UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

oko

Chronologizacja

2 połowa XIV w., SStp

Pochodzenie

psł. *oko

1. ludzkie

Definicja

parzysty narząd kształtu owalnego, znajdujący się w przedniej części głowy, osłonięty dwiema powiekami, umożliwiający widzenie

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego części ciała, elementy i substancje składowe

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego zmysły

CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt budowa i funkcjonowanie organizmów zwierzęcych

Relacje znaczeniowe

synonimy:  źrenica
hiperonimy:  narząd

Połączenia

  • lewe, prawe; drugie; zdrowe, zranione oko; ludzkie, psie; brązowe, czarne, niebieskie, piwne, zielone...; duże, wielkie; błyszczące, ładne; wyłupiaste, blisko, głęboko osadzone; podkrążone, podpuchnięte, przekrwione, zaczerwienione; zezowate; zamglone oczy; oczy pełne łez
  • jedno oko; dwoje oczu
  • oczy i usta, oczy i uszy; nos i oczy
  • rogówka, siatkówka, soczewka, spojówka, tęczówka, źrenica; akomodacja; choroby, nowotwór, strata, uraz, uszkodzenie, utrata, zapalenie, zespół suchego oka; chirurgia, operacja oka; barwa, kolor; białka; oprawa; para; ból, schorzenie; demakijaż, makijaż oczu;
  • na wysokość oczu; w okolicach oczu
  • krople do oczu; obwódki, zmarszczki wokół oczu
  • otwory na oczy
  • siniak, szrama... nad okiem; krwiak, siniak... pod okiem; worki pod oczami
  • (opadająca) powieka; bielmo, jęczmień; opaska na oku; siatkówka, źrenica; ciśnienie; (odzyskać, stracić) wzrok; obce ciało; ślepota, wylew; monokl w oku
  • ślepy na (jedno) oko; chory na oczy
  • oczy bolą, łzawią, zachodzą łzami
  • mrużyć, otworzyć/otwierać, przymknąć/przymykać, zamknąć, zmrużyć; osłonić, przysłonić, zakryć (dłonią); przetrzeć/przecierać, trzeć; zbadać; malować oczy
  • łzy napłynęły/napływają; podnieść coś do oczu; odgarnąć grzywkę, odrzucać włosy znad oczu
  • chorować na oczy

Cytaty

Mrużąc w charakterystycznym uśmiechu prawe oko, Szewardnadze odparł, że zacznie podsumowywać swe życie, napisze wspomnienia.

źródło: NKJP: Wojciech Jagielski: Dobre miejsce do umierania, 2005

Kiedy usłyszała dzwonek, przyłożyła oko do wizjera i przyjrzała się stojącemu na wycieraczce Jimowi.

źródło: NKJP: Grażyna Plebanek: Dziewczyny z Portofino, 2005

Właściciel „Konstancji” nie chciał mu otworzyć, uchylił tylko drzwi, tak że było mu widać połowę twarzy z jednym, podkrążonym okiem.

źródło: NKJP: Włodzimierz Kowalewski: Excentrycy, 2007

Nie można patrzeć psu w oczy, ponieważ jest to zachęta do zmierzenia sił.

źródło: NKJP: U. Michalska: Kiedy zaatakuje pies, Tygodnik Ciechanowski, 2002-03-25

Choć obrona myśliwska dawno już nie istniała, wszyscy prócz pilotów, wzdychając, włożyli hełmy i kamizelki przeciwodłamkowe, a dowódca kazał załodze włożyć okulary ochronne ze szkłami filtrującymi i eliminującymi w znacznym stopniu szkodliwe dla oczu promieniowanie.

źródło: NKJP: Mirosław M. Bujko: Czerwony byk, 2007

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: n1

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. oko
oczy
D. oka
oczu
C. oku
oczom
B. oko
oczy
N. okiem
oczami
oczyma
Ms. oku
oczach
W. oko
oczy

Inne uwagi

Dawna forma D. lm ócz używana jest przeważnie w wypowiedziach nacechowanych stylistycznie

2. bystre

Definicja

pot. 
zdolność widzenia

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego zmysły

CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt budowa i funkcjonowanie organizmów zwierzęcych

Relacje znaczeniowe

synonimy:  wzrok
hiperonimy:  zmysł

Połączenia

  • bystre, celne, dobre, pewne oko
  • miły, przyjemny; niewidoczny dla oka
  • popsuć, psuć sobie oczy

Cytaty

Dowódca piechoty Samuel Nadolski miał bystre oko i z daleka rozpoznał króla, mimo że ten nie wyróżniał się strojem.

źródło: NKJP: Orzeł walczy z Lwem Północy, Dziennik Polski, 2001-03-30

[...] zobaczysz jak jasny jest świat widziany tym obiektywem i nie będziesz sobie psuł oka patrząc prze f=4.0 czy 5.6.

źródło: NKJP: Re: Laik i 50 mm, Usenet -- pl.rec.foto, 2002-11-04

Druga część - praktyczna polegała na ułożeniu puzzli oraz konkurencji, w której uczniowie musieli wykazać się celnym okiem w zarzucaniu wędki.

źródło: NKJP: SŁ: Konkurs wiedzy wędkarskiej, Nakielski Czas, 2004-12-15

Trochę wyżej od Piątkowej mieszka Stanisław Kowalski. W dzień nietrudno go znaleźć, ale nocą trzeba nieźle oczy nadwerężać, by do niego trafić.

źródło: NKJP: Bogusław Bieńkowski, Foto: autora: Nie mogą w cokolwiek inwestować , Euroregio Glacensis, 2001

Masz dobre oczy, to widzisz i ten krzyż [...].

źródło: Internet

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: n1

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. oko
oczy
D. oka
oczu
C. oku
oczom
B. oko
oczy
N. okiem
oczami
oczyma
Ms. oku
oczach
W. oko
oczy

Inne uwagi

Zwykle lp

Składnia

bez ograniczeń + oko +
JAKIE

3. smutne

Definicja

sposób patrzenia, który wyraża charakter albo emocje lub też zamiary patrzącego

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego zmysły

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka zachowania emocjonalne

Relacje znaczeniowe

synonimy:  spojrzenie

Połączenia

  • łagodne, mądre, przerażone, smutne, wierne oczy; chłodnym, krzywym okiem
  • oczy bez wyrazu
  • ktoś ze smutnymi oczami / oczyma
  • ktoś o łagodnych oczach; aprobata, radość, smutek, strach, wyraz niepewności... w oczach
  • kierować, opuścić, podnieść, skierować, spuścić, wznieść oczy
  • patrzeć, spoglądać, spojrzeć (chciwym, łakomym, zazdrosnym; łaskawym, pobłażliwym, (nie)przychylnym, przyjaznym; surowym, złym,...) okiem
  • błądzić, poszukać, szukać oczami
  • dostrzec, wyczytać, zauważyć, zobaczyć coś; widać coś w czyichś oczach

Cytaty

[...] bardzo uważnie przyglądał się jej twarzy, usiłował wyczytać coś z oczu.

źródło: NKJP: Jacek Dehnel: Lala, 2008

Jakbyśmy się nie zobaczyli – podniósł wzrok i spojrzał na nią smutnymi, pustymi oczami – nie myśl o mnie źle. Gdy ujrzała jego spojrzenie, była bliska chwycenia go za rękę i błagania, żeby został.

źródło: NKJP: Zygmunt Miłoszewski: Domofon, 2005

Starsi sądeczanie przyzwyczajeni do spokoju patrzą krzywym okiem na rozbawionych żaków.

źródło: NKJP: Rafał Kamieński: Wojna żaków, Gazeta Krakowska, 2007-05-18

Przez trzy lata, odkąd ją zna, nigdy jeszcze nie widział w jej oczach takiego smutku.

źródło: NKJP: Witold Horwath: Ultra Montana, 2005

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: n1

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. oko
oczy
D. oka
oczu
C. oku
oczom
B. oko
oczy
N. okiem
oczami
oczyma
Ms. oku
oczach
W. oko
oczy

Inne uwagi

Zwykle lm

4. artysty

Definicja

umiejętność dostrzegania i oceniania istotnych cech obserwowanego obiektu typowa dla kogoś, kto występuje w określonej roli

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego zmysły

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Usposobienie człowieka cechy charakteru, temperamentu, zdolności i umiejętności

Połączenia

  • dobre, sprawne, wprawne oko
  • oko artysty, malarza, plastyka; policjanta, prokuratora, sędziego; znawcy; antropologa, historyka; przechodnia
  • oceniać, oglądać, przyjrzeć się, spojrzeć, widzieć okiem kogoś

Cytaty

Sprawne oko długoletniego policjanta natychmiast dojrzało krew oblepiającą dziurę w głowie, kawałki metalu tkwiące w piersi i w udach, połamane paznokcie i zryty tynk ściany.

źródło: NKJP: Marek Krajewski: Festung Breslau, 2006

Krajobraz pogranicza polsko-czeskiego przyciąga wrażliwe oko artysty.

źródło: NKJP: b.s.: Malujemy wasze piękno, Nowiny Raciborskie, 2007-05-21

Doceniał to także sam marszałek Józef Piłsudski, który w tajnym wojskowym raporcie forował jako zawodowiec pod adresem Władysława Sikorskiego znaczące komplementy. Cenił go za dobre oko operacyjne, zdatność do wyższego dowodzenia, inteligentny, żywy umysł i [...] charakter.

źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 08.01.2003

Dołączył też cztery fotografie malowniczych alei drzew. - Jestem z niego dumna – oświadczyła ciocia Karola, oglądając jego prace. - Ma dobre oko. Potrafi dostrzec to, czego większość ludzi nie widzi.

źródło: NKJP: A. Kwiatkowski: Mława: Są dumni z Karola, Tygodnik Ciechanowski, 2003-12-08

Kiedy jednak przyjrzał się prezentowi okiem znawcy, musiał przyznać, że jest to narzędzie wyrafinowane i niemal równie jak miecz japoński funkcjonalne.

źródło: NKJP: Mirosław M. Bujko, Złoty pociąg, 2006

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: n1

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. oko
oczy
D. oka
oczu
C. oku
oczom
B. oko
oczy
N. okiem
oczami
Ms. oku
oczach
W. oko
oczy

Składnia

bez ograniczeń + oko +
KOGO

5. fachowe

Definicja

nadzór lub kontrola sprawowane nad czymś

Kwalifikacja tematyczna

ATEMATYCZNY

Połączenia

  • fachowe, gospodarskie; baczne, czujne, czułe, łaskawe; krytyczne oko
  • pod okiem choreografa, fachowca, instruktora, (starszych) koleżanek, nauczycielek, opiekunów, rehabilitanta, reżysera, szkoleniowców, tancerzy, terapeutów, trenera, wychowawczyń...

Cytaty

Samej trudno jest trenować, zawsze oko trenera jest potrzebne, ważne są też uwagi koleżanek zawodniczek.

źródło: NKJP: S. Żagiel: Będę trenować i walczyć..., Tygodnik Ciechanowski, 2007-12-31

I tu gospodarskie oko sprawdzało, czy wszystko jest na swoim miejscu.

źródło: NKJP: Siedem minut po trzynastej, Dziennik Polski, 2000-02-12

Przez wiele lat, stojąc na przystani AZS-u, wyłowił już niejeden wioślarski talent. Takich jak Beata i Magda na pewno nie pozwoli zmarnować. A może dołączy do nich ktoś jeszcze? Nigdy nic nie wiadomo, wszak trenerskie oko czuwa nieustannie.

źródło: NKJP: Dziewczyny na medal, Dziennik Polski, 2000-10-06

Najmłodszy sportowiec ma 10 lat i już rozwija swoje umiejętności, oczywiście pod okiem trenera.

źródło: NKJP: MB: Siłownia w Mroczy, Nakielski Czas, 2006-02-22

Pod fachowym okiem strażaków odważni mogli pływać pontonem po cekcyńskim jeziorze.

źródło: NKJP: (ks): Rodzinny parów, Tygodnik Tucholski, 2005

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: n1

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. oko
oczy
D. oka
oczu
C. oku
oczom
B. oko
oczy
N. okiem
oczami
oczyma
Ms. oku
oczach
W. oko
oczy

Inne uwagi

Zwykle lp

Składnia

bez ograniczeń + oko +
CZYJE
bez ograniczeń + oko +
KOGO

6. jeziora

Definicja

coś okrągłego, zwykle błyszczącego, zbliżonego kształtem do oka - narządu

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kształty i figury

Połączenia

  • oko jeziorka, kałuży; iluminatora, latarni, reflektora, semafora...

Cytaty

Wilk usiłował przebiec pomiędzy osaczającymi, psy albo ludzie odpędzali go, zmuszając do dalszej ucieczki, a wreszcie objęli go niczym sakiem. Przed nim zdradliwa młaka i oko jeziorka, naokoło ścigający.

źródło: NKJP: Ewa Nowacka: Emilia z kwiatem lilii leśnej, 1996

Natomiast kiedy z wysokiego semafora mruga do maszynisty oko czerwone, to żeby maszyniście nie wiem jak się spieszyło, musi zatrzymać się i czekać, aż czerwone oko zgaśnie i zamiast niego zacznie wesoło mrugać drugie oko semafora - śliczne, zielone oko.

źródło: NKJP: Ludwik Jerzy Kern: Ferdrynand Wspaniały, 1995

Wieczorem mruga jednym okiem latarnia morska na najwyższym wzgórzu w Krynicy.

źródło: Internet

Już od końca lat 90-tych Lancia zakończyła przygodę z prostymi kształtami samochodów – zaczęły się wówczas eksperymenty [...]. Niezwykłe kształty błotników, oryginalne tylne lampy, wielkie wydatne oczy reflektorów – jedno jest pewne, w Centro Stile nie idą na łatwiznę i nie boją się szokować.

źródło: Internet

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: n1

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. oko
oczy
D. oka
oczu
C. oku
oczom
B. oko
oczy
N. okiem
oczami
oczyma
Ms. oku
oczach
W. oko
oczy

7. kamery

Definicja

otwór wypełniony soczewką umożliwiający obserwację

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I TECHNIKA Urządzenia i maszyny budowa urządzeń i maszyn

Relacje znaczeniowe

synonimy:  ślepie, ślepię

Połączenia

  • oko aparatu, fotoradaru, kamery, obiektywu, projektora, wizjera...

Cytaty

Drugim punktem miasta pilnie wymagającym czujnego oka kamery jest lodowisko...

źródło: NKJP: (ASZ): Superkamera na rynek?, Dziennik Polski, 2001-05-26

Wysoka Izbo! 2/3 składu osobowego posłów znajduje się pod stałą kontrolą oka obiektywu zdalnie sterowanych kamer telewizyjnych, zamocowanych na podstawach kolumn galerii.

źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 17.12.1992

Za pośrednictwem czujnych oczu kamer największych stacji telewizyjnych przekonamy się czy 82-letnia Krystyna [...] skoczy na spadochronie z wysokości 3000 metrów.

źródło: NKJP: W. Hagedorny: Czy pani Krystyna skoczy z 3000 metrów?, Tygodnik Ciechanowski, 2007-07-11

Jej twarz na fotografii jest lekko napuchnięta, poza usztywniona. [...] W pozie niechętnej Madonny patrzy prosto w oko aparatu.

źródło: NKJP: Izabela Filipiak: Magiczne oko. Opowiadania zebrane, 2006

Pokaz się udał, mimo że na ekranie nierówno napiętym pęczniały twarze i pojawiały się raz po raz ruchliwe czarne plamy ciem lecących w białe oko projektora.

źródło: NKJP: Wojciech Żukrowski: Kaminne tablice, 1994

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: n1

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. oko
oczy
D. oka
oczu
ócz
C. oku
oczom
B. oko
oczy
N. okiem
oczami
oczyma
Ms. oku
oczach
W. oko
oczy

Składnia

bez ograniczeń + oko +
CZEGO

8. w rosole

Definicja

okrągła plama tłuszczu na powierzchni cieczy, zwykle zupy

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Jedzenie i jego przygotowanie rodzaje pokarmu/potraw i ich cechy

Relacje znaczeniowe

synonimy:  oczko

Połączenia

  • tłuste, wielkie, żółte oka
  • oka tłuszczu
  • rosół z okami

Cytaty

Po rosole pływały oka, ojciec opowiadał o wieńcach i sztandarach, o błocie i zasłabnięciu ciotki Jadzi.

źródło: NKJP: Grażyna Plebanek: Dziewczyny z Portofino, 2005

Groszkowa podała rosół z kury. Listki pietruszki pływały między żółtymi okami tłuszczu.

źródło: NKJP: Kazimierz Orłoś: Cudowna melina, 1988

Przeskoczył rów z tęczowymi okami na smolistej wodzie.

źródło: NKJP: Tadeusz Konwicki: Dziura w niebie, 1959

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: n2

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. oko
oka
D. oka
ok
C. oku
okom
B. oko
oka
N. okiem
okami
Ms. oku
okach
W. oko
oka

Inne uwagi

Zwykle lm

9. w sieci

Definicja

jeden z wielu otworów tworzących sieć

Kwalifikacja tematyczna

ATEMATYCZNY

Relacje znaczeniowe

synonimy:  oczko

Połączenia

  • drobne, grube, wielkie oka
  • oka siatki, sieci, sita, tarki...
  • sieć o jakichś okach

Cytaty

[...] wilki miotają się za okami siatek niczym za więziennymi kratami [...].

źródło: NKJP: Tańcząc z wilkami, Dziennik Polski, 2000-07-28

Minęli salę restauracyjną i usiedli na tarasie osłoniętym siatką o dużych okach, po której pięły się gęsto obsypane kwiatami gałązki nieznanych krzewów.

źródło: NKJP: Maria Nurowska: Niemiecki taniec, 2009

Druidzi zażądali, by król nakazał używać sieci o określonej wielkości ok i surowo karał tych, którzy będą stosować sieci o okach mniejszych niż nakazane.

źródło: NKJP: Andrzej Sapkowski: Chrzest ognia, 1996

W zaciemnionej sali przedzielonej niewidzialną (dla nas) siecią o gęstych okach nietoperze bez trudu mogą zlokalizować dziurę wielkości piłki tenisowej i przelecieć przez nią.

źródło: NKJP: Marcin Ryszkiewicz: Głupstwa robią tylko najmądrzejsi, Gazeta Wyborcza - Dodatek, 1996-03-15

Kiedy makaron i groszek będą już miękkie, dodajemy jarzyny i ogórki, wcześniej utarte na grubych okach tarki.

źródło: NKJP: Andrzej Kozioł: Na rozgrzewkę, Dziennik Polski, 2004-01-31

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: n2

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. oko
oka
D. oka
ok
C. oku
okom
B. oko
oka
N. okiem
okami
Ms. oku
okach
W. oko
oka

10. gra

Definicja

gra w karty, której celem jest zebranie kart o łącznej liczbie punktów równej lub najbliższej 21, ale nie większej

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Czas wolny gry i zabawy

Relacje znaczeniowe

synonimy:  oczko

Połączenia

  • gra w oko
  • grać w oko

Cytaty

Mają też kasyno, można sobie zagrać w pokera albo w oko.

źródło: NKJP: Piotr Niklewicz: Niezwykła kariera Antoniego K., 2006

Czy naprawdę nie ma różnicy między rozrywką polegającą na wysłuchaniu violin concert a rozrywką polegającą na grze w oko?

źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 22.10.1998

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: n2

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. oko
oka
D. oka
ok
C. oku
okom
B. oko
oka
N. okiem
okami
Ms. oku
okach
W. oko
oka

Inne uwagi

Zwykle lp

11a służba na statku

Definicja

żegl.  pot. 
służba obserwacyjna pełniona na dziobie statku

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I TECHNIKA Transport transport wodny

Połączenia

  • służba, stanowisko na oku
  • stać na oku

Cytaty

Obserwatorzy na oku pełnią służbę na stojąco.

źródło: Internet

Służba na oku nie powinna być zajęta innymi czynnościami, które by przeszkadzały w prowadzeniu ciągłej obserwacji [...].

źródło: Internet

Przydzielono ją do III wachty. Pierwszego dnia była to wachta nawigacyjna. - Polega ona na tym - mówi Kasia - że dwie osoby stoją na oku (na dziobie) i zawiadamiają oficera wachtowego o wszystkim co pływa na wodzie.

źródło: NKJP: Piotr Nowotny: Złapała bakcyla, Mazowieckie To i Owo, 2001-10-06

Gogle są w cenie, bez tego trudno patrzeć gdzie się płynie, trudno stać na oku czy za sterem.

źródło: Internet

Na pokładzie rufowym zbiera się cała wachta wstępująca i ta część wachty schodzącej, która nie obsadza w tym momencie stanowisk na oku, sterze i w kabinie nawigacyjnej.

źródło: Internet

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: n2

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. oko
oka
D. oka
ok
C. oku
okom
B. oko
oka
N. okiem
okami
Ms. oku
okach
W. oko
oka

Inne uwagi

Zwykle lp

11b marynarz

Definicja

żegl.  pot. 
marynarz pełniący służbę obserwacyjną na dziobie statku

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I TECHNIKA Transport transport wodny

Połączenia

  • oko melduje

Cytaty

Oko melduje o położeniu człowieka, podając odległość (w długościach łodzi lub w metrach) i pozycję [...].

źródło: Internet

Oko lub inna wyznaczona do tego osoba/osoby podejmują człowieka na pokład, po czym meldują „człowiek na pokładzie”.

źródło: Internet

Marcin jako oko na dziobie stoi, bo przez szuwary i wodorosty i mielizny płyniemy.

źródło: Internet

Kapitan Eustazy wystawiał niekiedy oko na dziobie „Kościuszki” [...].

źródło: NKJP: Karol Olgierd Borchardt: Szaman morski, 1985

Wkrótce po opisanym wyżej wypadku „Sawa” przekroczyła nieznacznie szwedzkie wody terytorialne, gdy oko zameldowało odległy o dwie mile, mały okręt wojenny [...].

źródło: Internet

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: n2

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. oko
oka
D. oka
ok
C. oku
okom
B. oko
oka
N. okiem
okami
Ms. oku
okach
W. oko
oka

Inne uwagi

Zwykle lp

Frazeologizmy

argusowe oko
bawole oko
bez mrugnięcia okiem
bez zmrużenia oka
całe życie staje przed oczami komuś
całe życie przelatuje przed oczami komuś
całe życie stanęło przed oczami komuś
całe życie przeleciało przed oczami komuś
całe życie mignęło przed oczami komuś
całe życie przewinęło się przed oczami komuś
całe życie przemknęło przed oczami komuś
choć/że oko wykol
cierń w oku
kolec w oku
coś bije w oczy
coś bije po oczach
coś wali w oczy
coś uderza w oczy
coś wali po oczach
coś błyska w oczach
coś błysnęło w oczach
coś zabłysło w oczach
coś zamigotało w oczach
coś błyszczy w oczach
coś gryzie w oczy
coś kłuje w oczy kogoś
coś kole w oczy
coś lata przed oczami komuś
coś tańczy przed oczami komuś
coś skacze przed oczami komuś
coś wiruje przed oczami komuś
coś pasuje jak pięść do nosa
coś pasuje jak pięść do oka
coś ma się do czegoś jak pięść do oka
coś rwie oczy
coś spędza sen z powiek komuś
coś spędza sen z oczu komuś
coś szkli oczy komuś
coś wyciska łzy komuś
coś wyciska komuś łzy z oczu
coś błysnęło w oczach
coś zabłysło w oczach
coś zamigotało w oczach
coś zagląda w oczy komuś
coś zajrzało w oczy komuś
coś błysnęło w oczach
coś zabłysło w oczach
coś zamigotało w oczach
coś zaszkliło oczy komuś
dno oka
duże niebieskie oczy
gdzie oczy poniosą
dokąd oczy poniosą
gołym okiem
jak oka w głowie
jak źrenicy oka
jak okiem sięgnąć
gdzie okiem sięgnąć
jest na kim/czym oko zawiesić
jest na kim/czym oko zatrzymać
kącik oka
kącik oczu
kątem oka
kącikiem oka
kij w oko komuś
klapki na oczach
komuś dwoi się w oczach
komuś troi się w oczach
komuś mieni się w oczach
ktoś boi się spojrzeć w oczy komuś
ktoś nie śmie spojrzeć w oczy komuś
ktoś nie może spojrzeć w oczy komuś
ktoś chłonie wzrokiem kogoś/coś
ktoś pożera oczami kogoś/coś
ktoś chłonie oczami kogoś/coś
ktoś goni wzrokiem
ktoś goni oczami
ktoś kłuje kogoś w oczy czymś
ktoś kole kogoś w oczy czymś
ktoś ma bielmo na oczach
ktoś ma na oku kogoś/coś
ktoś ma obłęd w oczach
ktoś ma szaleństwo w oczach
ktoś ma oczy szeroko otwarte
ktoś ma oczy otwarte
ktoś ma oczy i uszy otwarte
ktoś ma oczy i uszy szeroko otwarte
ktoś ma oczy z tyłu głowy
ktoś ma oczy dookoła głowy
ktoś ma przed oczami kogoś/coś
ktoś ma w oczach kogoś/coś
ktoś ma rentgen w oczach
ktoś ma wypisane na twarzy coś
ktoś ma wypisane w oczach coś
ktoś mierzy się wzrokiem
ktoś mierzy się oczami
ktoś mierzy wzrokiem kogoś/coś
ktoś mierzy oczami kogoś/coś
ktoś może spojrzeć w oczy komuś
ktoś mydli oczy komuś
ktoś zamydla oczy komuś
ktoś szkli oczy komuś
ktoś napasł oczy czymś
ktoś nawet okiem nie mrugnął
ktoś nie odrywa oczu od kogoś/czegoś
ktoś nie może oderwać oczu od kogoś/czegoś
ktoś nie spuszcza oka z kogoś/czegoś
ktoś nie uwierzył własnym oczom
ktoś nie widział na oczy kogoś/czegoś
ktoś nie wie, gdzie oczy podziać
ktoś nie wierzy własnym oczom
ktoś oczom nie wierzy
ktoś nie dowierza własnym oczom
ktoś nie może uwierzyć własnym oczom
ktoś nie zmrużył oka
ktoś nie zmrużył oczu
ktoś obrócił wzrok
ktoś obrócił oczy
ktoś odwraca wzrok
ktoś odwraca oczy
ktoś odwrócił wzrok
ktoś odwrócił oczy
ktoś omiata wzrokiem coś/kogoś
ktoś omiata oczyma coś/kogoś
ktoś obiega oczami coś/kogoś
ktoś otwiera oczy
ktoś otworzył oczy
ktoś pasie oczy czymś
ktoś patrzy innymi oczyma na kogoś/coś
ktoś patrzy innymi oczami na kogoś/coś
ktoś patrzy krzywym okiem na kogoś/coś
ktoś spogląda kosym okiem na kogoś/coś
ktoś patrzy kosym okiem na kogoś/coś
ktoś spogląda krzywym okiem na kogoś/coś
ktoś podbija oko komuś
ktoś podbił oko komuś
ktoś podsunął coś pod nos komuś
ktoś podsunął coś pod oczy komuś
ktoś podsuwa coś pod nos komuś
ktoś podsuwa coś pod oczy komuś
ktoś popatrzył innymi oczyma na kogoś/coś
ktoś popatrzył innymi oczami na kogoś/coś
ktoś spojrzał innymi oczyma na kogoś/coś
ktoś spojrzał innymi oczami na kogoś/coś
ktoś postawił oczy w słup
ktoś powiódł wzrokiem po kimś/czymś
ktoś przeciera oczy
ktoś przejrzał na oczy
ktoś przewierca wzrokiem kogoś/coś
ktoś obmacuje oczyma kogoś/coś
ktoś przewierca oczami kogoś/coś
ktoś przewiercił wzrokiem kogoś/coś
ktoś przewiercił oczami kogoś/coś
ktoś przewraca oczami
ktoś wywraca oczami
ktoś przewraca oczyma
ktoś przewrócił oczami
ktoś przewrócił oczyma
ktoś wywrócił oczami
ktoś przymknął oko na coś
ktoś przymrużył oko na coś
ktoś przymknął oczy na coś
ktoś przymyka oko na coś
ktoś przymyka oczy na coś
ktoś przymruża oko na coś
ktoś przymruża oczy na coś
ktoś zamyka oczy na coś
ktoś puszcza oko do kogoś
ktoś robi oko do kogoś
ktoś robi perskie oko do kogoś
ktoś puszcza perskie oko do kogoś
ktoś puścił oko do kogoś
ktoś robi maślane oczy do kogoś
ktoś puszcza oko do kogoś
ktoś robi oko do kogoś
ktoś robi perskie oko do kogoś
ktoś puszcza perskie oko do kogoś
ktoś robi wielkie oczy
ktoś robi duże oczy
ktoś robi okrągłe oczy
ktoś rośnie w czyichś oczach
ktoś rozbiera kogoś wzrokiem
ktoś rozbiera kogoś oczami
ktoś rzuca okiem
ktoś rzucił okiem
ktoś schodzi z oczu komuś
ktoś skacze do oczu komuś
ktoś skoczył do oczu komuś
ktoś spojrzał prawdzie w oczy
ktoś spotkał czyjś wzrok
ktoś spotkał czyjeś oczy
ktoś napotkał czyjeś oczy
ktoś spotyka czyjś wzrok
ktoś spotyka czyjeś oczy
ktoś napotyka czyjeś oczy
ktoś stawia oczy w słup
ktoś stracił z oczu coś
ktoś zgubił z oczu coś
ktoś stracił z oczu kogoś
ktoś stracił z oczu kogoś/coś
ktoś zgubił z oczu kogoś/coś
ktoś strzela oczami
ktoś strzela oczyma
ktoś strzyże oczami
ktoś strzyże oczyma
ktoś sypie piaskiem w oczy komuś
ktoś rzuca komuś piaskiem w oczy komuś
ktoś śmieje się w twarz komuś
ktoś śmieje się w oczy komuś
ktoś śmieje się prosto w oczy komuś
ktoś śpi z otwartymi oczami
ktoś świeci oczami
ktoś świeci oczyma
ktoś wodzi wzrokiem po kimś/czymś
ktoś toczy oczami
ktoś wodzi oczyma po kimś/czymś
ktoś traci z oczu coś
ktoś gubi z oczu coś
ktoś traci z oczu kogoś
ktoś gubi z oczu kogoś
ktoś traci z oczu kogoś/coś
ktoś gubi z oczu kogoś/coś
ktoś ucieka wzrokiem
ktoś ucieka oczami
ktoś umyka oczami
ktoś uciekł wzrokiem
ktoś uciekł oczami
ktoś umknął oczami
ktoś urósł w czyichś oczach
ktoś wbija wzrok w kogoś/coś
ktoś wbija oczy w kogoś/coś
ktoś wpija oczy w kogoś/coś
ktoś wbił wzrok w kogoś/coś
ktoś wpił oczy w kogoś/coś
ktoś wbił oczy w kogoś/coś
ktoś widzi oczyma wyobraźni kogoś/coś
ktoś widzi oczami duszy kogoś/coś
ktoś widzi oczami wyobraźni kogoś/coś
ktoś widzi oczyma duszy kogoś/coś
ktoś widzi źdźbło w czyimś oku, a nie widzi belki w swoim
ktoś widzi źdźbło w czyimś oku, a w swoim belki nie zobaczy
ktoś widzi źdźbło w czyimś oku, a nie dostrzega belki w swoim
ktoś włazi w oczy komuś
ktoś pcha się w oczy komuś
ktoś lezie w oczy komuś
ktoś wchodzi w oczy komuś
ktoś wodzi wzrokiem po kimś/czymś
ktoś toczy oczami
ktoś wodzi oczyma po kimś/czymś
ktoś wodzi wzrokiem za kimś/czymś
ktoś wodzi oczami za kimś/czymś
ktoś wypatruje oczy
ktoś wypatruje sobie oczy
ktoś wypatruje oczy za kimś
ktoś wypatruje sobie oczy za kimś
ktoś wypłakał oczy
ktoś wypłakuje oczy
ktoś wytrzeszcza oczy na kogoś/coś
ktoś wybałusza oczy na kogoś/coś
ktoś wywala oczy na kogoś/coś
ktoś wytrzeszczył oczy na kogoś/coś
ktoś wybałuszył oczy na kogoś/coś
ktoś wywalił oczy na kogoś/coś
ktoś zagląda śmierci w oczy
ktoś patrzy śmierci w oczy
ktoś spogląda śmierci w oczy
ktoś zajrzał śmierci w oczy
ktoś spojrzał śmierci w oczy
ktoś zamknął oczy
ktoś zamydlił oczy komuś
ktoś zawiesił wzrok na kimś/czymś
ktoś zawiesił oko na kimś/czymś
ktoś zawiesza wzrok na kimś/czymś
ktoś zawiesza oko na kimś/czymś
ktoś zmierzył wzrokiem kogoś/coś
ktoś zmierzył oczami kogoś/coś
ktoś zobaczył oczyma wyobraźni kogoś/coś
ktoś zobaczył oczyma duszy kogoś/coś
ktoś ujrzał oczami wyobraźni kogoś/coś
ktoś zobaczył oczami duszy kogoś/coś
ktoś ujrzał oczami duszy kogoś/coś
ktoś ujrzał oczyma duszy kogoś/coś
ktoś ujrzał oczyma wyobraźni kogoś/coś
ktoś zrobił wielkie oczy
ktoś zrobił duże oczy
ktoś zrobił okrągłe oczy
ktoś zszedł z oczu komuś
ktoś/coś jest solą w oku
ktoś/coś otwiera komuś oczy na coś
ktoś/coś otworzył/otworzyło komuś oczy na coś
ktoś/coś rzuca się w oczy
ktoś/coś staje przed oczami komuś
ktoś/coś staje w oczach komuś
ktoś/coś stoi przed oczami komuś
ktoś/coś stoi w oczach komuś
ktoś/coś stanął/stanęło przed oczami komuś
ktoś/coś staje przed oczami komuś
ktoś/coś staje w oczach komuś
ktoś/coś stoi przed oczami komuś
ktoś/coś stoi w oczach komuś
ktoś/coś wpada w oko komuś
ktoś/coś wpadł/wpadło w oko komuś
ktoś/coś zdejmuje bielmo z oczu komuś
ktoś/coś zdjął/zdjęło bielmo z oczu komuś
ktoś/coś znika z oczu
ktoś/coś ginie z oczu
ktoś/coś zniknął/zniknęło z oczu
ktoś/coś zginął/zginęło z oczu
kurwiki w oczach
łuski spadają z oczu komuś
klapki spadają z oczu komuś
bielmo spada z oczu komuś
zasłona spada z oczu komuś
łuski spadły z oczu komuś
łuski opadły z oczu komuś
bielmo spadło z oczu komuś
klapki spadły z oczu komuś
łza się w oku kręci
łza się w oku zakręciła
łzy stają w oczach komuś
oczy zwilgotniały komuś
łzy kręcą się w oczach komuś
łzy stanęły w oczach komuś
łzy zakręciły się w oczach komuś
magiczne oko
zielone oko
mgnienie oka
na czyichś oczach
na oczach
na oko
na piękne oczy
na ładne oczy
na własne oczy
nieuzbrojone oko
oczy błyszczą
oczy goreją
oczy gorzeją
oczy płoną
oczy jarzą się
oczy czyjeś ciskają błyskawice
oczy czyjeś miotają błyskawice
oczy czyjeś rzucają błyskawice
oczy otwierają się komuś
oczy otworzyły się komuś
oczy się kleją komuś
oczy się komuś śmieją do czegoś
oczy się komuś zaśmiały do kogoś
oczy stają w słup komuś
oczy stanęły w słup komuś
oczy wychodzą na wierzch komuś
oczy wyłażą z orbit komuś
oczy wychodzą z orbit komuś
oczy wyłażą na wierzch komuś
oczy wyszły na wierzch komuś
oczy wyszły z orbit komuś
oczy wylazły na wierzch komuś
oczy wylazły z orbit komuś
oczy zabłysły
oczy zajarzyły się
oczy zapłonęły
oczy błysnęły
oczy zachodzą mgłą komuś
mgła przesłania oczy komuś
mgła zasnuwa oczy komuś
oczy zaszły mgłą komuś
mgła zasnuła oczy komuś
oczy zaświeciły się komuś
oko cyklonu
oko miarowe
oko w oko II
oko w oko I
oko zbielało komuś
pi razy oko
piasek pod powiekami
piasek w oczach
pod okiem
podkrążone oko
poza oczami
za oczy
za oczami
prosto w oczy
w oczy
robi się ciemno przed oczami komuś
zaćmiło się w oczach komuś
robi się czarno przed oczami komuś
robi się ciemno w oczach komuś
rozbiegane oczy
rybie oko
sińce pod oczami
sokole oko
jastrzębie oko
spod oka
świeczki stają w oczach komuś
świeczki stanęły w oczach komuś
tygrysie oko
uzbrojone oko
w cztery oczy
w czyichś oczach
w oczach I
w żywe oczy II
w żywe oczy I
wole oczy
wzrok czyjś biegnie
oczy czyjeś biegną
wzrok czyjś powędrował
oczy czyjeś powędrowały
oczy czyjeś pobiegły
wzrok czyjś przeszył kogoś
oczy czyjeś przeszyły kogoś
wzrok czyjś przeszywa kogoś
oczy czyjeś przeszywają kogoś
wzrok czyjś zatrzymał się na kimś/czymś
oczy czyjeś spoczęły na kimś/czymś
oczy czyjeś zatrzymały się na kimś/czymś
wzrok czyjś zatrzymuje się na kimś/czymś
oczy czyjeś spoczywają na kimś/czymś
oczy czyjeś zatrzymują się na kimś/czymś
z łezką w oku
z przymrużeniem oka
z zamkniętymi oczami
z zawiązanymi oczami
złe oko
zrobiło się ciemno przed oczami komuś
zrobiło się ciemno w oczach komuś
zrobiło się czarno przed oczami komuś
komuś pociemniało w oczach
żabie oko

Przysłowia

Biednemu zawsze wiatr w oczy
Biednemu wiatr w oczy
Biednemu wiatr w oczy wieje
Biednemu zawsze wiatr w oczy wieje
Co z oczu, to z serca
Co z oczu, to z myśli
Co z oczu, to z głowy
Czego oczy nie widzą, tego sercu nie żal
Kruk krukowi oka nie wykole
Pańskie oko konia tuczy
Prawda w oczy kole
Strach ma wielkie oczy
Data ostatniej modyfikacji: 09.04.2024
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN
Open toolbar

Menu dostępności

  • Powiększ tekst

  • Zmniejsz tekst

  • Wysoki kontrast

  • Resetuj