Chronologizacja
XIV w., Bor
Pochodzenie
psł. *čelověkъ
1. istota rozumna
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA
Połączenia
- młody, dojrzały, stary; cywilizowany, pierwotny; prosty, wykształcony człowiek
- budowa, ciało, mózg, twarz, serce, zdrowie, zmysły; natura, życie człowieka
- człowiek cierpi, cieszy się, myśli, pracuje, uczy się
Cytaty
|
Wszędzie tam, gdzie archeolodzy odkrywają ślady człowieka pierwotnego, towarzyszą im ślady obecności psa. źródło: NKJP: Sławomir Orlicki: Przyjaciel pies, Dziennik Łódzki, 2006-11-17 |
|
|
Religia odgrywa od wieków istotną rolę w życiu ludzi i wspólnot ludzkich. źródło: NKJP: Kościół - prawica - monolog albo ludzie podwójnego wyzwania, Gazeta Wyborcza, 1993-03-27 |
|
|
Na dalekiej Syberii znalazłam dwoje ludzi żyjących pod ziemią, dosłownie, w wykopanej i nakrytej deskami norze. źródło: NKJP: Maria Nurowska: Miłośnica, 2009 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m1
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | człowiek |
ludzie |
ndepr |
| ludzie |
depr | ||
| D. | człowieka |
ludzi |
|
| C. | człowiekowi |
ludziom |
|
| B. | człowieka |
ludzi |
|
| N. | człowiekiem |
ludźmi |
|
| Ms. | człowieku |
ludziach |
|
| W. | człowieku książk. człowiecze |
ludzie |
ndepr |
| ludzie |
depr |
2. mężczyzna
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Określenia fizyczności człowieka płeć
Połączenia
- młody, starszy; elegancki człowiek
- dwóch, trzech ludzi
- wyjść za człowieka
Cytaty
|
Do listy nieszczęść rodzinnych była caryca dopisała też fakt, że jej młodsza córka wyszła za człowieka niskiego rodu i nie pozwalała o tym zapomnieć ani Oldze, ani Kulikowskiemu. źródło: NKJP: Aleksander Porada: Carska krew, Polityka, 2007-11-17 |
|
|
To był elegancki człowiek i przypuszczam, że był dla niej dobry i czuły. źródło: NKJP: Henryk Grynberg: Drohobycz, Drohobycz, 1997 |
|
|
Jedna izba wystarczała mu w zupełności jako człowiekowi nieżonatemu. źródło: NKJP: Sławomir Mrożek: Opowiadania 1974-1979, 1995 |
|
|
O sukcesję zabiegało dwóch ludzi – Ignacy Mościcki, który wykorzystał nowe konstytucyjne możliwości i przedłużył sobie kadencję oraz gen. Edward Rydz-Śmigły. źródło: NKJP: Waldemar Michowicz: Historia dyplomacji polskiej, 1995 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m1
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | człowiek |
ludzie |
ndepr |
| ludzie |
depr | ||
| D. | człowieka |
ludzi |
|
| C. | człowiekowi |
ludziom |
|
| B. | człowieka |
ludzi |
|
| N. | człowiekiem |
ludźmi |
|
| Ms. | człowieku |
ludziach |
|
| W. | człowieku książk. człowiecze |
ludzie |
ndepr |
| ludzie |
depr |
3. biznesu
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka określenia człowieka ze względu na jego działalność intelektualną
Połączenia
- człowiek biznesu, czynu, interesu, pracy, sukcesu; nauki, pióra, sztuki; lasu, morza
Cytaty
|
Jako człowiek biznesu prowadził rozległe interesy z żydowskimi bankierami i przemysłowcami. źródło: NKJP: Małgorzata Szejnert: Czarny ogród, 2007 |
|
|
On, który był przecież także człowiekiem morza, pracownikiem morza, takim jak bohater powieści Hugo, ale nie miał pojęcia, że w morzu żyje tyle gatunków. źródło: NKJP: Mirosław M. Bujko: Wyspy szerszenia, 2008 |
|
|
Byli między nimi ludzie nauki, politycy, lekarze, profesorowie, stanowiący chlubę swoich narodów. źródło: NKJP: Zofia Nałkowska: Medaliony, 1997 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m1
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | człowiek |
ludzie |
ndepr |
| ludzie |
depr | ||
| D. | człowieka |
ludzi |
|
| C. | człowiekowi |
ludziom |
|
| B. | człowieka |
ludzi |
|
| N. | człowiekiem |
ludźmi |
|
| Ms. | człowieku |
ludziach |
|
| W. | człowieku książk. człowiecze |
ludzie |
ndepr |
| ludzie |
depr |
Składnia
|
+ | człowiek | + |
CZEGO
|
4. ktoś przyzwoity
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Relacje międzyludzkie określenia osób wchodzących w relacje międzyludzkie
Połączenia
- prawdziwy człowiek
- potrzebować, szukać (prawdziwego) człowieka
- bądź człowiekiem
Cytaty
|
Trzeba być człowiekiem i pomóc, a nie na złość robić. źródło: NKJP: Mariusz Cieślik: Śmieszni kochankowie, 2004 |
|
|
Jedynie prawdziwy człowiek może rozpoznać potrzeby drugiego. Darczyńcy to są po prostu ludzie. Dzięki tym prawdziwym ludziom nasza działalność może się prężnie rozwijać i się rozwija. źródło: NKJP: Jacek Klein: Twarz władzy, Dziennik Bałtycki, 2006-04-27 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m1
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | człowiek |
ludzie |
ndepr |
| ludzie |
depr | ||
| D. | człowieka |
ludzi |
|
| C. | człowiekowi |
ludziom |
|
| B. | człowieka |
ludzi |
|
| N. | człowiekiem |
ludźmi |
|
| Ms. | człowieku |
ludziach |
|
| W. | człowieku książk. człowiecze |
ludzie |
ndepr |
| ludzie |
depr |
5. pracownik
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Praca
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | pracownik |
Połączenia
- człowiek do budowy, do biura, do zbiorów
- potrzebować, zatrudnić, zwolnić człowieka
Cytaty
|
Nowicki musiał kiedyś zwolnić człowieka, który - choć teoretycznie pracował po osiem godzin - nie osiągał założonych celów. źródło: NKJP: Rafał Szczepanik: Komandosi w białych kołnierzykach. Metody zarządzania stosowane przez najlepszych menedżerów, 2009 |
|
|
Pracodawca chętniej zatrudni młodych ludzi, którzy jeszcze nigdy nie pracowali. Dla nich bowiem minimalna płaca na pełnym etacie jest znacznie niższa. źródło: NKJP: Krzysztof Zając: Nowy kodeks w nowym roku, Express Ilustrowany, 2002-12-23 |
|
|
— Otwieramy nowy oddział w Gliwicach i potrzebujemy ludzi na różnych stanowiskach. Oferujemy pracę dla 15 osób. źródło: NKJP: (bj): Łapanie posad, Dziennik Zachodni, 2002-09-27 |
|
|
Suzanne myślała nawet, by ten zdziczały chruśniak wyciąć, a teraz, proszę, trzeba będzie wynająć ludzi do zbioru. źródło: NKJP: Maria Nurowska: Panny i wdowy: czyściec, 1993 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m1
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | człowiek |
ludzie |
ndepr |
| ludzie |
depr | ||
| D. | człowieka |
ludzi |
|
| C. | człowiekowi |
ludziom |
|
| B. | człowieka |
ludzi |
|
| N. | człowiekiem |
ludźmi |
|
| Ms. | człowieku |
ludziach |
|
| W. | człowieku książk. człowiecze |
ludzie |
ndepr |
| ludzie |
depr |
6. prezydenta
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Praca organizacja i hierarchia w pracy, stosunki służbowe
Połączenia
- człowiek ministra, premiera, prezesa, prezydenta
Cytaty
|
Najpierw uchodził on za człowieka ministra Chronowskiego, a po jego dymisji wkręcił się do SKL i został nawet szefem małopolskiego oddziału tej partii. źródło: NKJP: Mariusz Janicki, Janina Paradowska, Wiesław Władyka: 17 razy NAJ, 2002-01-05 |
|
|
Było mi go trochę żal, ale dowody są dowodami. Poza tym był człowiekiem poprzedniej ekipy, więc nie miał go kto bronić. źródło: NKJP: Michał Bielecki: Osiedle prominentów, 1997 |
|
|
Nie jest tajemnicą, że najbardziej wpływową postacią w tym resorcie jest wiceminister Józef Woźniakowski, uważany za człowieka premiera. źródło: NKJP: Joanna Solska: Gdzie jest skarb?, Polityka, 2004-01-31 |
|
|
W TVP trudno wskazać ludzi prezesa, bo Dworak nie stworzył własnego dworu. źródło: NKJP: Krystyna Lubelska: Transatlantyk, Polityka, 2005-05-14 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m1
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | człowiek |
ludzie |
ndepr |
| ludzie |
depr | ||
| D. | człowieka |
ludzi |
|
| C. | człowiekowi |
ludziom |
|
| B. | człowieka |
ludzi |
|
| N. | człowiekiem |
ludźmi |
|
| Ms. | człowieku |
ludziach |
|
| W. | człowieku książk. człowiecze |
ludzie |
ndepr |
| ludzie |
depr |
Składnia
|
|
+ | człowiek | + |
KOGO
|
7. zamiast 'ja'
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka
Połączenia
- człowiek próbuje, myśli (że ....), stara się, starzeje się, tęskni
Cytaty
|
- Dziękujemy za wszystko, co nam tu przygotowano - mówi Zura. - Mamy co jeść, jesteśmy ubrani. Tylko człowiek myśli, co się tam dzieje w domu. źródło: NKJP: Monika Krężel: Lepiej się poznali, Dziennik Zachodni, 2008-10-10 |
|
|
Czułam, że muszę coś zrobić. Nie wiedziałam co, ale wiedziałam, że nie mogę przepuścić takiej okazji, która być może zdarza się człowiekowi tylko raz w życiu. źródło: NKJP: Henryk Grynberg: Życie ideologiczne, osobiste, codzienne i artystyczne, 1998 |
|
|
Kochanie, co ja tam Ci będę ględził o naszych sprawach domowych, znasz je nie od dzisiaj, tyle tylko, że człowiek się starzeje i coraz mu trudniej znosić cudze kaprysy i gadania. źródło: NKJP: Jarosław Iwaszkiewicz: Listy do córek, 2009 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m1
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | człowiek |
||
| D. | człowieka |
||
| C. | człowiekowi |
||
| B. | człowieka |
||
| N. | człowiekiem |
||
| Ms. | człowieku |
||
| W. | człowieku książk. człowiecze |