UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

umrzeć

Chronologizacja

SStp, SKN, SJPXVII, STR, SL, SWil, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

Pochodzenie

Zob. mrzeć

1. o starcu

Definicja

przestać żyć

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Bieg życia śmierć

Relacje znaczeniowe

	synonimy:	Bóg powołał do siebie kogoś, fiknąć, kipnąć, kojfnąć, ktoś dokonał żywota, ktoś kopnął w kalendarz, ktoś odwalił kitę, ktoś położył się do grobu, ktoś przeniósł się na łono Abrahama, ktoś rozstał się z życiem, ktoś wyciągnął kopyta, ktoś wydał ostatnie tchnienie, ktoś wywinął orła, ktoś wyzionął ducha, ktoś zamknął oczy, ktoś zasnął na wieki, ktoś zszedł z tego świata, odejść, pomrzeć, przekręcić się, skonać, skończyć się, wykitować, wykopyrtnąć, wykorkować, zemrzeć, zgasnąć, życie uszło z kogoś
	antonimy:	ktoś przyszedł na świat, narodzić się, urodzić się

Połączenia

chory, dziadek, pacjent, ranny umarł; babcia umarła
umrzeć (gwałtowną, nagłą...) śmiercią
umrzeć na AIDS, na gruźlicę, na nowotwór, na raka, na serce, na suchoty, na tyfus, na wylew, na zapalenie czegoś, na zawał; na krzyżu; na stole
umrzeć w łagrze, w łóżku, w obozie, w szpitalu, w więzieniu; w męczarniach, w spokoju; w nędzy, w samotności; w połogu; w czyichś ramionach; w grzechu
umrzeć wskutek wycieńczenia, upływu krwi, doznanych obrażeń
umrzeć z głodu, z upływu krwi, z wycieńczenia, z wyczerpania, z zimna; z godnością, z honorem
umrzeć za ojczyznę, za jakąś sprawę, za wiarę
bezpotomnie; młodo; nagle, niespodziewanie, prędko, spokojnie; godnie, po ludzku, samotnie, umrzeć
umrzeć jak bohater
chcieć, postanowić, pragnąć umrzeć
umrzeć i odejść, umrzeć i zmartwychwstać

Cytaty

	Chciałbym umrzeć przed moją żoną, bo trudno mi sobie wyobrazić tę resztę życia bez niej. źródło: KWSJP: Między PRL-em a Rzeczpospolitą, Przekrój, 1995, nr 28
	Powiada, że chyba tu, w tym domu, przyjdzie mu kiedyś umrzeć. źródło: KWSJP: Opr. as, Przekrój, 1995, nr 27
	Po rozwodzie zbudował [...] dom swojego życia i umarł na zawał serca o czwartej nad ranem pierwszej nocy, kiedy w nim zamieszkał. źródło: NKJP: Jacek Santorski: Jak żyć żeby nie zwariować, 2003
	Kobieta, z którą chciałem się ożenić, odeszła. Moi rodzice umarli. Czuję się samotny [...]. źródło: NKJP: Olga Tokarczuk: Prawiek i inne czasy, 1996
	Duma to jest, jak syn umrze za ojczyznę. źródło: NKJP: Renata Radłowska: Nowohucka telenowela, 2008

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	umrę	umrzemy
2 os.	umrzesz	umrzecie
3 os.	umrze	umrą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	umarłem +(e)m umarł	umarłam +(e)m umarła	umarłom +(e)m umarło	umarliśmy +(e)śmy umarli	umarłyśmy +(e)śmy umarły
2 os.	umarłeś +(e)ś umarł	umarłaś +(e)ś umarła	umarłoś +(e)ś umarło	umarliście +(e)ście umarli	umarłyście +(e)ście umarły
3 os.	umarł	umarła	umarło	umarli	umarły

bezosobnik: umarto

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		umrzyjmy
2 os.	umrzyj	umrzyjcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	umarłbym bym umarł	umarłabym bym umarła	umarłobym bym umarło	umarlibyśmy byśmy umarli	umarłybyśmy byśmy umarły
2 os.	umarłbyś byś umarł	umarłabyś byś umarła	umarłobyś byś umarło	umarlibyście byście umarli	umarłybyście byście umarły
3 os.	umarłby by umarł	umarłaby by umarła	umarłoby by umarło	umarliby by umarli	umarłyby by umarły

bezosobnik: umarto by

bezokolicznik: umrzeć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: umarłszy

gerundium: umarcie

rodzaj gramatyczny: dk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	umarcie	umarcia
D.	umarcia	umarć
C.	umarciu	umarciom
B.	umarcie	umarcia
N.	umarciem	umarciami
Ms.	umarciu	umarciach
W.	umarcie	umarcia

odpowiednik aspektowy: umierać

Składnia

Rz_osobowy

umrzeć

(na CO|z CZEGO)

2. o idei

Definicja

książk.

przestać istnieć

Kwalifikacja tematyczna

ATEMATYCZNY

Relacje znaczeniowe

synonimy:

skonać

Połączenia

komunizm, jakiś styl umarł; idea, inicjatywa, nadzieja, wiara umarła; uczucie, wspomnienie umarło

Cytaty

	Mieszkają w wygodnych domach, jeżdżą zagranicznymi samochodami. Dla nich komunizm umarł. Są zbyt bogaci, by myśleć po staremu. źródło: NKJP: Wojciech Jagielski: Kambodża, Gazeta Wyborcza, 1996-09-02
	Właśnie tu umarły nadzieje. I tu Marcin z Krzysiem podjęli decyzję o odwrocie. źródło: KWSJP: Iza Gronowska: Kongur Shan – relacja z drugiej ręki, Tygodnik Podhalański, 1999, nr 38
	Kupcy obawiają się, że turyści zaczną omijać miasto i umrze handel. źródło: KWSJP: Joanna Forysiak: Równa jak stół, Nowa Trybuna Opolska, 2006
	Kwiaty na płocie zwiędły, świeczki wypaliły się, karteczki z prośbami rozmył deszcz. Wiara w cud umarła. źródło: KWSJP: Cuda, dziwy, prorocy, Super Express, 1998, nr 10
	Aby inicjatywa wskrzeszania łaciny nie umarła śmiercią naturalną, na świecie powstają szkoły, w których naukę tego języka zaczyna się już na etapie podstawówki. źródło: KWSJP: Patrycja Guevara; Milena Rachid Chehab: Lekcja żywego języka, Ozon, 2005, nr 16

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	umrę	umrzemy
2 os.	umrzesz	umrzecie
3 os.	umrze	umrą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	umarłem +(e)m umarł	umarłam +(e)m umarła	umarłom +(e)m umarło	umarliśmy +(e)śmy umarli	umarłyśmy +(e)śmy umarły
2 os.	umarłeś +(e)ś umarł	umarłaś +(e)ś umarła	umarłoś +(e)ś umarło	umarliście +(e)ście umarli	umarłyście +(e)ście umarły
3 os.	umarł	umarła	umarło	umarli	umarły

bezosobnik: umarto

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		umrzyjmy
2 os.	umrzyj	umrzyjcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	umarłbym bym umarł	umarłabym bym umarła	umarłobym bym umarło	umarlibyśmy byśmy umarli	umarłybyśmy byśmy umarły
2 os.	umarłbyś byś umarł	umarłabyś byś umarła	umarłobyś byś umarło	umarlibyście byście umarli	umarłybyście byście umarły
3 os.	umarłby by umarł	umarłaby by umarła	umarłoby by umarło	umarliby by umarli	umarłyby by umarły

bezosobnik: umarto by

bezokolicznik: umrzeć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: umarłszy

gerundium: umarcie

rodzaj gramatyczny: dk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	umarcie	umarcia
D.	umarcia	umarć
C.	umarciu	umarciom
B.	umarcie	umarcia
N.	umarciem	umarciami
Ms.	umarciu	umarciach
W.	umarcie	umarcia

odpowiednik aspektowy: umierać

Składnia

Rz_nieżywotny

umrzeć

3. z nudów

Definicja

pot.

zacząć odczuwać to, co wyrażone jest następującym rzeczownikiem tak intensywnie, że wydaje się, że nie można tego odczuwać już mocniej

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka emocje i uczucia

Relacje znaczeniowe

synonimy:

skonać

Połączenia

umrzeć z bólu, z miłości, z nudów, z pragnienia, z przejedzenia, z przerażenia, z radości, z rozpaczy, z samotności, z tęsknoty, z zazdrości, z żalu

Cytaty

Waldek dmuchał w saksofon zawzięcie [...]. Mundek improwizował w natchnieniu, gdyby przypadkiem zawitał tu Duke Ellington, umarłby z zazdrości.

źródło: NKJP: Leon Pawlik: Ankara, 1998

Tu można umrzeć z nudów, gdyby nie ten mebel - wskazał bilard.

źródło: NKJP: Andrzej Szypulski, Zbigniew Safjan: Stawka większa niż życie, 2000

Wiem, że teraz odejdziesz i nie ujrzę cię już nigdy, lecz nie mam w sercu żalu; mówiłaś ze mną łaskawie, patrzyłem w twoje oczy, nawet gdybym miał umrzeć z tęsknoty , umrę szczęśliwy, powtarzając, póki sił starczy, twoje imię, Tetydo.

źródło: NKJP: Ewa Nowacka: Może nie, może tak, 1995

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	umrę	umrzemy
2 os.	umrzesz	umrzecie
3 os.	umrze	umrą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	umarłem +(e)m umarł	umarłam +(e)m umarła	umarłom +(e)m umarło	umarliśmy +(e)śmy umarli	umarłyśmy +(e)śmy umarły
2 os.	umarłeś +(e)ś umarł	umarłaś +(e)ś umarła	umarłoś +(e)ś umarło	umarliście +(e)ście umarli	umarłyście +(e)ście umarły
3 os.	umarł	umarła	umarło	umarli	umarły

bezosobnik: umarto

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		umrzyjmy
2 os.	umrzyj	umrzyjcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	umarłbym bym umarł	umarłabym bym umarła	umarłobym bym umarło	umarlibyśmy byśmy umarli	umarłybyśmy byśmy umarły
2 os.	umarłbyś byś umarł	umarłabyś byś umarła	umarłobyś byś umarło	umarlibyście byście umarli	umarłybyście byście umarły
3 os.	umarłby by umarł	umarłaby by umarła	umarłoby by umarło	umarliby by umarli	umarłyby by umarły

bezosobnik: umarto by

bezokolicznik: umrzeć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: umarłszy

gerundium: umarcie

rodzaj gramatyczny: dk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	umarcie	umarcia
D.	umarcia	umarć
C.	umarciu	umarciom
B.	umarcie	umarcia
N.	umarciem	umarciami
Ms.	umarciu	umarciach
W.	umarcie	umarcia

odpowiednik aspektowy: umierać

Składnia

Rz_osobowy

umrzeć

z CZEGO

Frazeologizmy

coś umarło śmiercią naturalną
królowa Bona umarła
ktoś umarł własną śmiercią
nikt nie umarł od czegoś
umarł w butach

Data ostatniej modyfikacji: 03.03.2014