności, przedmioty związane z pieniędzmi

Połączenia

dać (nieświeży, wybrakowany) towar
dać na kredyt

Cytaty

Bez słowa zarekwirowali sprzęt i zanieśli go do tego samego sklepu, gdzie usiłowali robić zakupy na kredyt. Tym razem do transakcji doszło; za kolorowy telewizor wart 650 złotych ekspedientka dała im dwie butelki wódki.

źródło: NKJP: Odprowadzić ofiarę, Dzienik Zachodni, 2002-03-12

Stoisko monopolowe w SAM-ie. Typowo sobotni tłok alkoholowy. Nawet nie spostrzegliśmy, jak Leon kupił ćwiartkę Żytniej. - Sprzedawczyni dała bez pytania - wzruszył ramionami.

źródło: NKJP: Robert Rybarczyk: Rajd dwóch 15-latków po warszawskich sklepach monopolowych i pubach, Gazeta Wyborcza, 1996-04-16

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	dam	damy
2 os.	dasz	dacie
3 os.	da	dadzą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	dałem +(e)m dał	dałam +(e)m dała	dałom +(e)m dało	daliśmy +(e)śmy dali	dałyśmy +(e)śmy dały
2 os.	dałeś +(e)ś dał	dałaś +(e)ś dała	dałoś +(e)ś dało	daliście +(e)ście dali	dałyście +(e)ście dały
3 os.	dał	dała	dało	dali	dały

bezosobnik: dano

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		dajmy
2 os.	daj	dajcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	dałbym bym dał	dałabym bym dała	dałobym bym dało	dalibyśmy byśmy dali	dałybyśmy byśmy dały
2 os.	dałbyś byś dał	dałabyś byś dała	dałobyś byś dało	dalibyście byście dali	dałybyście byście dały
3 os.	dałby by dał	dałaby by dała	dałoby by dało	daliby by dali	dałyby by dały

bezosobnik: dano by

bezokolicznik: dać

imiesłów przysłówkowy uprzedni: dawszy

gerundium: danie

rodzaj gramatyczny: dk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	danie	dania
D.	dania	dań
C.	daniu	daniom
B.	danie	dania
N.	daniem	daniami
Ms.	daniu	daniach
W.	danie	dania

imiesłów przymiotnikowy bierny: dany

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	dany	dany	dany	dane	dana
D.	danego	danego	danego	danego	danej
C.	danemu	danemu	danemu	danemu	danej
B.	danego	danego	dany	dane	daną
N.	danym	danym	danym	danym	daną
Ms.	danym	danym	danym	danym	danej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	dani	dani	dane	dane
D.	danych	danych	danych	danych
C.	danym	danym	danym	danym
B.	danych	danych	danych	dane
N.	danymi	danymi	danymi	danymi
Ms.	danych	danych	danych	danych

odpowiednik aspektowy: dawać

Składnia

Rz_osobowy

dać

CO + KOMU

11. mandat

Definicja

mając odpowiednie uprawnienia, spowodować określony stan faktyczny i prawny, dotyczący konkretnej osoby lub grupy osób

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Prawo i łamanie prawa policja i inne służby mundurowe

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Prawo i łamanie prawa sąd

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Funkcjonowanie państwa urzędy i ich funkcjonowanie

Połączenia

dać mandat; grzywnę, wyrok, karę; ślub, rozwód; upomnienie, (żółtą, czerwoną) kartkę; awans, nagrodę, naganę, podwyżkę, posadę, stanowisko, wypowiedzenie, wymówienie; pierwszą, drugą grupę inwalidzką; ocenę jakąś; imię, nazwisko, przezwisko

Cytaty

Przecież nie zostanie oskarżona o morderstwo, tylko w najgorszym razie o przekroczenie granic obrony koniecznej. Omal nie stała się ofiarą gwałtu i chyba sam nie wierzysz, że jakikolwiek sędzia da jej wyrok bez zawieszenia.

źródło: NKJP: Michał Bielecki: Siostra Komandosa, 1997

Sędzia zdążył jeszcze dać drugą żółtą kartkę Francesco Tottiemu, tak że Roma schodziła do szatni w dziewiątkę.

źródło: NKJP: Piłka nożna. Puchar UEFA, Gazeta Wyborcza, 1999-03-18

W związku z tą sprawą zostałyśmy zwolnione. Zgodnie z prawem, bo wyczerpałyśmy limit zasiłku chorobowego i dano nam wypowiedzenie.

źródło: NKJP: Romana Brzezińska, Gazeta Poznańska, 2001-08-07

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	dam	damy
2 os.	dasz	dacie
3 os.	da	dadzą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	dałem +(e)m dał	dałam +(e)m dała	dałom +(e)m dało	daliśmy +(e)śmy dali	dałyśmy +(e)śmy dały
2 os.	dałeś +(e)ś dał	dałaś +(e)ś dała	dałoś +(e)ś dało	daliście +(e)ście dali	dałyście +(e)ście dały
3 os.	dał	dała	dało	dali	dały

bezosobnik: dano

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		dajmy
2 os.	daj	dajcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	dałbym bym dał	dałabym bym dała	dałobym bym dało	dalibyśmy byśmy dali	dałybyśmy byśmy dały
2 os.	dałbyś byś dał	dałabyś byś dała	dałobyś byś dało	dalibyście byście dali	dałybyście byście dały
3 os.	dałby by dał	dałaby by dała	dałoby by dało	daliby by dali	dałyby by dały

bezosobnik: dano by

bezokolicznik: dać

imiesłów przysłówkowy uprzedni: dawszy

gerundium: danie

rodzaj gramatyczny: dk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	danie	dania
D.	dania	dań
C.	daniu	daniom
B.	danie	dania
N.	daniem	daniami
Ms.	daniu	daniach
W.	danie	dania

imiesłów przymiotnikowy bierny: dany

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	dany	dany	dany	dane	dana
D.	danego	danego	danego	danego	danej
C.	danemu	danemu	danemu	danemu	danej
B.	danego	danego	dany	dane	daną
N.	danym	danym	danym	danym	daną
Ms.	danym	danym	danym	danym	danej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	dani	dani	dane	dane
D.	danych	danych	danych	danych
C.	danym	danym	danym	danym
B.	danych	danych	danych	dane
N.	danymi	danymi	danymi	danymi
Ms.	danych	danych	danych	danych

odpowiednik aspektowy: dawać

Składnia

Rz_osobowy

dać

CO + KOMU

12. w pysk

Definicja

pot.

uderzyć kogoś

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego zachowania i wyrażenia nieakceptowane społecznie

Połączenia

dać komuś kijem, pięścią, ręką
dać po gębie, po mordzie, po pysku; po głowie, po plecach
dać w łeb, w twarz, w pysk

Cytaty

Taka afera to chyba ostatnio w Krakowie była przed wojną – fryzjer układając mi włosy nie kryje podniecenia. – Proszę sobie wyobrazić, że pewien szacowny profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego dał w mordę znanemu pisarzowi.

źródło: NKJP: O krewkim profesorze, jego żonie i przewrażliwionym pisarzu, Gazeta Krakowska, 2006-11-03

Obecnie niektórzy studenci twierdzą, że zdarzają się nawet przypadki podania celowo błędnej informacji koledze proszącemu o pomoc na egzaminie. Tego typu przypadki miały ponoć miejsce na wydziale prawa. - Takiemu to bym chyba dał po pysku - oburza się Leszek, student Politechniki Łódzkiej

źródło: NKJP: Łukasz Wichłacz: Egoizm czy walka o swoje?, Dziennik Łódzki, 2004-06-24

Uśmiechnął się znowu, przypominając sobie zabawny fragment instrukcji dla żandarmerii z czasów wielkiego cara, który pokazywał mu kiedyś Przyjemski. Zalecała ona dać świadkowi pałką po łbie (świadkowi, bynajmniej nie oskarżonemu) od razu, jak tylko wejdzie, jeszcze przed rozpoczęciem zeznań.

źródło: NKJP: Mirosław M. Bujko: Wyspy szerszenia, 2008

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	dam	damy
2 os.	dasz	dacie
3 os.	da	dadzą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	dałem +(e)m dał	dałam +(e)m dała	dałom +(e)m dało	daliśmy +(e)śmy dali	dałyśmy +(e)śmy dały
2 os.	dałeś +(e)ś dał	dałaś +(e)ś dała	dałoś +(e)ś dało	daliście +(e)ście dali	dałyście +(e)ście dały
3 os.	dał	dała	dało	dali	dały

bezosobnik: dano

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		dajmy
2 os.	daj	dajcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	dałbym bym dał	dałabym bym dała	dałobym bym dało	dalibyśmy byśmy dali	dałybyśmy byśmy dały
2 os.	dałbyś byś dał	dałabyś byś dała	dałobyś byś dało	dalibyście byście dali	dałybyście byście dały
3 os.	dałby by dał	dałaby by dała	dałoby by dało	daliby by dali	dałyby by dały

bezosobnik: dano by

bezokolicznik: dać

imiesłów przysłówkowy uprzedni: dawszy

gerundium: danie

rodzaj gramatyczny: dk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	danie	dania
D.	dania	dań
C.	daniu	daniom
B.	danie	dania
N.	daniem	daniami
Ms.	daniu	daniach
W.	danie	dania

odpowiednik aspektowy: dawać

Składnia

Rz_osobowy

dać

KOMU + po CZYM | w CO + (CZYM)

13. środek nasenny

Definicja

zastosować wobec innej osoby określoną substancję jako środek leczniczy lub w inny sposób wpływający na działanie organizmu

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Choroby i ich leczenie leki i sposoby leczenia, zabiegi, sprzęty medyczne

Połączenia

dać komuś antybiotyk, syrop, witaminy; środek nasenny; coś na (gorączkę, kaszel, obniżenie ciśnienia, przeczyszczenie...)

Cytaty

- Nie wiem, czy ją zabiłam. - Najgorsze już powiedziała, szło jej teraz lżej. - Dali mi narkotyk, byłam półprzytomna.

źródło: NKJP: Artur Baniewicz: Afrykanka, 2005

Tylko od doświadczenia lekarza zależy czy uda mu się właściwie określić przyczynę choroby i dać odpowiedni lek np. antybiotyk

źródło: NKJP: Pediatra radzi, EKO-U Nas, numer 15/16 (26/27), 2002

Adamczewski domyślił się, co się dzieje, i kazał ojcu zaczekać. Przyjechał bardzo szybko ze swoim przyjacielem, psychiatrą, który natychmiast dał ojcu środek uspokajający i umiejętnie się nim zajął.

źródło: NKJP: Henryk Grynberg: Drohobycz, Drohobycz, 1997

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	dam	damy
2 os.	dasz	dacie
3 os.	da	dadzą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	dałem +(e)m dał	dałam +(e)m dała	dałom +(e)m dało	daliśmy +(e)śmy dali	dałyśmy +(e)śmy dały
2 os.	dałeś +(e)ś dał	dałaś +(e)ś dała	dałoś +(e)ś dało	daliście +(e)ście dali	dałyście +(e)ście dały
3 os.	dał	dała	dało	dali	dały

bezosobnik: dano

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		dajmy
2 os.	daj	dajcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	dałbym bym dał	dałabym bym dała	dałobym bym dało	dalibyśmy byśmy dali	dałybyśmy byśmy dały
2 os.	dałbyś byś dał	dałabyś byś dała	dałobyś byś dało	dalibyście byście dali	dałybyście byście dały
3 os.	dałby by dał	dałaby by dała	dałoby by dało	daliby by dali	dałyby by dały

bezosobnik: dano by

bezokolicznik: dać

imiesłów przysłówkowy uprzedni: dawszy

gerundium: danie

rodzaj gramatyczny: dk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	danie	dania
D.	dania	dań
C.	daniu	daniom
B.	danie	dania
N.	daniem	daniami
Ms.	daniu	daniach
W.	danie	dania

imiesłów przymiotnikowy bierny: dany

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	dany	dany	dany	dane	dana
D.	danego	danego	danego	danego	danej
C.	danemu	danemu	danemu	danemu	danej
B.	danego	danego	dany	dane	daną
N.	danym	danym	danym	danym	daną
Ms.	danym	danym	danym	danym	danej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	dani	dani	dane	dane
D.	danych	danych	danych	danych
C.	danym	danym	danym	danym
B.	danych	danych	danych	dane
N.	danymi	danymi	danymi	danymi
Ms.	danych	danych	danych	danych

odpowiednik aspektowy: dawać

Składnia

Rz_osobowy

dać

CO + KOMU

14. dziecku pobiegać

Definicja

pozwolić, żeby jakaś osoba wykonała czynność wskazaną sąsiadującym bezokolicznikiem

Kwalifikacja tematyczna

ATEMATYCZNY

Relacje znaczeniowe

synonimy:

pozwolić

Połączenia

dać powiedzieć, wejść; (dziecku) bawić się; zarobić
dać się oszukać; pocałować

Cytaty

Jeśli od razu wybuchną oklaski i publiczność nie da mi mówić, będę - o tak, będę stał i patrzył z lekkim uśmiechem na ustach

źródło: NKJP:Jerzy Krzysztoń: Obłęd, 1983

Rothkopf przekonuje, że wystarczy dać ludziom tworzyć i nie przeszkadzać im w tym, a jeśli pomagać, to inteligentnie, a wówczas ożyje tradycyjny duch amerykańskiej zdolności do współdziałania.

źródło: NKJP: Edwin Bendyk: Zatruta studnia. Rzecz o władzy i wolności, 2002

Wychowawczyni martwi się jednak, czy sąsiedzi będą dość wyrozumiali, bo normalnie skarżą się na hałasy. Jednak z okazji Dnia Dziecka powinni przymknąć oko i dać dzieciom nacieszyć się zabawą

źródło: NKJP: Magdalena Kaczor: Radości i zabawy!, Trybuna Śląska, 2001-06-01

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	dam	damy
2 os.	dasz	dacie
3 os.	da	dadzą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	dałem +(e)m dał	dałam +(e)m dała	dałom +(e)m dało	daliśmy +(e)śmy dali	dałyśmy +(e)śmy dały
2 os.	dałeś +(e)ś dał	dałaś +(e)ś dała	dałoś +(e)ś dało	daliście +(e)ście dali	dałyście +(e)ście dały
3 os.	dał	dała	dało	dali	dały

bezosobnik: dano

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		dajmy
2 os.	daj	dajcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	dałbym bym dał	dałabym bym dała	dałobym bym dało	dalibyśmy byśmy dali	dałybyśmy byśmy dały
2 os.	dałbyś byś dał	dałabyś byś dała	dałobyś byś dało	dalibyście byście dali	dałybyście byście dały
3 os.	dałby by dał	dałaby by dała	dałoby by dało	daliby by dali	dałyby by dały

bezosobnik: dano by

bezokolicznik: dać

imiesłów przysłówkowy uprzedni: dawszy

gerundium: danie

rodzaj gramatyczny: dk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	danie	dania
D.	dania	dań
C.	daniu	daniom
B.	danie	dania
N.	daniem	daniami
Ms.	daniu	daniach
W.	danie	dania

odpowiednik aspektowy: dawać

Składnia

Rz_żywotny

dać

KOMU + BEZOKOLICZNIK

15. w lewo

Definicja

pot.

spowodować, że kierowany pojazd lub urządzenie zaczyna zmieniać położenie w określonym kierunku

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii ruch i spoczynek

CZŁOWIEK I TECHNIKA Urządzenia i maszyny funkcjonowanie urządzeń i maszyn

Połączenia

dać kilka metrów (do przodu, do tyłu)
dać do przodu, do tyłu
dać w przód, w tył; w prawo, w lewo

Cytaty

Wspinaczka zaczęła się za St. Vinzenz i tutaj pierwszy raz skręciłem w złą stronę. Za Winklem (przysięgam, taka tablica stała przy szosie - Winkl) dałem w lewo, wpadłem w poślizg, zadziałał ABS, wyrównałem i prułem dalej 70-ką, nie wiedząc, że coraz bardziej oddalam się od Hochalpenstrasse.

źródło: NKJP: Maciej Pinkwart: Dziewczyna z Ipanemy, 2003

Mamy tu cztery dźwigi - mówi szwedzki monter. - Dwoma operują Polacy, dwoma Szwedzi. Tylko te drugie przez cały czas się psują. Co chce przez to powiedzieć? - Ze statystycznego punktu widzenia to trochę dziwne, nie sądzisz? (Trzeba dać dźwignię maksymalnie na skręt i jednocześnie nacisnąć hamulec. Wtedy wysiadają bezpieczniki i dzwoni się po mechanika...

źródło: NKJP: Maciej Zaremba: Polski hydraulik i inne opowieści ze Szwecji, 2008

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	dam	damy
2 os.	dasz	dacie
3 os.	da	dadzą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	dałem +(e)m dał	dałam +(e)m dała	dałom +(e)m dało	daliśmy +(e)śmy dali	dałyśmy +(e)śmy dały
2 os.	dałeś +(e)ś dał	dałaś +(e)ś dała	dałoś +(e)ś dało	daliście +(e)ście dali	dałyście +(e)ście dały
3 os.	dał	dała	dało	dali	dały

bezosobnik: dano

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		dajmy
2 os.	daj	dajcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	dałbym bym dał	dałabym bym dała	dałobym bym dało	dalibyśmy byśmy dali	dałybyśmy byśmy dały
2 os.	dałbyś byś dał	dałabyś byś dała	dałobyś byś dało	dalibyście byście dali	dałybyście byście dały
3 os.	dałby by dał	dałaby by dała	dałoby by dało	daliby by dali	dałyby by dały

bezosobnik: dano by

bezokolicznik: dać

imiesłów przysłówkowy uprzedni: dawszy

gerundium: danie

rodzaj gramatyczny: dk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	danie	dania
D.	dania	dań
C.	daniu	daniom
B.	danie	dania
N.	daniem	daniami
Ms.	daniu	daniach
W.	danie	dania

odpowiednik aspektowy: dawać

Składnia

Rz_osobowy

dać

DOKĄD

16. mężczyźnie

Definicja

pot.

(będąc kobietą), z własnej woli odbyć stosunek seksualny z mężczyzną

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego seksualność

Cytaty

Patrzył na posągową małżonkę Maurycego, [...] o której mawiał, że to jedyna nieosiągalna dla niego kobieta. I nie dlatego, że żona przyjaciela, ale że ona, choćby i samotna, z całą pewnością by mu nie dała.

źródło: NKJP: Monika Piątkowska: Krakowska żałoba, 2006

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	dam	damy
2 os.	dasz	dacie
3 os.	da	dadzą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	dałem +(e)m dał	dałam +(e)m dała	dałom +(e)m dało	daliśmy +(e)śmy dali	dałyśmy +(e)śmy dały
2 os.	dałeś +(e)ś dał	dałaś +(e)ś dała	dałoś +(e)ś dało	daliście +(e)ście dali	dałyście +(e)ście dały
3 os.	dał	dała	dało	dali	dały

bezosobnik: dano

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		dajmy
2 os.	daj	dajcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	dałbym bym dał	dałabym bym dała	dałobym bym dało	dalibyśmy byśmy dali	dałybyśmy byśmy dały
2 os.	dałbyś byś dał	dałabyś byś dała	dałobyś byś dało	dalibyście byście dali	dałybyście byście dały
3 os.	dałby by dał	dałaby by dała	dałoby by dało	daliby by dali	dałyby by dały

bezosobnik: dano by

bezokolicznik: dać

imiesłów przysłówkowy uprzedni: dawszy

gerundium: danie

rodzaj gramatyczny: dk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	danie	dania
D.	dania	dań
C.	daniu	daniom
B.	danie	dania
N.	daniem	daniami
Ms.	daniu	daniach
W.	danie	dania

odpowiednik aspektowy: dawać

Składnia

Rz_osobowy

dać

KOMU

Frazeologizmy

bez dania racji
buzi dać
coś dało do myślenia
coś nie dało na siebie długo czekać
coś/ktoś uderzyło/uderzył po kieszeni kogoś
daj Boże
dałby Bóg
daj Boże zdrowie
daj głos
daj spokój
daj żyć
dajmy na to
ile fabryka dała
ja ci dam
ja mu dam
ja jej dam
ja wam dam
ja im dam
jak Bóg da
jest dane komuś
ktoś da się posiekać
ktoś da się porąbać
ktoś da się pociąć
ktoś da się pokroić
ktoś da sobie głowę uciąć
ktoś da sobie głowę obciąć
ktoś da sobie rękę uciąć
ktoś da sobie rękę odciąć
ktoś da sobie rękę obciąć
ktoś daje głowę
ktoś dałby głowę
ktoś daje ileś lat komuś
ktoś dał broń do ręki komuś
ktoś dał oręż do ręki komuś
ktoś dał czadu
ktoś dał do zrozumienia
ktoś dał dupy
ktoś dał folgę czemuś
ktoś dał gazu
ktoś dał głos
ktoś dał głowę
ktoś dał ileś lat komuś
ktoś dał komuś kosza
ktoś dał kopa w dupę komuś
ktoś dał mata komuś
ktoś dał nogę
ktoś dał dyla
ktoś dał drapaka
ktoś dał w długą
ktoś dał nura
ktoś dał nurka
ktoś dał odczuć komuś
ktoś dał plamę
ktoś dał ciała
ktoś dał po garach
ktoś dał po hamulcach
ktoś dał posłuch komuś/czemuś
ktoś dał sobie siana
ktoś dał spokój komuś/czemuś
ktoś dał sobie spokój z kimś/czymś
ktoś dał sobie w szyję
ktoś dał w szyję
ktoś dał sobie w gaz
ktoś dał w gaz
ktoś dał w banię
ktoś dał sobie w żyłę
ktoś dał święty spokój komuś
ktoś dał spokój komuś
ktoś dał spokój komuś/czemuś
ktoś dał sobie spokój z kimś/czymś
ktoś dał szkołę komuś
ktoś dał święty spokój komuś
ktoś dał spokój komuś
ktoś dał upust czemuś
ktoś dał ujście czemuś
ktoś dał w łapę
ktoś dał w skórę komuś
ktoś dał wędkę komuś
ktoś dał wędkę komuś, a nie rybę
ktoś dał wiarę komuś/czemuś
ktoś dał wycisk komuś
ktoś dał wyraz czemuś
ktoś dał z siebie wszystko
ktoś dał za wygraną
ktoś dał znać
ktoś dał życie komuś
ktoś nie da się zjeść w kaszy
ktoś nie dał po sobie poznać
ktoś nie dał po sobie znać
ktoś nie dał się długo prosić
ktoś nie dał się dwa razy prosić
ktoś nie dał się zwariować
ktoś nie dał sobie w kaszę dmuchać
ktoś nie dał sobie w kaszę napluć
ktoś nie dał znaku życia
ktoś nie dałby złamanego grosza
ktoś nie dałby pięciu groszy
ktoś nie dałby trzech groszy
ktoś oddał życie
ktoś dał życie
ktoś podał ogień komuś
ktoś dał ognia komuś
ktoś położył głowę pod topór
ktoś dał głowę pod topór
ktoś utarł nosa komuś
ktoś dał po nosie komuś
ktoś wziął na wstrzymanie
ktoś dał sobie na wstrzymanie
ktoś zadał bobu komuś
ktoś dał bobu komuś
ktoś/coś dał/dało popalić komuś
ktoś/coś dał/dało popalić komuś
ktoś/coś dał/dało radę
ktoś/coś dał/dało świadectwo czemuś
ktoś/coś dał/dało w kość komuś
coś dało w skórę komuś
ktoś/coś dał/dało znać o sobie
ktoś/coś nie dał/dało żyć komuś
nie daj Boże
wieczne odpoczywanie racz mu dać Panie
wieczny odpoczynek racz mu dać Panie

Przysłowia

Bóg dał, Bóg wziął
Dał Bóg dziecko, da (i) na dziecko
Bóg dał dziecko, da na dziecko
Dla towarzystwa Cygan dał się powiesić
Cygan dla towarzystwa dał się powiesić
Sam nie zje i drugiemu nie da
Sam nie zje, innym nie da
Daj kurze grzędę, a ona: wyżej siędę
Daj kurze grzędę, powie - wyżej siędę
Daj kurze grzędę

Data ostatniej modyfikacji: 20.10.2022